mai varlıqdan asılılığı o demək deyil ki, ictimai şüur varlığı
passiv əks etdirir və heç bir müstəqilliyi yoxdur. İctimai şüur
böyük müstəqilliyə malikdir. Əks halda mənəvi həyatın
mürəkkəb inkişafını izah etmək olmazdı. İctimai şüurun
müstəqilliyi hər şeydən əvvəl onun ictimai varlığa əks təsirində
özünü göstərir. Bu təsir cəmiyyətin inkişafı ilə əlaqədar daha da
artır.
İctimai-kütləvi şüurun ictimai varlığa bilavasitə təsir
etməsinin mümkünlüyü yalnız şüurun varlığı düzgün əks
etdirilməsində deyil, həm də şüurun özünün fərdi
xüsusiyyətində özünü göstərir.
İctimai-kütləvi şüurda hər şey insanın özü tərəfindən
yaradılır. Bununla yanaşı ictimai-kütləvi şüur fərdi şüurlann
mexaniki cəmi deyil, xüsusi təşkil olunmuş elə ideal
gerçəklikdir ki, fərd onun tələbləri və iradəsi ilə hesablaşmalı
olur. İctimai şüur fərd üçün hər hansı xarici mexaniki qüvvə
kimi mövcud olmur. Bizim hər birimiz özümüzün şəxsi, fərdi
xüsusiyyətlərimizə, fitri əqli qabiliyyətimizə uyğun olaraq
müxtəlif şəkildə bu qüvvəni qəbul edirik, ona müxtəlif cür
reaksiya veririk və hər birimiz ictimai şüura müxtəlif formada
təsir edə bilirik. Hər bir fərdi şüur eyni zamanda öz inkişafının
xüsusi qaynaqlarına malikdir, odur ki, hər bir şəxs, ümumi insan
mədəniyyətinin olmasına baxmayaraq təkdir.
Deməli, şüur özünün mövcudluğunun yalnız fərdi formasına
müncər edilə bilməz. İctimai şüurun daşıyıcısı yalnız fərd deyil,
həm də sosial qruplar, bütövlükdə cəmiyyətdir.
İctimai rəy
müxtəlif insan qruplarının açıq və yaxud gizli
şəkildə sosial gerçəkliyin hadisə və faktlarına münasibətini
özündə birləşdirən kütləvi şüurun həmin vaxtdakı vəziyyətinə
deyilir. İctimai rəy fərdi rəylərdən ayrı mövcud ola bilməz.
Lakin fərdi rəylərin ictimai rəydəki ifadəsi heç də birbaşa,
bilavasitə olmur. Nəzərə almaq lazımdır ki, ayrı-ayrı adamlar,
məsələn, siyasi xadimlər, deputatlar, ictimai təşkilatlar və
partiyaların rəhbərləri, tez-tez, bəzi hallarda müvəffəqiyyətlə,
özlərinin şəxsi fikirlərini ictimai fikir kimi göstərirlər. Çünki
ictimai rəyin təsiri olduqca güclü olur.
Dostları ilə paylaş: 
