2. Texnikanın fəlsəfəsi
2.1.
Texnika və texnologiya
anlayışlarının fəlsəfi
mahiyyəti
«Texnika» anlayışının kökləri çox qədim vaxtlara gedib
çıxır, Qədim yunan sözü «techne sənətkarın qabiliyyətindən
tutmuş yüksək incəsənət sahəsindəki ustalığa qədər çox geniş
mənada düşünülürdü.
XVII əsrdə Qərbi Avropa ölkələrində elmi inqilablar və
istehsalda baş verən dəyişikliklər dövründə latınca işlədilən
«technica ars» sözü (bacarıqlı istehsal sənəti) « technigve»
termini kimi fransız dilinə, sonra isə «technic» kimi alman
dilinə keçir. Bu termin tədricən xüsusi məna kəsb etməyə
başlayır. Yeni dövrdə bu söz istehsal olunan hər şeyə, daha çox
isə əmək alətləri və maşınların istehsalına aid olan bütün vasitə,
üsul və fəaliyyətlərin cəmini ifadə edir. Beləliklə, texnikanın
inkişafı ilə əlaqədar bu anlayışın özünün məzmunu da
əhəmiyyətli dərəcədə dəyişir.
Qərbdə texnikanın fəlsəfəsinin yaranmasını adətən İ.Berk-
manın «Texnologiya üzrə əsasnamə və yaxud sənətlərin, fabrik
və zavodların öyrənilməsi» (1777) kitabı ilə bağlayırlar. Lakin
çox hallarda bu fəlsəfənin başlanğıcını yüz il sonra Qərbi
Almaniyada çap olunan E.Kappın «Texnikanın fəlsəfəsinin əsas
əlamətləri» (1877) əsəri ilə əlaqələndirirlər. Bu kitab XX əsrin
axırlarında yenidən çap edilib. Onun əsas ideyası texnika
fenomenini təbiətin öz inkişafından çıxarmaq yolu ilə başa
düşməkdən ibarətdir. Texnikanın özü nə isə süni bir sahə olsa da
təbiətdən gəlir və başqa bir substrat (mühit, əsas) tərəfindən
yaradılmır. Maşın insan orqanlarının təbiət materiallarına olan
proyeksiyasıdır. E.Kappın dediyinə görə canlı təbiətin təkamülü
gedişində kökü «təbiət ruhunda», yəni maddi cisimləri idarə
edən canlı orqanizmlərin bütövlüyündə olan yeni bir hadisə -
texnika meydana gəlir. O, öz kitabına belə epiqraf vermişdi:
«Bəşəriyyətin bütün tarixi, diqqətlə baxanda, son nəticədə daha
yaxşı əmək alətlərinin ixtira edilməsidir».*
**
Dostları ilə paylaş: 
