Elmi redaktor: amea-nın həqiqi üzvü, əməkdar elm xadimi, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Fuad Qasımzadə
Yüklə 2,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
| ,Eduard Taylor
(1832-1917) mədəniyyətə cəmiyyət üzvü kimi insana xas olan bilik, incəsənət, əxlaq, hüquq, adət və başqa xüsusiyyətlərin məcmuu kimi tərif verirdi < O, insan nəslinə ümumi təkamül qanununun fəaliyyəti nəticəsində öz yek- cinsliyini saxlayan bütöv birlik kimi baxırdı. E.Taylor mədəniyyət problemini antropoloji təmələ çıxardı və insanı mədəniyyət subyektinə çevirdi. Mədəniyyət antropoloji anlayış kimi irəli sürüldü, «homo faber»in müxtəlif əməllərinin məcmuu hesab edildi. Z.Freyd mədəniyyətin genezisini (mənşəyini) insanın heyvani təbiəti, başqa sözlə insanın vəhşiyə oxşar təbiəti ilə əlaqələndirir. Bu halda mədəniyyətin özü insanın heyvani instik- tini cilovlamaq vasitəsi kimi çıxış edir/ Z.Freyd yazmışdır: «İnsan mədəniyyəti deyəndə mən insan həyatını heyvani şəraitdən yüksəyə qaldıran və onu heyvan həyatından fərqləndirən hər şeyi nəzərdə tuturam; mən həm də mədəniyyət ilə sivili- 483 zasiya arasındakı fərqə məhəl qoymuram; həmin insan mədəniyyəti, məlumdur ki, müşahidəçiyə özünü iki tərəfdən göstərir. Bir tərəfdən o insanlara təbiət qüvvələrini mənimsəmək və öz tələbatını ödəmək üçün ondan maddi nemətlər almaq imkanı verən bütün qazanılan bilik və qabiliyyəti əhatə edir; başqa tərəfdən, mədəniyyətə insanların öz aralarındakı münasibəti nizamlamaq, xüsusən əldə edilən maddi nemətləri bölmək üçün zəruri olan bütün idarə qurumlan daxildir».*^ Lakin hətta Freydin şagirdlərinin bəziləri tərəfindən bu konsepsiya şübhə altına alınır. Məsələn, E.Fromm tamamilə əks konsepsiya irəli sürür: məhz tarix, mədəniyyət insanda hansısa dağıdıcı potensiyanı üzə çıxarır. ^ Gündəlik həyatda biz «mədəniyyət» deyəndə ilk növbədə incəsənət, ədəbiyyat, musiqi, rəssamlıq və s. sahələri nəzərdə tuturuq. «Sosiologiyada mədəniyyət anlayışı yalnız yaradıcılıq fəaliyyətinin bu növlərini deyil, daha çox sahəni əhatə edir. Mədəniyyət cəmiyyət üzvlərinin bütün həyat tərzinə aiddir - geyinmək manerası, nigah mərasimi və ailə həyatı, əmək fəaliyyəti, dini mərasimlər və boş vaxtın keçirilməsi buraya daxildir. Buraya həm də insanların yaratdıqlan və onlar üçün dəyər hesab edilən predmetlər daxildir: yay və ox, kotan, fabrik, maşın, kompüter, kitab, mənzil»;^“* I Mədəniyyət, unikal və nisbətən bütöv fenomen kimi indiki dövrdə həm də böyük müxtəlifliyə malikdir. Ona görə də başqa elə bir söz tapmaq çətindir ki, onun mədəniyyət qədər çoxlu məna çalarları olsun. ı İnsanın yaratdığı şeylər əvvəlcə fikirdə meydana gəlir, sonra isə işarə və əşyaya çevrilir. Mədəniyyətdə nə isə konkret bir şey var və ona görə də nə qədər yaradan subyekt varsa, o qədər də mədəniyyət var. ‘«Mədəniyyət insan varlığının dərinliyini və ölçüsüzlüyünü ifadə edir. İnsan nə qədər tükənməz və müxtəlif simalıdırsa, mədəniyyət də
o qədər
çoxcəhətli, çoxaspektlidİD>.^<^ Yüklə 2,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|