4.14.
Keyfiyyət, xassə, kəmiyyət,
ölçü anlayışları
Əşyaların,
sistemlərin,
hadisələrin,
proseslərin,
münasibətlərin bütövlük baxımından xarakteristikası, onlann
özünəməxsusluğu, bir-birindən fərqi - fəlsəfi kateqoriya olan
keyfiyyət
ilə ifadə olunur. Keyfiyyət bu və ya digər obyektin
varlığı ilə eyniyyət təşkil edən elə müəyyənlikdir ki, onun
itirilməsi obyektin əvvəlkindən köklü surətdə fərqli olan nə isə
yeni bir şeyə çevrilməsinə gətirib çıxarır.
«Keyfiyyət» öz fəlsəfi məzmununa görə ən mücərrəd
kateqoriyalardan biridir. Keyfiyyətin itməsi keyfiyyət
müəyyənliyi kimi əşyanın özünün yox olmasıdır. Hegel
demişdir:
«Xey- fiyyət
ümumiyyətlə varlıq ilə eyni olan
bilavasitə müəyyənlikdir. Bir şey öz keyfiyyəti sayəsində məhz
həmin şeydir, öz keyfi)^ətini itirəndən sonra artıq həmin şey
olmuD)."*’ Bu kateqoriya hələ antik fəlsəfədə formalaşsa da
Hegel tərəfindən kateqoriyalar sistemində müstəqil yer tutması
üçün nəzəri cəhətdən əsaslandınidı.
«Keyfiyyət» termini bir çox hallarda özünün əsas kateqorial
mənasında deyil, «əlamət», «xassə», «cəhət», «tərəf» kimi
göstərilir. Belə münasibətə vaxtı ilə Aristotel də diqqət
yetirmişdir.
Xassələrin cəmi kimi başa düşülən keyfiyyət əşyanın vəhdəti,
bütövlüyü kimi təqdim edilir, onun nisbi sabitliyi, özü ilə
eyniyyət təşkil etdiyi göstərilir. Deməli, «keyfiyyət» anlayışı
«xassə»
anlayışı ilə qırılmaz surətdə bağlıdır. Tək keyfiyyət
münasibətinə «xassə» deyilir. Xassə predmetin elə tərəfidir ki,
onun başqa predmetlər ilə fərqini və yaxud oxşarlığını
şərtləndirir və bu tərəf həmin predmetin başqaları ilə qarşılıqlı
təsirində təzahür edir. Məsələn, elastiklik, rəng, elektrik keçirmə
qabiliyyəti və s. Predmetlərin ayrı-ayrı xassələrinin öyrənilməsi
onların əsas keyfiyyətini dərk etmək yolunda irəliyə bir
addımdır. Əşyaların nə olduqlarını, necə təzahür etdiklərini
göstərən xassələrin cəminə «keyfiyyət» deyilir. Deməli, pred-
47
Dostları ilə paylaş: 
