47
əsaslanırlar. Reaksiyaya digər xlortərkibli birləşmələrin daxil olmasının mümkünlüyü
səbəbindən götürülmüş nümunələrdə xlorhidrogen miqdarının təyin edilmə
metodunun effektivliyi aşağıdır. Bromlaşan maddələrin miqdarının təyin edilmə
metodu bromlaşan maddələrin hər birini identifikasiya etmək imkanını vermir.
Mürəkkəb maddələri individual komponentlərə bölmək yolu ilə onların fiziki
üsulla təhlili vasitəsilə aparılan və standartı olmayan qaz xromotoqrafiyası metodu ilə
üçan maddələrin ayrılmasının intensivliyi təyin edilir. Təhlil prosesində köməkçi
qazdaşıyıcının xromotoqrafın qaz seçiminin bütün qovşaqlarından (hissələrindən)
keçdiyindən mürəkkəb qarışıqlar qaz fazasında parçalanır. Metodun xüsusiyyəti qaz
xromotoqrafiyasının qrupp kimyəvi reaksiyaları ilə birləşməsindən ibarətdir.
Metodların bu cür birləşdirilməsi identifikasiyanın effektivliyini təmin edir, çünki
reaktorun daxilində doymamış karbohidrogenlər silikagel üzərinə vurulmuş qatı sulfat
turşusu tərəfindən udulur. Bu metod universal yüksək həssaslığa malik, təhlil
müddətinə görə qənaətli, sadə və tədqiqat nəticələrinin təhlili zamanı çox dəqiq bir
metoddur.
«Specard İR-71» və NKJ-29 spektrofotometrlərində material nümunələrinin
İQ-spektrometriya adlandırılan tədqiqat metodu mikrotom bıçaq vasitəsilə kəsilən və
spektrofotometrik şüaları altında saxlanılan qalınlığı 60 mkm-dən azalan
plyonkayabənzər üz layının eks pert tədqiqatına əsaslanır. Metod polimer
materiallarda qocalma və diffuziya və miqrasiyaya meylli plastifikatorların
yerdəyişmə proseslərinin gedişatının int ensivliyini müəyyənləşdirmək imkanını verir.
Yuxarıda göstərilən tədqiqat metodlarından başqa digər metodlardan da istifadə
edilir. PVX linoleumlarının istehlak xassələrinin rəngarəngliyini təbii ki, onların
ekspert tədqiqatı metodlarının müxtəlifliyinə səbəb ollur. Bütün istehlak xassələrinin
ekspert tədqiqatı metodikalarından konkret metodların seçilməsi birinci növbədə
tədqiq edilən xassənin xüsusiyyəti və məmulatların saxlanması və istismarı zamanı
baş verən proseslərə onların təsiri ilə müəyyənləşdirilir.
48
2.2. PVX linoleumlarının fiziki-kimyəvi xassələrinin ekspertizasının obyektləri və
metodları
Ekspertizanın obyektləri.
Linoleumlar 1200-2000 mm enində rulonlar, düzbucaq, kvadrat və fiqur
formalı plitələr, eləcə cdə standart otaq ölçülərində xalçalar şəklində istehsal edilir.
Linoleumun qalınlığı 1,2-5 mm olur. Rulon linoleumları və plitələr mastika və
yapışqanlar vasitəsilə hazırlanmış əsas üzərinə yapışdırılır. Linoleum xalçalarının
üstünlüyü ondan ibarətdir ki, onlar birbaşa əsas üzərinə sərilir və plintuslarla
möhkəmləndirilir.
Linoleum birrəngli və çoxrəngli, üz səthi isə hamar və nahamar ola bilər.
Strukturuna görə linoleumlar altlıqsız və altlıqlı olur. Birincilər istehsalına görə
sadə və iqtisadi cəhətdən səmərəlidir, lakin döşəməyə vurularkən çox zəhmət tələb
edir.
Altlıqsız linoleum birlaylı və çoxlaylı olur. Çoxlaylı linoleum bir sıra
üstünlüklərə malikdir. Belə linoleumların alt laylarını bahalı sintetik qatranlar əvəzinə
ucuz doldurucuların yüksək miqdarı ilə istehsal edirlər. Bu linoleumun dəyərini aşağı
salır, bərkliyini isə artırır. Üst layda doldurucuların miqdarı az olur və o, yüksək
möhkəmliyə malikdir.
Altlıqlı linoleumlar parça, plyonka, karton və istilikkeçirməyən (liflikeçə,
məsaməli, probkalı) altlıqlarla istehsal edilir.
Polivinilxlorid linoleumlar dolduruculardan, plastikatorlardan, piqmentlərdən
və s. istifadə etməklə polivinilxlorid qatranından istifadə olunur.
Polivinilxlorid linoleumlarından ən çox tətbiq edilən parça, keçə altlıqlı və
çoxsaylı altlıqsız linoleumlardır. Bu linoleumlar yaşayış, ictimai və sənaye
binalarında döşəmələrin örtülməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Parça altlıqlı polivinilxlorid linoleum uzunluğu 12 m-dən az olmayaraq 1600
mm, qalınlığı 2 və 2,5 mm olmaqla rulonlar şəklində istehsal edilir. Linoleumun əks
49
tərəfləri paralel, tolişkəsir, üz səthi hamar, yığıntısız, boşluqsuz və sıyrıntısız
olmalıdır.
Keçə altlıqlı polivinilxlorid linoleum uzunluğu 6 m-dən az olmayaraq eni 1,2-
1,6 m, qalınlığı 3-5 mm olan parçalar şəklində istehsal edilir. Yüksək istilik saxlama
və səsizolyasiyası xassələri ilə seçilən bu materialı otaq ölçülü xalçalara çevirmək və
dəmir-beton əsasına sərmək mümkün olur, bu isə taxta döşəmə, yaxud parket üzərinə
sərilməyə nisbətən döşəmə örtməsinə sərf edilən əməyi 3-4 dəfə azaldır.
Çoxsaylı altlıqsız polivinilxlorid rulonlar şəklində istehsal edilir. Rulonda
parçanın uzunluğu 12 m-dən az olmayaraq eni 1600 mm, qalınlığı isə 2-2,5 mm olur.
Çeşidin və ölçü göstəricilərinin daim yeniləşməsini, köhnəlmiş və müasir
tələblərə cavab verməyən məmulatların istehsalının dayandırılmasını, eləcə də
döşəmə üçün PVX materiallarının müasir tendensiyalarını nəzərə alaraq linoleumların
aparılmış ekspert təqdimatlarının lazımi obyektlərini təmin etmək məqsədilə
ekspertiza üçün aşağıdakı materiallar seçilmişdir.
1. Kombinasiya üsulu ilə istehsal edilmiş istiliksəskeçirməyən altlıqlı PVX
linoleumu polimer layının qalınlığı 1,2 mm, üz plyonkanın qalınlığı isə 0,2 mm. Üst
plyonkanın resepturası aşağıdakı kimidir (faiz nisbəti resepturanın ilkin
komponentlərinin kütlə hissələrinə uyğun olaraq hesablanmışdır):
PVX C-64 qatran
- 77,2%
Dioktilftalat
- 21,0%
Trinolilfenilfosfat
- 0,238%
Bariumkadmium sabitləşdirici - 0,384%
Yağ turşusunun qliserin parakfiri
- 0,381%
Digər əlavələr
- 0,797%
PVX linoleumunun əsas layının tərkibi:
PVX C-62 qatran
- 37,3%
Dioktilftalat
- 20,6%
Xlorparafin
- 3,7%
Dostları ilə paylaş: |