Əlyazması hüququnda “Əliyev Orxan Alim oğlu (magistrantin a. S. A.) «Тicarətin idarə edilməsində müştəri münasibətləri menecmentinin tətbiqi»

1.4. Müştəri münasibətləri menecmentində kommunikasiya miksinin rolu
Marketinq kommunikasiya strategiyasının işlənməsinə kompleks yanaşma prosesində bu strategiyanı hazırlayanlar kommunikasiya elementlərinin hər birinin üstünlüklərinin müəyyən mənada bir-biri ilə vəhdət təşkil etməsini nəzərə alaraq bu qarşılıqlı əlaqənin bütün aspektlərini öyrənməlidir ki ,mal hərəkətinin səmərəli alətlər kompleksini təklif edə bilcinlər.. Bundan elavə əksər marketoloqlar müxtəlif mal irəlilədilməsinin üsullarının vəhdətindən də istifadə edirlər.

Kommunikasiya miksi belə bir məlum faktı ,yəni onun sadəcə onu təşkil edən hissələrdən daha artıq mahiyyət kəsb etdiyini təsdiqləyir. Marketinq kommu­nikasiyaları miksi onun hər bir ayrıca elementdən daha artıq sinergetik effekt əldə olunmasına imkan verir, çünki onu daha dəqiq planlaşdırmaq və idarə etmək müm­kündür. Marketinq kommunikasiyalarının miksinin yaradılmasına yanaşilmanın va­cib xarakteristikası alıcı davranışı bilikləri və qərar qəbulu proseslərinin spesifi­ka­siyasıdır. Amma marketinq kommunikasiyaları kompleksinin müəyyən çətin­liklərlə bağlıdır. Kommunikasiya miksinin konsepsiyasının həqiqi olması üçün onun müəllifi kommunikasiya miks elementlərinin hər birinin son nəticəyə təsirini qiymətləndirməyi bacarmalıdır, həm də hər bir elementin digər tərkib elementləri ilə vəhdətini bilməlidir. Bu da mürəkkəb analitik yanaşma tələb edir.

Büdcənin ölçüsü baxımından kommunikasiya kompleksinin bir elementi üçün (faiz göstəricisi üzrə) son göstərici həddi eyni olan miks optimal hesab olu­nur. Kommunikasiya strategiyasını hazırlayanlar hər bir müştərinin kommu­nika­siya elementlərinə necə cavab vermələrini bilmələri vacibdir. Asılı dəyişən kimi məhsula və ya satışın həcminə münasibətdə məlumatlılıq səviyyəsindən istifadə etmək lazımdır. İstehsal (sənaye) alıcılarının istifadə etdikləri məlumat mənbələri.

Yeni əmtəənin müxtəlif etaplarda alıcılar tərəfindən qəbul edilməsində lazim olan informasiyalar haqqında evvəlki paraqraflarda aparılan tədqiqatlar göstərir ki, qeyri-şəxsi mənbələrdən olan melumatlar məhsulun sınaq və qəbulu mərhələsində əhəmiyyətlidir. Mariarti və Spekman alıcıların bütünlükdə alış haqqında qərarının qəbulu prosesi ərzində istifadə edikləri məlumatlara həsr edilmiş tədqiqtlar apar­mişlar.¹ Onlar 14 müxtəlif informasiya mənbəyinin (intellektual terminalların istifadə etdikləri) əhəmiyyətini öyrənmişlər. Sorğuda 319 şirkətdən 2 nəfərdən az olmayaraq seçilmiş respondent iştirak etmişdir. 6 ballıq şkalada az əhəmiyyətli mənbələr -1 bal vacib mənbələr 6 balla qiymətləndirilir) məlumat mənbələri aşağidakı kimi yerləşdirilir.

Cədvəl 1.1²

Alıcıların alış haqqında qərarının qəbulu prosesi ərzində istifadə edikləri

məlumatlar

İnformasiya mənbəələri	Orta bal	Standart kənarlaşma
İnformasiya sistemi şöbələri	5,011	1,257
Məhsulun istifadəçiləri	4,688	1,406
Top menecerlər	4,213	1,528
Məhsul hazırlayanların satıcıları	3,862	1,454
Terminal operatorları	3,767	1,543
Reklam materialları	3,446	1,504
Başqa kompaniyaların kolleqaları	3,220	1,505
Reytinq xidməti	2,848	1,672
Sahə nəşrlərində yeni məqalələr	2,684	1,424
Ticarət assosiyasiyalarının göstəriciləri	2,510	1,478
Ticarət sərgiləri	2,473	1,513
Sahə nəşrlərində reklam	2,290	1290
Kənar məsləhətçilər	2090	1,489
Alış şöbəsi	1675	1,086

Tədqiqatın sonrakı addımı kommunikasiya miksinin digər alətlərinin seçil­məsini təyin edən amillərin öyrənilməsidir. Təhlil belə göstərdi ki, bu amillərdən biri alıcının mal alışı haqqında qərar qəbuludur. Bu etaqda isə həm alternativ satıcının tapılmasında, həm dərketmə prosesində ticarət nümayəndəsi çox vacib rol oynayır. Alıcılar əgər çox yüksək dərk olunan riskliə və kifayət qədər investisiya qoymuşlarsa daha çox şəxsi mənbələrdəki məlumatlara üstünlük verirlər. Seçilmiş məhsulun kateqoriyasında texniki proqresin sürəti əsas risk faktoru ola bilər. Amma risk səviyyəsi və münaqişə ehtimalı artdıqca respondentlər daha çox qeyri-kommersiya, şəxsi mənbələrə istinad edirlər. Məsələn, tərəfdaşların və müəsisə rəhbərinin fikirləri kimi.

Qeyri-şəxsi kommunikasiya mənbələri (məsələn reklam kimi) əsasən poten­sial satıcıların tapılmasında istifadə olunur və bir qayda olaraq bilavasitə məhsul istifadəçilərindən daha çox məlumatların işlənməsi ilə məşğul olan əməkdaşlarda inam yaradırlar. Bəlkə də bu, bu materialların texniki xüsusiyyətləri ilə bağlıdır.

Qeyri-şəxsi kommunikasiya mənbələri (reytinq xidməti kimi) qərar qəbulu­nun ilkin mərhələsində - satıcıların axtarışında tədarük problemlərinin aşkara çıxarılmasında və sair hallarda güman edildiyindən az istifadə olunur. Bu mənbələr gözlənildiyi kimi risk yüksəkliyi ilə xarakterizə olunan situasiyalarda daha tələb olunandır.

Bu tədqiqatın nəticəsi bir çox vacib idarəetmə nəticəsi əldə etməyə imkan verir:

1. 
   Alış haqqında qərar qəbulunun konkret etaplarının spesifikasiyası və konkret məsələni əks etdirən kommunikasiya miksinin hazırlanmasının vacibliyi.
   
2. 
   Qeyri kommunikasiya mənbələri mövcud məhsul haqqında alicının sadəcə məlumatlandırılmasından daha əhəmiyyətli rol oynayır.
   
3. 
   Tədqiqatın nəticəsi dərk olunan risk, müştəri, şirkətin ölçüsü kimi meyar­lar üzrə bazar seqmentləşməsinin əhəmiyyətini göstərir. Digər tərəfdən prosesin bütün mərhələlərində qeyri kommunikasiya şəxsi mənbələrinin əhəmiyyətini tədqiqatın nəticələrini nümayiş etdirir. Deməli xeyirxah xarakterli məlimatların təbliğatının köməyi ilə genişlənməsi və məmnun qalmış müştərilərin sayının artması nəzərə çarpacaq gəlir gətirər. Nəticədə tədqiqatın nəticələri alıcıların qərar qəbulu prosesində ticarət nümayəndəsinin rolu, alış situasinda dərk olunan riskin əhəmiyyəti yüksəldikcə artması kimi əvvəlcədən formalaşmış fikirləri təsdiq edir.
   

Müxtəlif məhsullar, müxtəlif bazarlar müxtəlif marketinq strategiyası tələb etdiyinə görə sənaye (istehsal) marketoloqlarının adətən istifadə etdikləri universal bir marketinq miksini təsvir etmək çətindir. Məsələn, dəmir oksidinin istehsal­çılarının kommunikasiya praktikasına həsr olunmuş tədqiqtda marketinq miksinin aşağıdakı elementlərindən danışılır.

Müştərilərə hədiyyələr – 32%

Reklam – 24%

Kataloqlar – 19%

Ticarət sərgiləri – 11%

Direkt mail – 5%

Başqaları – 10%

Belə müəyyən edilib ki, orta statistik şirkətlər bu sahədə satışdan əldə olunan gəlirin 2,5%ni marketinq kommunikasiyalarına,o cümlədən, şəxsi satış daxil olmaqla sərf edirlər. Sənaye marketinqində bu göstəricilər ümumiyyətlə qəbul edilmış müqayisədə çox aşağıdır.

Aydın olmuşdur ki, bütün kommunikasiya büdcəsinin 3/2-si şəxsi satışın payına düşür. Yerdə qalan 33% marketinq xərcləri aşağıdakı şəkildə bölünür: 23% təkliflərin, ərizələrin hazırlanmasına, 10% kütləvi kommunikasiyalara sərf olunur.

Digər tədqiqatlarda təsdiq edir ki marketinq kommunikasiyalarına çəkilən xərclər çox halda kifayət qədər olmur. Sənaye marketinqində marketinq kommu­nikasiyalarının tətbiqi və işlənməsi yüksək mürəkkəb dərəcəsi ilə seçilir.

Sənaye marketinqində marketinq kommunikasiyaları: ADVİSOR – Tədqiqat proqramı.Masacutes texnologiya institutunda həyata keçirilən ADVİSOR tədqiqat proqramının gedişində marketinq kommunikasiyalarına ayrilan ehtiyatların çatış­maz­­lıqları haqında nəticəyə gəlinmişdir. (ADVİSOR - ADVertising industrial products; Study of Operating Relationships – Sənaye məhsullarının reklamı; Əməliyyat münasibətlərinin tədqiqatı) ADVİSOR1 proqramında 66 məhsul isteh­sal edən 12 şirkətin kommunikasiya xərcləri təhlil olunmuşdur və xərclər ilə məh­sul və bazarların müəyyən xarakteristikaları arasında münasibət aşkar olun­muşdu. Reklam termini bu tədqiqatda şəxsi satışdan başqa bütün marketinq kommuni­ka­siyalarını anlatmaq üçün istifadə olundu. Bura çap materiallar, direkt-mail, ticarət sərgiləri, kataloqlar, müxtəlif satışın stimullaşdırma elementləri daxildir. Bu kom­paniyalar satışdan əldə olunan gəlirin 6,9% şəxsi satış, texniki xidmət, həm də reklam daxil olmaqla marketinq fəaliyyətinə sərf edir. Bununla da əksər məhsullar üçün xərclər 3%-dən 14%-ə qədər təşkil edir. Bütün tədqiqat büdcəsinin 9,9%-i ortalama reklama ayrılır. Bu əksər əmtəələr üçün 5%-dən 19%-ə kimi təşkil edir. Reklama əksər məhsullar üçün satışdan alınan 0,6% bəzən 0,1% və 1,8%-ə qədər ayrılır. Tədqiqatda deyilirdi ki menecerlər reklam xərcləri və satışdan gələn gəlirə bir bütöv kimi yox iki pilləli bir prosesin nəticəsi kimi baxırlar. Öncə marketinq xərclərinin satışdan əldə olunan gəlirə nisbətini müəyyənləşdirirlər sonra marke­tinq büdcəsinin reklama ayrılan hissəsi haqqinda qərar qəbul edirlər. ADVİSOR proqramı çərçivəsində həyata keçirilmiş tədqiqatların nəticələri təmamilə bu 2 pilləli modelə uyğundur. ADVİSOR tədqiqatlarının gedişində bir neçə dəyişən öyrənilmişdir. Bu dəyişənlər bazarları və məhsulları təsvir edir. Bu dəyişənlərin köməyi ilə bazrların və məhsulların xərc strukturlarına görə əlaqəsi varmı? Əgər varsa marketinq fəaliyyətinə satışdan alınan gəlirdən söhbət gedirmi və ya müəyyən edilmiş marketinq büdcəsindən reklama ayrılan vəsait nə qədərdir?

Belə müəyyənləşdirilir ki, bu prosesdə 6 amil daha vacib rol oynayır.

1. Məhsulun həyat dövrünün mərhələləri;

2. Alış tezliyi;

3. Əmtəələrin differensasiya dərəcəsi (məhsulun unikallığı, keyfiyyəti və onun kompaniya ile identifikasiyası);

4. 
   Bazar payı;
   
5. 
   Satışın həcmi;
   
6. 
   Müştərinin ümumi say artımı.
   

Məhsulun həyat dövrünün daha son mərhələlərində M/S və R/S aşağı olur. A/M nisbətinə məhsulun həyat dövrü aydındır ki, təsir etmir. Müəyyən edilmişdir ki, yeni əmtəələrin həm marketinq xərcləri ,həm də reklam xərcləri yüksəkdir. (Marketinq Satış (M/S), Reklam Satış (R/S), Reklam Marketinq(R/M))

Tez-tez alınan mallardaR/M nisbəti yüksəkdir, amma M/S nisbətinə alış təsir etmir. Daha çox differensasiya olunmuş əmtəələrə M/S nisbəti təsir etmir. Beləliklə reklam marketinq kommunikasiyaları miksində daha vacib rol oynayır. Bazar payının yüksəldilməsi M/S nisbətinin azaldılmasına aparır. R/M nisbətində bazar payı əhəmiyyətli təsir göstərmir. Amma R/S nisbəti onun yüksəlməsiylə azalır. Beləliklə istehsal şirkətlərinin marketinq düdcəsində masştab effekti aşkara çıxarıldı (istehsalın həcminin artırılması ilə şərtlənən qənaət). Bazar payı çox ola müəsisələrin marketoloqları rəqiblərdən daha çox vəsaitlərə malikdirlər və buna görə də öz məqsədlərinə çatmaq üçün gəlirdən daha az faiz ayırırlar. Kompa­niyanın satış fəaliyyəti əgər çox da böyük olmayan müştərilərə istiqamətlənərsə, M/S nisbəti azalar, R/M nisbəti artar, amma R/S nisbəti isə praktik olaraq dəyişmir. Müştəri sıxlığının artırılması ilə marketinq xərclərinin ixtisar olunması ağılabatan görünə bilər, amma nə qədər az müştəri olarsa bir o qədər də az, reklam fəaliy­yətinin əhəmiyyəti var. Bütün bu müşahidələri ümumiləşdirərək qeyd edək ki M/S nisbəti məhsulun həyat dövrünün hansı mərhələsində olmasını satışın bazar payının çoxluğunu müəyyənləşdirir. Alışın tezliyi və əmtəələrin differensasiyasi hər şeydən əvvəl R/M nisbətinə təsir edir. Qeyd etmək maraqlıdır ki, məhsulun müxtəlif kateqoriyaları arasındakı fərqlər (məsələn, maşın avadanlıqları və kimyəvi məh­sullar) A/M və M/S nisbətinə əhəmiyyətli təsir göstərmir. Bu nəticələr kompyuter modelinin qurulmasında istifadə olunmuşdur. Bu da rəhbərlərə bu göstəricilər əsasında əldə olunmu normativlərlə öz xərclərinimüqayisə etməyə imkan verir. Reklam fəaliyyəti xərclərinə 4 növ mediya xərcləri daxildir:

1.Reklam məkanı (41%)

2. Satışın stimullaşdırılması (24%)

3. Direkt meyl (24%)

4. Ticarət sərgiləri (11%)

Mötərizədəki % faizlər bütün 66 məhsulun müxtəlif mediyalarda yayıl­ma­sını göstərir. Satışın həcmi artdıqca şirkət direkt meyl və çap nəşrlərində reklama daha az xərcləyirlər və daha çox ticarət sərgilərindən və satışın stimullaşdırıl­masından istifadə edirlər. Məhsulun “qocalmasinda” direct meylə daha çox, satışın stimullaşmasına isə daha az, ən az isə ticarət sərgilərində iştirakı nəzərdə tutulur.

Əgər satış fəaliyyəti az miqdar müştəriyə istiqamətlidirsə şirkət çətin ki, ticarət sərgilərində iştirak edər. Müştərilərin sayı artdıqcaç direkt meyldən daha az istifadə olunar. Çap məhsullarında reklam seçiminə təsir edən yeganə faktor satışın həcmidir, bunun da təsiri o qədər yüksək deyil. Təqdim olunmuş nəticələr interaktiv kompyuter proqramına əlavə olunmuşdur.

ADVİSOR 2 proqramı ADVİSOR 1-in bir az genişləndirilmiş və mürək­kəbləşmiş variantıdır. Bu tədqiqat daha geniş, yəni 22 kompaniya (19 yeni və 3-ü ADVİSOR 1-dən) və 125 məhsul seçilməklə həyata keçirilir.

ADVİSOR 2-də daha mürəkkəb funksional nisbət (loqarifmik asılılıq xətti asılılıqla müqayisə olunmaqla) istifadə olunur. Xərclərin strukturunda illik dəyiş­məni, həm də müxtəlif tip xərclərin normativ ölçülərini hesablamaq üçün modellər hazırlanıb. Bir çox hallarda ADVİSOR 2-nin göstəriciləri ADVİSOR 1-ə uyğun gəlir. A/S ADVİSOR-da 0,7% ADVİSOR 1 tədqiqatlarında 0,6% təşkil edir. A/M orta nisbəti 10% ADVİSOR 1-də 9,9% təşkil edir. ADVİSOR 2 tədqiqatlarının gedişində 8 dəyişənin marketinq kommunikasiya xərclərinə təsir etməsi oyrənilir.

1. 
   Satışın həcmi;
   
2. 
   Müştərilərin sayı və sıxlığı;
   
3. 
   Əmtəələrin həyat dövrü mərhələləri;
   
4. 
   Əmtəəyə münasibətdə planlar və məqsədlər ;
   
5. 
   Sifarişlə məhsul (əldə olan mal ehtiyatı ilə birlikdə);
   
6. 
   Məhsulun mürəkkəbliyi (əsasən texniki);
   
7. 
   Məhsulun dərk olunması (potensial müştərilərlə mövcud müştərilərin məhsulun qiymətləndirilməsində müqayisəsi);
   
8. 
   İstifadə olunan distribusiya
   

Ümumilikdə ADVİSOR 2 tədqiqatlarinın nəticələri ADVİSOR 1-in nəticə­lərini təsdiq edir. İki tədqiqat arasında əsas fərq odur ki, ADVİSOR 2-də bazar payı ilə kommunikasiya xərclərinin faizləri arasında asılılıq qeydə alınmır, bu isə qiymətləndirməmənin başqa üsulla aparılması ilə bağlıdır. Tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, əgər ADVİSOR 2 tədqiqatlarının nəticələri üzrə satış həcmi ilə M/S və A/S nisbətləri arasında birbaşa güclü asılılıq aşkara çixarılıb, başqa sözlə, məhsul nə qədər çox satılıbsa ,deməli həm marketinq, həm də reklam xərcləri üstündür.[7]

Satış həcminin artması reklam xərclərinin marketinq büdcəsinin az hissəsini təşkil etməsinə səbəb olur. Müştərilərin sayının artması ilə M/S və R/S-də yüksəlir. Müşterilərin sayının artması R/M nisbətində qeydə alinmır. Artım mərhələsində olan məhsullarda M/S və R/S nisbəti yüksəkdir R/M nisbəti isə nəzərə çarpmayan formada fərqlənir.

II FƏSİL. AZƏRSUN HOLDİNQİN MÜŞTƏRİLƏRLƏ QARŞILIQLI KOMMERSİYA ƏLAQƏLƏRİNİN İDARƏEDİLMƏSİNİN TƏHLİLİ
2.1. Azərsun Holdinqin iqtisadi-təşkilati xarakteristikası
Azərsun Holdinq -1991-ci ildə Azərbaycanda fəaliyyətə başlayan "Azərsun Holdinq" MMC ölkənin qida istehsalı, pərakəndə satış və kənd təsərrüfatı sahə­sində fəaliyyət göstərən qabaqcıl şirkətidir. Qida sektorunda  Azərbaycanın isteh­salçı və ixracatçı ölkə halına gəlməsində böyük rol oynayan "Azərsun Holdinq" tərkibində fəaliyyət göstərən zavodların güclü istehsal potensialı ilə yanaşı geniş ixracat şəbəkəsinə sahibdir. Sahib olduğu şirkət idarəçilik prinsipləri, müştəri məmnuniyyəti, keyfiyyət təminatı, sosial məsuliyyət layihələri və ətraf mühiti qoruma prinsipləri ilə xalqa xidmət etməkdədir. "Azərsun Holdinq" fəaliyyətə başladığı gündən ölkənin inkişafı üçün yalnız iqtisadi sahədə atılan addımların yetərli olmadığını görür, həyata keçirilən iqtisadi layihələrin toplumların mədəni dəyərlərinə və sosial həyat vərdişlərinə söykənmədən, ondan ilham almadan real­laşmayacağına inanır. Bu dəyərli mirasın ərsəyə gəlməsi, qorunması və gənclərə ötürülməsi yönündə "Azərsun Holdinq" öhdəsinə götürdüyü missiyanı bu gün də eyni həyəcanla yerinə yetirməkdədir. "Azərsun Holdinq", Azərbaycanı Azərbaycan edən mədəni dəyərləri yalnız ölkə adına deyil, dünya adına da böyük zənginlik olaraq görür və bu dəyərləri qorumağı, yaşatmağı, gələcək nəslə ötürməyi missiyasının bir hissəsi kimi qəbul edir. Qida sektorunda  Azərbaycanın istehsalçı və ixrac edən  ölkə halına gəlməsində böyük rol oynayan "Azərsun Holdinq", tərkibində fəaliyyət göstərən zavodların güclü istehsal potansialı sayəsində  geniş bir ixracat şəbəkəsinə malikdir. Holdinq mövcud olan idarəçilik prinsipləri, müştəri məmnuniyyəti, keyfiyyət təminatı, sosial məsuliyyət layihələri və ətraf mühitin mühafizəsi prinsipləri ilə xalqa xidmət göstərməktədir. Bu holdinqə daxil olan şirkətlər bunlardır:

“Baki Qida Yağ Fabriki” MMC:“Azərsun Ticarət və Dağıtım” MMC:“Sun Food Service” MMC:“Qarabağ  Futbol  Klubu” MMC:“Qafqaz Konserv Zavodu” MMC: “Qazax Konserv Zavodu” ASC“Kürdəmir Süd  Emalı Zavodu” MMCSun Tea Çay Fabriki” MMC: “Azərsun Kənd Təsərrüfatı Məhsulları” MMC: “Green Tech” MMC daxildir.“Azərbaycan Kağız və Karton İstehsalı Kombinatı” MMC: “Azərbaycan Duz İstehsalat Birliyi” QSC. “Bazarstore” MMC“ Lənkəran Konserv Zavodu” ASC, “Azərbaycan Şəkər İstehsalat Birliyi” MMC. Bu şirkətlərin əsas prinsiplər aşağıdakılardır: Ədalət və dürüstlük prinsipi, Fəaliyyət prinsipi, Keyfiy­yət prinsipi, Məsuliyyət prinsipi; Əxlaq prinsipi, Etibarlılıq prinsipi; Komanda ruhu prinsipi: Vicdan prinsipi: Qəlibləşməmə prinsipi; Korporativləşmə prinsipi: Bərabərlik prinsipi:Texnoloji yenilik prinsipi: Mükəmməllik prinsipi: Cəmiyyətə faydalı olmaq prinsipi:Ətraf mühitə həssaslıq prinsipi. Bu şirkət müştərilərin tələb­lərini qarşılamaq ücün ən yaxşı məhsul yaratmaga alışır. İnkişaf etmiş standartlar yaratmağa istiqamətlənmiş, sosial və ekoloji məsuliyyətliliyi ilə tanınan, nüfuzlu, etibarlı və ədalətli bir qurum yaratmaq bu şirkətin əsas missiyasııdır. Bu şirkət 1991-ci ildə yaranmışdır.Ümummilli lider H.Əliyev cənablarının xeyir duası ilə bu şirkət qurulmuşdur. Ölkəni əsas qida məhsulları ilə təmin edərək, Azərsun holdinq kecən dövrdə ərzaq çatışmamazlığını aradan qaldırdı. Ümummilli Lider Heydər Əliyev Abdolbari Goozalı bu sözlərlə şərəfləndirdi: “...Siz fəaliyyətinizi düzlük üzərində qurmuşsunuz. İndi ticarətlə məşğulsunuz, Lakin camaat işsizdir, sənayə sahələrinə sərmayə qoyun, qabaqcıl olun, işçi çalışdırın və önə keçin...”(4)

Azərsun Holdinq 1994-cü ildə ilk dəfə olaraq bu sözlərdən həvısllənərək Bakıda fəaliyyətini dayandırmış çay fabriki və yağ zavodunu özəlləşdirdi. Bu zavodlara BXİ(Birbaşa xarici investisiya) qoydu. Müasir avadanlıqlar ilə təchiz etdi. Azərbaycan da ilk müstəqil müəssisənin əsasını qoydu. Müxtəlif bölgələrdə konserv  zavodunu istismara verildi. Minlərlə fermerin öz məhsulunu sataraq gəlir əldə etməsinə şərait yaratdı. 2006-cı ildə İmişli Şəkər Zavodunu istismara verdi. Bu müəssisə İmişli rayonunun və yaxın rayonların inkişafına səbəb oldu. 2006-cı ildə “Azərsun Holdinq” tərəfindən  Biləsuvarda şoran ərazidə rekultivasiya işləri aparılmışdır. Burada drenaj kanalları çəkilmişdir. Müasir kənd təsərrüfatı avadan­lıqları, suvarma sistemi yaradılmışdır. 2010-cu ildə  UNİCEF və Azərbaycan Respublikasının Səhiyyə Nazirliyinin duzun yodlaşdırılmasına aid olanqəbul edil­miş­dir. Bu proqrama əsasən Masazır Duz Zavodunu Azərsun holdinq istismara ver­di. Azərsun holdinq Respublikanı duz idxal edən ölkədən ixracatçı ölkəyə çe­vrildi. 2010-cu ildə holdinq tərəfindən Azərbaycanda ilk müasir alış-veriş mərkəzi olan və 48 000 m2 sahəni əhatə edən Park Bulvarı istifadəyə verdi. Daha sonra Azərbaycanın pərakəndə satış bazarına yeni nəfəs gətirdvilər. Azərbayanda ilk iri ərzaq satan kompleksi, gündəlik 50 mindən artıq insana xidmət göstərən “Bazarstore” yaratdı. Onlar yeni iş yerləri acaraq coxlu insanları işlə təmn etdilər. Bu shirkət 2013-cü ildə Kürdəmir Süd Emalı Zavodunu istifadəyə verdi . 2014-cü ildə Sumqayıtda “Azərsun Sənaye Parkı”nı tikdi. Bu kompleksdə Sumqayıt Yağ Fabriki fəaliyyət göstərir. Azərbaycanda bu şirkət Kağızın Təkrar Emalı müəssi­səsini istifadəyə verdi. Bu şirkət tarladan süfrəyə şüarı ilə öz məhsullarının qablaş­dırılmasına başladı. Xırdalan Karton Fabriki və Metal Qablaşdırma müəssisələri bu işi, yəni qablaşdırma sənayesini inkişaf etdirdi .Bu şirkət respublikada 30-dan artıq“ fəaliyyət sahəsini o cümlədən qida istehsalı, kənd təsərrüfatı, qablaşdırma və kağız sahələrinə malik olan böyük bir holdinqə evrildi.Bu şirkət artıq öz məhsullarını xaricdə satan gülü bir şirkətdir. Şirkət tərəfindən 10 min hektardan çox ərazi əkilir, becərilir. Şirkət Biləsuvar rayonundaböyük bir layihə həyata keçirilmişdir. Onlar 3400ha sahəni rekultivasiya edərək yararlı bir vəziyyətə gətir­mişlər və Global GAP sertifikatı əsasında soya, pomidor, arpa, buğda, yaşıl noxud, qarğıdalı, günəbaxan, xiyar, badımcan, bibər əkini həyata keçirmişlər. Onlar orqa­nik tərəvəz bitkilərinin becərməyə başlamışlar Ərazidə 400 mindən artıq nar ağacı əkilmişdir. Burada qurulmuş orqanik gübrə istehsal müəssisəsi torpaqların münbit­liyinin artırılmasına xüsusi töhfə verməkdədir. Becərilən meyvə və tərə­vəzlər kompleksin ərazisində yerləşən konserv zavodunda emal olunur. “Azərsun Holdinq” respublikada müxtəlif bölgələrdə emal zavoduna sahibdir. Şirkətlər qrupunun ilk konserv zavodu – Qafqaz Konserv Zavodudur.Bu zavod Azərbay­canda 2003-cü ildən fəaliyyətə başlamışdır. Zavodun illik istehsal gücü 30 min tondur. Azərsunun Biləsuvar Konserv Zavodu 2010-cu ildə fəaliyyətə başla­mışdır. Burada becərilən müxtəlif kənd təsərrüfatı birbaşa emala göndərilir. Bu zavodda yaşıl noxud, pomidor konservləri, ketçup hazirlanır. Bu zavodda eyni zamanda narşərab da istehsal olunur. Müəssisənin illik istehsal gücü yuksəkdir. Zavodun xammalı kənd təsərrüfatı kompleksi tərəfindən təmin olunur. Bu kompleks şirkət­lər qrupunun tərkibində fəaliyyət göstərir. Lənkəran şəhərində Lənkəran Konserv Zavodu yerləşir. Azərbaycanın cənub bölgəsində yerləşən bu zavod közlənmiş tərəvəz konservləri, kompot və turşu istehsalı üzrə ixtisaslaşıb. Zavodun illik istehsal gücü 12 min tondan coxdur. Qazax Konserv Zavodu isə qənnadı-şirniyyat sektorunda istehsalla məşğul olur, illik istehsal gücü 8 000 ton təşkil edir. Kürdəmirdə süd kompleksi işə salınıb. Bu kompleks gündə 120 ton süd emal gücünə malikdir. Süd kompleksdə Almaniya və Fransadan gətirilmiş cins mal-qara saxlanılır. Heyvandarlıq fermasının boyük əkin sahəsi var. Masazır Duz Zavodu 2010-ci ildə işə başlamışdır. Bu zavaod xammalı Masazır və ətraf göllərdən alır. Ölkə və regionları yodlaşdırılmış duz ilə təmin edir. Azərbaycanda “Azərsun Holdinq” “Sun Tea” çay fabriki istismara verildi. Bu ilk investisiya layihəsi idi . “Sun Tea” 15 min tondan artıq istehsal gücünə malikdir. Qara çay, yaşıl çay, mey­vəli çaylarını istehsaı edir. Azərbaycanda Lənkəran və Astara paketləmə müəssi­sələri fəaliyyət göstərirlər. “Azerçay” markası ilə dünya bazarına təqdim edilir. Müəssisə Azərbaycan çayının dünyaya yayır. Azərsunun  Şri-Lankadakı “İnter Tea” müəssisəsi broker olaraqfəaliyyət göstərir. Dünya birjalarında ən keyfiyyətli Seylon çaylarını alır. “Azərsun Holdinq” Hindistan, Vyetnam və Keniya çaylarını alaraq, öz emal müəssisələrini xammalla təmin edir. “Azərsun Holdinq”in əsas layi­hə­lərindən biri yağ fabrikləridir. Bu fabriklər Sumqayıtda, Bakıda yerləşir. Bu fabriklərin böyük istehsal potensialı ola var. Onlar Azərbayan əhalisinin tələbini öyrənib odəməyə calışırlar. Bu yag istehsalcılaarı yüksək keyfiyyətli yağlar is­the­sal edirlər. Böyük istehsal gücünə və ixra imkanına malik olan malik olan bu mü­əssisələr Yeni Zelandiyadan gətirilmiş yaglari paketləyərək Azərbayan bazarına təq­dim edir. Bu müəssisə böyük ixrac imkanına malikdir. 2009-cu ildə Azərsun holdinq sous bazarını hədəh secir. Şirkət salatlar, ketçup və mayonez və digər ət məhsullar istehsal etməyə başladılar. Onlar Ketcupların istehsalında təbii pomi­dordan istifadə edirlər. Yerli pomidorlardan istifadə olunan ketcuplar daha ləzzətli olurlar. Daha sonra şirkət şokolad və şokoladlı fındıqlı krem istehsal etdilər. “Azər­sun Holdinq” şokolad fabriki tikdi.Yerli şokalad istehsalına başlandı. 1998-ci ildə Qida Paketləmə Fabriki istifadəyə verdilər Müəssisə Xırdalan şəhərində yerləşir. Burada 5 avtomatik paketləmə makinası yerləşdirilmişdir. Bu şirkətin qida sektorundakı fəaliyyəti ilə yanaşı kagız,karton tara istehsalıda var.1997-ci ildə bu müəssisə adi kaöız istehsalı ilə işə başlayan şirkət daha sonar tualet kağızı, qutular, müxtəlif kağız dəsmallar istehsal etmıyə başladı. Şirkətlər qrupu Zeytun emalı mü­əssisəsini yaratdı. Şirkətlər qrupu Abşeron yarımadasının ənənəvi bitkisi olan zey­tun­dan yüksək keyfiyyətli açıq yaşıl və qızılı rəngli, zərif və xoş ətirli yağ isteh­sa­lına başlamışdır. Bununla da Abşeron yarımadasında zeytunçuluq ilə məşğul olan təsərrüfatların inkişafına şərait yaratmışdır. Müəssisənin illik istehsal gücü 3 000 tondur.Şirkətlər qrupu, eyni zamanda Azərbaycanın təbii sərvəti olan Azər­baycan zeytununun qoruyucusuna, himayəçisinə çevrilərək davamlı olaraq Bakı və Abşe­ron yarımadasında zeytun ağacları əkir, bu işi təbliğ və təşviq edir. Azərsun hol­din­qin böyük istixana şəbəkəsi var. Azərsun tara, qablaçdirma sənaye­sində də müvəf­fə­qiyyət əldə etmişdir. Bu zavodda tənəkə qutu və qapaq da isteh­sal olunur. Tə­da­rük və Təchizat qrupu Azərsununun tərkibində digər fəaliyyət sa­hə­ləri ücün ava­dan­lıq, mal-material tədarüklərini həyata keçirir. Bu şirkət Starbucks ticarət şə­bə­kəsinin logistik fəaliliyyətini idarə edir.Bu şirkətin Azər­bayanda ən böyük satış şəbəkəsi var. Onun öz müəssisələrində istehsal olunan məhsulları San Fud Distribuşn” şirkəti həyata keçirir. Bu şirkət oz məhsullarını xarici bazarlarda müvəffəqiyyətlə satır. Onlar Rusiyada, Ukraynada, Belarusiyada , Gürcüstanda, Qazaxıstanda, Türkmənistanda, Tacikistanda, Qırğızıstanda, Özbəkistanda,  BƏƏ-də, Litvada, Polşada,İraqda, Almaniyada, ABŞ-da, Türkiyə-də, İsraildə və Çində ixrac əməliyyatlarını muvəffəqiyyətlə həyata kecirirlər. Ixrac edilən mallar sırasına çay, konservləşdirilmiş məhsullar, yağ, kağız məhsulları, duz və s. daxildir. Bu şirkətin məhsullarının beynəlxalq sertifikatları var. Azərsun Şirkətlər Qrupu daim öz sertifikatlarını yeniəşdirir. Daha yeni sertifikatları təsdiq etdirmək ücün dün­ya­nın aparıcı sertifikatlaşdırma təşkilatları ilə əməkdaşlıq edir. Azərsun holdinqin zavodları və fabriklər i İSO 9001:2008, ISO 9001:2000, İSO 14001, İSO 22000:2005, İSO 18001, İSO 22000, IQNET, BRC Global Standard for Food Safety, FSSC 22000, ISO 17025:2005, “CRES Certification of Enviromental Standard” və digər Sertifikatlara malikdirlər.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin razılıgı ilə İmişli Şəkər Zavodunun tikin­tisinə 2003- cü ildə başlanılmışdır. Bu zavod İmişli şəhərində 70 hektar ərazidə tikilmişdir. Bu müəssisəyə ilk olaraq 83 milyon dollar investisiya yatırılmışdır. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin iştirakı ilə 2006-cı ildə İmişli Şəkər Zavodunun açılışı oldu Regionların Sosial-İmişli Şəkər Zavodu şəkər tozu, heyvan yemi, kəllə qənd və etanol istehsal edir. Hazırıda İmişli Şəkər Zavodu Respublikanın inkişafında mühüm rol oynayır. Hazırda Şəkər Zavodunun gündəlik istehsal gücü 1800 ton xam şəkərdir. Şirkət rəhbərləri firmanin strateji idarəetməsini irəli və geri artım strategiyalarını əsas götürərək geriyə istıqamətə daha ox önəm verirlər. Yəni böyük cugundur plantasiyaları salırlar. Bu da şirkətin davamlı inkişaf strategiyasına imkan yaradır. Şirkət muxtəlif diversifikasiyalar edir. Məsələn 2010-cu ildə Qarışıq Yem və Bitki Yağları fabriki fəaliyyətə başlamışdır. Bu müəssisədə ev heyvanları üçün yem məhsulları hazırlanır. Burada damazlıq, südçülük, broyler, yumurta, cücə, balıqçılıq ücün uyğun məhsul istehsal edilir. Bu məqsədilə heyvandarlıq təsərrüfatları ilə əməkdaşlıq edilir. Məhsulların tərkibnin təkmilləşdirilməsi istiqamətində fəaliyyət gpstərilir. Dsifikasıyanin ikinci yönü üfüqi mərkəzli diversifikasiyadır ki, şirkət bunu da etdi. Kəllə Qənd fabriki istismara verildi. Bu 2012-ci ildə baş verdi. Bu fabrikdə Azərbaycanın ənənəvi şəkər məhsulu olan kəllə qənd istehsal edilir. Bu şirkət Azərbaycanlıların kecmiş vərdişlərini əsas götürərək daha cox istehsal və yeniliklər tətbiq etmək məqsədi ilə yeni avadanlıqlar tətbiq edərək Azərbaycan xalqının bu ənənəvi məhsula olan tələbini tam dolgun odəməyə calışır. Bu şirkət keçən zaman ərzində bölgənin inkişafına böyük təkan vermişdir. Bu məkanda yaşayan məcburi köçkünlər bu zavodda iş imkanı əldə etmişlər. Gəlir səviyyəsi yüksəlmişdir. Nəticədə regional iqtisadi aktivlik daha da yüksəlmişdir. Bu şirkət həmişə ətraf mühitin qorunub saxlanmasına calışır. Abadlaşdırılma üçün iş aparılır. Bu zavodun yəni İmişli Kəllə Qənd zavodunun əsas məhsulu şəkər tozudur, kəllə qənddir. Zavod kəllə qəndi yüksək keyfiyyətdə, məhsuldarlıqla, gigiyenik formada istehsalı üçün zəruri olan infrastredir. Zavod infrastruktur və avadanlıqlarla təchiz edilmişdir. Zavod möh­tə­şəm layihə sisteminə malikdir. Bu da xammalın, emal sahələrinin, hazır məhsulun qablaşdırmasının, anbar təsərrüfatının səmərəli idarə olunmasına inkan verir İnfra­struk­turun bu cür qurulması, qida sənayesində gigiyeniklik nöqteyi-nəzərindən önəm kəsb edir. Qablaşdırılmasında materiallarınin gigiyenik cəhətdən yüksək ol­malarına diqqət edilir. Əməliyyat mərhələlərinə laboratoriyada təhlillər aparılaraq nəzarət edilir. Bu zavodun tətkibində AŞİB AQRO müəssisəsidə var. Bu müəssisə fermerlərin işlərini daha yaxşı təşkil edir. Orada yaranacaq problemlərin həll edilməsi ücün 8 bölgədə “ öz şöbələrini acmışlar. AŞİB AQRO 20 rayon olmaqla 300 kəndə xidmət göstərir.

“AŞİB AQRO”-Aqrotexniki işlərin optimal müddətdə aqrolizinqdən iə edir. Rayon şöbələri ilə müqavilə bağlanır. Bölgələrdən çuğundurun daşınması “AŞİB AQRO”  tərəfindən həyata keçirilir.

“AŞİB AQRO” ilə müqavilə əsasındamülkiyyətcilər şəkər çuğunduru əkirlər. Mülkiyyətçilərə sertifikatlı toxum, kimyəvi preparatlar və nağd pul yardımı göstərilir.

“AŞİB AQRO”-nun maddi dəstəyi şəkər çuğunduru sahəsində təcrübəsi olan elm adamları seminarlar keirirlər. Bununla yanaşı xarici ölkələrdə təşkil olunmuş sərgilərdə müəssisənin əməkdaşlarının iştirakına da şərait yaradılır.

2014ci ildə 2000 fermerlə müqavilə bağlanmış, 5000 hektar sahədə şəkər çuğunduru əkilmişdir. Kecen ildə 180.400.000 kiloqram məhsul əldə edilmişdir. 1 hektara düşən məhsuldarlıq orta hesabla 36.8 ton olmuşdur.