Əlyazması hüququnda Rəhimov İlkin Sərvər oğlu
Yüklə 2,18 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 8
- Banklarda investisiyaların inkişaf istiqamətlərin təkmilləşdirilməsi
Cədvəl 7 - banklar qarşısında, (mln. AZN) müştərilərin Borcları
Bəzi beynəlxalq agentliklər belə hesab edillər ki, banklar investisiya əməliyyatları edərlən əllərindəki vəsaitlərin böyük həcmini dövriyyə saldığları üçün böyük risklə qarşılaşırlar bu halda isə devalivasiyanın baş verməsi qaçılmaz hal hesab edilir. Fitch gözləyir ki, kapitallaşması bəzi banklar var, yəqin ki, ortamüddətli perspektivdə kreditlər üzrə itkilərin artması səbəbindən xeyli təzyiq altında olacaq. Fitch agentliyinin analitikləri hesab edirlər ki, azərbaycan banklarının əksəriyyətinin udmaq öz risklərlə bağlı itkilərin məhduddur. 2015 – ci ilin hesabatlarına əsasən ümumi götürdükdə banklar tam rəqabətli şəkildə fəaliyyət göstəriblər bu özünün hətta ipoteka kreditlərində olan şərtlərin sadələşdirilməsinə və eyni zamanda məbləğlərin yüksəldilməsi və faiz dərəcələrində isə yumuşalmaların müşaiət edilməsi ilə özünü göstərir. Lakin 2016-cı ilin birinci rübündən ölkə iqtisadiyyatında baş vermiş durğunluq ümumi iqtisadiyyatla bərabər bank sektorunada əsaslı şəkildə təsirini göstərdi. Belə ki banklar öz əməliyyatlarının geniş bir qismini xarici valyuta ilə etdiklərindən gəlirə çıxırdılar bu isə onları dahada operativ işləməyə və planlarını daha da genişləndirməyə köməklik edirdi. Ümumi göstərici kimi devalivasiya bank sektorunu çökdürdü və onu ümumi iqtisadiyyatdan asılı vəziyyətə saldı ki, bu isə investorların sarsılmasına və xarici törəmə bankların öz vəsaitlərini yerli ölkədən çəkməsi ilə nəticələndi. Devalivasiyanın ikinci təsiri isə ümumilikdə investorların banklarla bağlı fikirlərini qətiləşdirməyə təkan oldu və bütün iqtisadiyyat hardasa durğunluq dövrünü yaşamağa başladı. Bankların bu vəziyyətdə axsaması isə demək olarki bütün orta və kiçik sahibkarların bazarda söz haqqının azalmasını ortaya çıxartdı və bir başa banklardan asılı vəziyyətə gətirdi. Bundan başqa, AMB bank sektorunun tənzimləyici kredit risklərinin minimallaşdırılması üzrə banklar strategiyaların hazırlanması, kredit siyasətinin sərtləşdirilməsini də təkidlə tələb edirdi.
Əvvala bu kimi hal ümumi olaraq investisiya edilmiş kreditlər bazarına təsirini dollarlaşma ilə göstərdi. Bu o deməkdir ki bütün banklar investisiyalarını geri çağırmaq üçün bir taktikadan istifadə elədi. Hərçənd ki bu bir düşünülmüş plan idi ki kreditləri dollarda rəsmiləşdirib manatda müştərilərə vermək. Nəticə etibarilə müştəri en sonda kredit vəsaitini rəsmiləşmiş kredit sənədində ki valyuta ilə ödəmk problemi ilə üzbə üz qalmış olur. Beləliklə banklar öz investisiyalarını valyuta kursunun oynaması ilə yaranan fərqdən götürməklə kifayətlənirlər baxmayaraq ki bu investorlar tərəfindən qoyulmuş vəsaitin gec bir müddətə geri qayıtması demək idi. Ehtimal etmək olar ki, hazırda diqqət kreditin verilməsi üçün kredit kartının ortaya çıxarılması yeni bir hal kimi qiymətləndiriləcək. Kart siyasəti bank investorlarında yeni maraq oyatmasına səbəb kimi göstərmək olar. Səbəb isə kartda müştəriyə individual yanaşmaqla istədiyi məbləğdə kredit xətti açmaqla müştəri cəlb etmək və öz əldə etdiyi investisiyanı itirməmək üçün manatda dövriyyəyə buraxılmasını təmin etmək idi. Mayın sonlarında Azərbaycanın kommersiya bankları tərəfindən verilən kreditlər, 12 mlrd. dollar təşkil edib. Ümumi göstəriciyə qarşı 542 mln. manat və ya 61,3% kredit bazarı üzrə tənzimlənmə mövcuddur. Hesabat ayında kredit portfeli apreldə (12 mlrd) 0,39% azalıb. 590,9 mln. manat, 2014-ci ilin (10 mlrd) manat təşkil etdiyi halda may ayı ilə müqayisədə 20,3% artıb və 425,5 mln manat təşkil edib. QBKT-nin kredit portfeli iyunun 1-nə 590,6 mln. manat xüsusi çəkisi isə iqtisadiyyatın ümumi kreditləşmənin 2,9% -ni təşkil edib. Hesabat ayında bu göstəricilər dəyişməz qalıb, halbuki 2014-cu ilin (469,8 mln. manat və ya 2,8%) may ayı ilə müqayisədə kredit QBKT 2014-ci İldə kreditləşmə həcmi 18 mlrd. dollar təşkil edib. Banklar tərəfindən 6 mlrd. 391,1 mln. manat, o cümlədən 579,8 mln. manat (34,4%) (62,6%) (3%) dövlət iştirakı ilə verilib - 11,629 mlrd. manat, kommersiya bankları, Qeyri-bank Kredit Təşkilatları - 559,5 mln. manat. Ümumi kredit portfeli 2013-ci ildə 15 mlrd. dollar təşkil edib. Onlardan dövlət banklarının kreditləri, 484,6 mln. manat (34%), özəl banklar - 9 mlrd. 750,1 mln. manat, Qeyri-bank Kredit Təşkilatları - 462,6 mln. manat. 2015-cu ilin yekunları üzrə Azərbaycan iqtisadiyyatına kredit (12 mlrd) verilmiş olan. 4 mlrd. 206,3 mln. manat dövlət banklarının payına 479,3 mln. manat (33,7%), - 7 mlrd. 925,3 mln. manat, Qeyri-bank Kredit Təşkilatları - 347,7 mln. Manat həcmində müəyyənləşdirilib. Yekun vuraraq demək olar ki, yaxın bir neçə ildə yeni müştərilər üçün banklar daha həssaslıqla yanaşmalı və onların real imkanlarını nəzərə almalı və kredit borclarının ödənilməsi zamanı yarana biləcək situatsiyanı hesablamalıdırlar. Avtokredit və istehlak kreditləşmənin artım templərinin azalması da gözləmək, xüsusilə lazımdır. Nəticə çıxararaq, qeyd etmək olar ki, risklərin azalması üçün səmərəli mübarizə tədbirləri daim aparılmalıdır.
Bankların aktivləri müəyyən rəhbər prinsiplərə uyğun olaraq bölünür. Bu prinsiplər bankın investisiya siyasətini daha mühüm rol oynamaqla aşağıdakı formalara bölünür: Likvidlik. Bankın balansının kontekstində mühüm şərhlərlə şərtləndirilir. Banklar öz investisiya portfelini formalaşdırmazdan əvvəl onlar ilk öncə öz kapitallarını əsas və əlavə kapitallarını müəyyənləşdirirlər. Hansı ki bu müəyyənləşmə onların gələcəkdə edə biləcəkləri sərmayələr özlərinin rentabelliyindən aslı olaraq formalaşır. Bəzən banklar ödəmə qabiliyyətli ölduğunnan onlar investisiya yatırımları barədə hər hansı bir addımları atmağa maraqlı olmurlar bunun əsas səbəbləri isə əllərində ki, bütün vəsaitləri dövriryəyə buraxildiğı halda qarşılaşacaqları bir sıra problemləri necə həll edəcəkləri məsələsidir. Bu isə banklar üçün hələdə qorxulu bir situatsiya olmaqda qalır. Araşdırmalarım nəticəsində belə bir qənaətə gəlmək olar ki yüksək likvidli banklar kənardan cəlb edilmiş vəsaitlərə o qədərdə maraq göstərmir səbəb kimi isə bazarda artıq lazimi mövqelərinin tutması kimi izah edirlər. Aşağı likvidli banklar və ya ödəmə qabiliyyətli banklar isə kənarda vəsait cəlb etməyə daha çox maraq göstərirlər bunalara misal olaraq öz səhimlərini ASC olduğları halda səhm buraxmaqla, akkreditivlər cəlb etməklə, depozitlər cəlb etməklə və ya dünya banklarından iri miqyaslı lakin aşağı faizli kreditlər cəlb etməklə öz vəsaitlərini formalaşdırılar. Lakin buna baxmayaraq risklər bazarı tam araşdırmamış bu cür risklərə girməklə investisiya itkilərini artıra bilərlər. Bu baxımdan daha iri banklar bazara tam nüfuz etdikdən sonra lazimi imici əldə etdikdən sonra bu cür riskləri gözə almağa hazır olurlar və bu kimi iri investisiyalar cəlb etməklə özlərinin investisiyalarını formalaşdırmış olurlar. Bu məlum faktdır ki, bank əhaliyə məxsus fondlar ilə məşğul olur. Bank həmişə kifayət qədər əmanətçilərin tələblərini ödəmək üçün müəyyən qədər pula sahib olmalıdırlar. Balansın aktiv hissəsindəki vəsaitlər ən likvid vəsait olmaqla yuxarıdan aşağıya doğru xronometraj üsuli islə düzülür. Likvidlik dedikdə isə qısa müddət ərzində nəğd pula çevrilə bilmə nəzərdə tutulur. 18 Banklar investisiya əməliyyatları etmək istədikləri halda özlərinin likvid aktivlərinin bazar dəyərləndirməsini həyata keçirirlər daha sonra sərmayəni hansı tip subyektə yatırmaq haqqında fikirləşmək olar. Cədvəl 9: İnvestisiyalar nəticəsində formalaşan pul axını və hеsablamaların nəticələri aşağıdakıcədvəldə vеrilmişdir. 19
Cədvəldən göründüyü kimi, zəifləmə əmsalları еkspеrtyоlu ilə müəyyən еdilir. Gəlirliliyin müəyyənləşdirilməsi üzrə kommersiya bankları daha çıx likvid aktivlərin dövriyyəyə buraxılması və ya digər bank və təsərrüfat obyektlərinin likvid aktivlərinə sərmayə qoymağa maraqlı olurlar. Pul banka ən az gəlirli aktivlərin olduğundan bəri tərəfdən nağd pul şəklində bütün aktivlərin saxlanılması heç bir mənası yoxdur. Bank gəlir əldə etməlidir. Bankın gəlirlərinin böyük hissəsi kreditlər və avanslara maraq yolu ilə artır. Lakin, bank yüksək irəliləyiş kreditlər, hələlik təmkinli olmalıdır. Bank təhlükəsizliyi prinsipini nəzərə alaraq, ehtiyatsızlıqdan öz vəsaitlərini investisiya qoymağı rəva görə bilməz. Bank tərəfindən verilən kreditlər və investisiyalar layiqincə təmin olunmalıdır. Bu məqsədlə, bank hər zaman borcalanın təhlükəsizliyinin təkid etməlidir. Sonunda, bu və ya digər banklar Hindistanda təhlükəsizlik, xüsusilə də adekvat əhəmiyyət yetirmir. Bank kimi özü üçün adekvat və daimi qayıdışı təmin etmək, bu yolda öz vəsaitlərini təmin etmək üçün tədbirlər görməlidir. Əgər bank qiymətli kağızların müxtəlif növləri üzrə öz vəsaitlərini sərmayə qoyurlarsa və ya müxtəlif məqsədlərə və müəssisələrə verilmiş kreditlər və avanslar təklif edərsə, bu gəlirlərin mütəmadi axınını özü üçün mütəmadi investisiya problemləri yaradacaq. Banklar investisiya yatırımlarını həyata keçirmək üçün böyük miqdarda vəsaitə ehtiyac duyduğlarından onlar öz səhmlərini dövriyəyə buraxmaqla kənardan vəsait cəlb etmiş olurlar ki bu da onların gələcəkdə formalaşmasına təkan amili hesab edilir. İnvestisiyaların Vergidən Azad Edilməsinin prinsipləri. Nəhayət, bankın investisiya siyasəti investisiyaların vergidən azad olma prinsipinə əsaslanmalıdır. Bank gəlir və digər vergilərdən azad edilən həmin dövlət qiymətli kağızlara sərmayə qoymalıdır. Bu siyasət bankın öz mənfəətini artırmağa kömək edəcək. Bank investisiyasının likvidlik və gəlirlilik arasındakı xüsusi çəkisi bankın investisiya siyasətinə təsir edən müxtəlif prinsiplər nisbətində əhəmiyyətli dərəcədə vacib amil hesab edilir. Bu mübahisələri öyrənmək və araşdırmaq bank investorlarınada maraqlıdır. Bu həqiqətdir ki, əgər bank likvidliyə önəm verirsə, bu, asanlıqla əmanətçilərin tələbləri ilə qarşılaşa bilər. Bank adekvat əmanətçilərin iddialarını ödəmək üçün böyük miqdarda pula sahib olmalıdır. Bu bir həqiqətdir ki, uğurlu bank biznesi əmanətçilərin şüurunda əminlik yaratmasını nəzərdə tutur. Lakin, qeyd etmək lazımdır ki, əmanətlərin qəbulu, bankın yeganə funksiyası deyil. Bir məsələnidə unutmaq olmaz ki, banklar investisiyalarını artırmaq üçün etdikləri siyasət öz bəhrəsini itirməsədə tam vermiyədə bilər. Bu halda isə banklar gözlənilməz zərərlərlə qarşılaşa bilər. Bu kimi zərərlərin törədə biləcəyi fəsadlar isə çox uzun müddət yaddaşlarda qala biləcək durğunluq halı kimi qiymətləndirilməlidir. Əgər bank likvid vəsaitlərini uzun müddət dövriyyəyə buraxmadan yığıb saxlayarsa o halda sərmayəçilərin əllərindəki vəsait ölü kapitala çevriləcəkdir. Hərçənd əgər bu vəsaitlərin geniş bir qismi xarici valyutadadırsa o halda isə investorlar xarici valyutanın beynəlxalq miqyasda üzən olmalarını nəzərə almasalar külli miqdarda vəsit itirəcəkləri ilə qarşılaşacaqlar. Amma gəlirlilik bank üçün məcburidir. Tərəfdən pul ən likvid aktivlərin da, bu isə ən az gəlirli sərvətdir. Pul boş sərvətdir. Deməli, bankir yalnız likvidlik cəmləyə bilmir. Bu bir həqiqətdir ki, bank öz xərclərini ödəmək və əmanətçilərinin vəsaitləri qarşılığında onlara müəyyən olunmuş faizləri ödəmək və səhmdarlara müəyyən miqdarda dividendlər vermək məcburiyyətində qalır. Bank isə gəlirliliyini artırmaq üçün əmanətçilərin maraqlarını poza bilməz. Əgər banklar orta likvidlidirsə o halda o bank investisiya etmək üçün məcburən əmanətlərin cəlb edilməsindən yayına bilməz baxmayaraq ki bu banklara çoxda gəlir gətirməyəcək. Bank əmanətçilər qarşısında öhdəliklərini yerinə yetirməklə böyük miqdarda vəsit itirmiş olur bu halda isə heç bir investisiya gəlirindən söhbət belə gedə bilməz. Lakin buna baxmayaraq banklar daha çox üçüncü şəxs kimi çıxış etməyə maraqlıdırlar ki bu da investorları daha çox vəsait qazanmağa cəlb edir. Əsas hal kimi isə qeyd etmək olarki əmanətçilər tərəfindən cəlb edilmiş vəsaitləri kreditə verməklə iki tərəfli investisiya əməliyyatı görmüş olurlar. Burada investorlar öz vəsaitləri ilə deyil fiziki və hüquqi şəxslərin vəsaitlərini dövriyyəyə buraxmaqla komissiya hesabından kifayət qədər pul götürmək imkanına sahib olmuş olur. Kreditlər və avanslar, hərçənd ən gəlirli aktivlərin, heç olmasa, likvid aktivlərin təşkil edir. Bu ondan irəli gəlir ki, yuxarıda göstərilən likvidlik və gəlirliliyin arasında seçim daim ziddiyətlər yaradır. Daim likvidlik və gəlirliliyin arasında aktiv tərəfinin xüsusiyyətləri araşdırılır. Likvidlik və gəlirlilik rəqib və ya ziddiyyətli mülahizələrdir. Uğurlu bank sirrini investisiyaların düzgün informasiyalar əsasında tarazlığın qorunması şərtilə paylaşdırılmasından ibarətdir. Müasir dünyada müxtəlif və mürəkkəb iqtisadi proseslərin və vətəndaş arasında qarşılıqlı münasibətlərin, müəssisə, maliyyə institutları, dövlət daxili və xarici bazarlarda kəskin problemi səmərəli kapital qoyuluşu, investisiya qoyuluşu və ya onun artırılması məqsədi daşıyır. İnvestisiyaların iqtisadi təbiəti geniş təkrar istehsal prosesinin qanunauyğunluqlarla əlaqədardır və istifadəsində cəmiyyətin məhsuldar qüvvələrinin sisteminin bütün elementlərin kəmiyyət və keyfiyyətdə üçün əlavə ictimai məhsulun bir hissəsinin ibarətdir. Yığım fondu investisiya mənbəyi, yoxsa yığılan hissəsi milli gəlirin artmasına və inkişaf amillərindən istifadə olunan amortizasiya ayırmaları şəklində istehsal vasitələrinin dağıdılanlar yenilənməsi üçün ödəmə fondu istiqamətləndirilən, istehsalın, həm də. Bütün investisiya vəsaitlərinin strukturunu formalaşdırır ki, investisiya proseslərinin səmərəliliyi bilavasitə təsir göstərir beləliklə təşkil edən və geniş təkrar istehsal tempini artırır. İnvestisiyalar - gəlir əldə etmək məqsədi ilə təsərrüfat fəaliyyətinə yatırılan aktivlərin (vəsait) bütün növləri kimi başa düşülür. Bu investisiyalar (kapital qoyuluşu) iqtisadi məzmununa görə yaradılması, genişləndirilməsi və texniki yenidən silahlandırılmasını əsas kapitalın dövriyyə kapitalının dəyişməsi, eləcə də bununla bağlı xərcləri aid edilir. Bankların investisiya əməliyyatları bankın cəlb etdiyi vəsaitlərin yerləşdirilməsi üzrə müxtəlif mənbələr real hesab edilir və bu əməliyyatın xarakterindən asılı olaraq bu mənbələr tərəfindən keçirilən investisiya əməliyyatlarının təsnifatını aparmaq olar. İnvestisiya əməliyyatları üzrə borcalanların (subyektlər) əsas qrup müxtəlif əlamətlər üzrə təsnif etmək olar, ilk növbədə:
Kommersiya bankları sərmayədən gəlir əldə etmək deyil eyni zamanda müştərilərə etibarlı xidmət göstərməklə öz imicinidə qorumaq siyasəti aparır. Məqsəd fiziki şəxlərin banklara olan etibarını artırmaqla öz investisiya siyasətini qalqın köməyilə ilə tətbiq etməkdir. İnvestorlar daha çox fərdi ailə təsərrüfatlarını maliyyələşdirməyə daha maraqlı görsənirlər. Burada əsas məqsəd kənd təsərrüfatının inkişafı aqrar sahınin genişlənməsinə gətirib çıxardır bu isə sonradan sərmayəçilərə yeni kreativ planların irəlidə geniş gəlirlilik gətirmə prinsiplərini fərdi sahibkara aşılamaqla onunla birgə iş qurmaq siyasətini həyata keçirməkdir. Bunun üçün o, maliyyə vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına yönəlmiş tədbirlərin keçirilməsi və s lizinqi üzrə kredit xətti açmaq, avadanlıq qoymaq gərəklidir. Aksiyada bu günün mövqeyindən uzunmüddətli investisiyaların səmərəliliyini müəyyənləşdirmək olduqca çətindir.
Portfel investisiyalar - müxtəlif qiymətli kağızları toplusunun bir portfeldə cəmlənməsi ənasını verir. Əsasən bu tip siyasəti fond birjaları həyata keçirsədə müasir zamanda banklarda investisalarının möhkəmləndirmək üçün, yığdığı vəsait formasıdır. Bölünmə bazarın konyukturasından (ayrı-ayrı qiymətli kağızların məzənnə dəyərinin düşməsi) əlverişsiz inkişafı üçün investisiya (şaxələndirmə) obyektlərinin çoxluğu arasında investisiyaların sığortalanmasını təmin edir. Bizim halda rusiyalı emitentlərin səhmləri investisiya obyekti çıxış edir. Əsas məqsəd portfel investisiyalarını itkilərin azalması və investisiya riskinin artımı gözlənilən gəlirliliyinin, düzgün tərtib edilməsi, portfelin strukturu, yəni onun optimal idarə heyəti qiymətli kağızlar portfelinə daxil olan vəsaitin bölüşdürülməsi və onların arasında, investisiya riskini xeyli azaltmaq və gözlənilən gəlirlilik portfelinin əhəmiyyətli dərəcədə artıra bilər. Bank və investisiya portfelinin idarə formalaşmasında aşağıdakı ümumbəşəri prinsiplərə əsaslanır:
Müxtəlif variantların formalaşdırılması zamanı aşağıdakı əsas şərtlər müştəri investisiya portfellərinin müəyyən edilir:
İnvestisiya müddəti müvəqqəti dövrü üçün olan portfel investisiya üçün vəsait cəlb edilir, müəyyənləşdirilir. Bu mühüm amil portfelinin keyfiyyət tərkibi müəyyən edirir.
Qarşısındakı aksiya qısamüddətli portfelinin tərkibində əsasən spekulyativ qısamüddətli əməliyyatlar zamanı istifadə üçün sərfəli olan "blue chips" siyasəti təqdim olunub. İnkişaf etməkdə olan bazar şəraitində kommersiya bankının ümumi riskinin azaldılması məqsədilə investisiya qoyuluşunun müddəti azaltmaq üçün bütün növ investisiya portfellərində investisiya resurslarının yarada biləcəyi riskləri minimuma endirmə planı əsas götürülür . Kommersiya bankı qarşısında duran vəzifələrdən asılı olaraq investisiya əməliyyatlarının təşkilində aşağıdakı əsas növləri çıxış edir:
İnvestisiya bazarının (hücumçular, paylarını, dəyəri və s) maliyyə alətləri və digər törəmə qiymətli kağızlara aşağıdakıları aid etmək olar:
İnvestisiyaların əsas istiqaməti investisiya resurslarının cari vəziyyətlə əsas bazarların bütünlüklə müəyyən edə bilməsidir. Sərmayələr qiymətli kağızlara nisbətən daha təhlükli hesab edildiyindən investorlar bu səbəbdən qiymətli kağızlar almaqla portfel yaratmağa daha maraqlıdırlar. Bundan başqa, dövriyyədə olan rusiya korporativ qiymətli kağızların, xüsusən iri müəssisələrin xeyli hissəsi, beynəlxalq investorların əlində olduğunu, ona görə də belə kağızların kursu Rusiyada və xaricdə siyasi və iqtisadi hadisələrdən asılı olaraq dəyişir. Bundan başqa, ayrı-ayrı müəssisələrin qiymətli kağızların məzənnə dəyəri dəyişdirilə bilər ki, bu da müəyyən hadisələrlə xarakterizə olunur. İnvestorlar bir başa maraqlıdırlar ki, açıq bazarda qiymətli kağızlarını satışa elan etmiş müəssisələrin maliyyə vəziyyətlərini təhlil etdikdən sonra onların qiymətli kağızlarına sərmayə qoysunlar. Likvidliyin dəstəklənməsi üçün bir sərmayə kimi dövlət qiymətli kağızlarının alınəb saxlanılması bir risk amili kimi çox aşağı qiymətləndiriliən və həmişə gəlirli olan bir sahə kimi götürülmüşdür. Lakin buna baxmayaraq kommersiya banklarına maraqlı olan investorlar daha çox onların səhmlərinə investisiya etməyə maraqlı görünürlər səbəb olaraq isə onların artan gəlirliliklə işləməsidir. Bu isə iln yekununda onlara sərmayə etdikləri dividendin növünə görə iri miqyasda gəlir əldə etmək şansı yaradır. Kommersiya bankları, investisiya əməliyyatlarının təşkili barədə qərar qəbul edilərkən üç növ təhlil edir:
Makroiqtisadi təhlil banklarda olan investisiya proseslərinin aparılması istiqamətində görülən işlərin həcmini müəyyənləşdir. Mikroiqtisadiyyat səviyyəsində investisiya isə banklarla müəssisələrin yəni hqüqi şəxslərin birgə işləməsi üçün lazimi iqtisadi zonananın əlverişli olub olmamasını müəyyən etmək deməkdir. Məqsədin bir neçə səviyyəli olması onu göstərir ki, makroiqtisadi analiz, proqnoz və ayrı-ayrı sahələrin bütün iqtisadiyyatın vəziyyətini xarakterizə edən əsas göstəricilərin (mənfəət, faiz dərəcələri, valyuta məzənnəsi və s. istehsalı indeksləri və) dinamikasının olmasıdır. Məsələ ondadır ki, Bank olacaq makroiqtisadi təhlil metodlarından istifadə edərək, vəsaitin əsas hissəsinin qoyuluşunun istiqamətləri, vaxtında yenidən istiqamətləndirmək: Birincisi, müxtəlif sektorlar maliyyə bazarının arasında, ikincisi, iqtisadiyyatın müxtəlif sahələri arasında proporsional işlərin aparılması. Müqayisəli təhlili zamanı isə investisiyaların ən perspektivli obyektlərin müəyyən edilməsinin əsas üsulu ilə müqayisəli təhlil deməkdir. Bu, sonuncu səviyyədə təhlil - təhlil müəssisənin və ya konkret aksiyaların seçimi kimi başa düşülür. Obyektlərin seçilməsində bank investisiya cəlbediciliyinin aksiyalar üçün müəyyən dərəcədə öyrənir və həm keyfiyyət, həm də kəmiyyət göstəricilərini müqayisə edir. İnvestisiya qoyuluşunun əsas funksional amilləri aşağıdakılardır:
Bu müəssisənin səhmdarlarının reyestrinin vəziyyətini və mülkiyyət hüquqlarının yenidə yüngülləşməsinə səbəb olan amillər kimi qiymətləndirirlir. İnvestisiya yatırımı edən banklar əvvəlcə sərmayə qoyuluşu etdikləri müəssisələrin biznes planlarını dərindən araşdırıllar ki bunlarada aşağıdakıları misal göstərmək olar:
Bundan başqa banklar strateji və taktiki planlar həyata keçirməklə investisiyalarını düzgün istiqamətə yönləndirirlər ki, bu yönlərin içərisində ən geniş yayılanlar investisiya portfelinin yaradılması amili hesab edilir. İnvestorların strategiyaları aşağdakı konsentrasiyanı özündə birləşdirir:
İnvestisiya bazarında araşdırmalar onu göstərir ki, investorlar əmtəə bazarında və ya alıcı bazarında öz sözünü demiş və bir sıra şəbəkəyə məxsus olan iri həciçli şirkətlərin səhmlərini almağa xüsusi diqqət edirlər. Bunun üçün investorlar öz vəsaitlərini bankların vasitəsilə digər hesablara köçürməklə saxlanc vasitəsindən istifadə etməklə istədikləri şirkətlərin səhmlərinə investisiya yatırmaq imkanına malik olurlar. Burada isə onlara banklar çox böyük köməkliklər göstərir. Qeyd edək ki bizim yuxarıda sadaladığımız infrastruktur quruluşu yalnız inkişaf etmiş ölkələrin bank sistemlərinə aiddir. Azərbaycanda isə bankların sürətlə inkişaf etdiyi bir dövrdə investorların tələblərini ödəyən bütün növ əməliyyatların olmasına baxmayaraq hələdə tam inteqrasiya edilməyən sahələrini hələdə rahatlıqla görə bilirlər. Bunun əsas səbəbləri kimi investorlar çox saylı sənədlərin istəmisini göstərirlər. 20 Bankın strategiyası investisiya obyektlərinin seçilməsində aşağıdakı göstəricilərə nisbətən sabit gəlirli (veksellərin, istiqraz) olan qiymətli kağızlara tələbi artıracaqdır:
Bankın investisiya portfelinin strukturunu müəyyənləşdirən amillər aıağıdakılardır:
Bank investisiya portfelinin idarə edilməsində növbəti taktika tutmağa çalışmalıdır ki bunlara isə aşağdakıları aid etmək olar:
Yekun olaraq qeyd etmək istərdim ki, banklar investisiya portfelinin genişləndirilməsində və şaxələndirilməsində mühüm rol oynayan və onu dünyanın istənilən infrastruktur sahəsinə istiqamətləndirilməsində əsas və aparcı rol oynayır. Bankalr investisiya əməliyyatlarını genişləndirməkdə bütün iqtisadiyyatın sahələrinin canlandırılması və onun hər tərəfli inkişafına təkan verir. İnvestisya amilillərini bank vasitəsilə şərtləndirən əsas amil odur ki, bütün fiziki və hüquqi şəxsləri bir arada toplamağa onların qarşılıqlı şəkildə işləməsinə və sahibkarlığın inkişafına dəstək olmaqdır. Qiymətli kağızlar bazarına investisiya yatırımları yuxarıda qeyd edildiyi kimi çox çətin və məsuliyyət tələb edən və eyni zamanda bazarla daim əlaqədə olan orada baş verən əməliyytaları təhlili etməklə risk göstəricilərinin yumuşaqlıq dərəcəsinə əsaslanaraq yatırımlar həyata keçirmək əsas prioritet sahə olmalıdır. Yüklə 2,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
