Hazrat sohibqiron ikkinchi qatla Xorazmg’a borg’oni
Ul mahaldakim, Kayxusrav Xuttaloniyni tuttilar, Muhamadbek aning
o’g’li erdi va Xizr Yasuriyning o’g’li Is’haq va Mahmudshoh Buxoriy
uchalasi qochib, Xorazmg’a bordilar. Yusuf So’fiyg’a anda borg’onda
dedilarkim: «Temurbekning so’ziga e’tiqod qilmag’aysen» va ancha
so’zladilarkim, aning ko’nglini hazrat sohibqiron do’stlug’idin chiqardilar.
Va alarning so’ziga kirib, muxolifat qilaboshladi va ahdu shartni buzub, kelib
Kotni harob qildi va andag’i kishilarni bir-bir qildi. Ammo ro’zgor taajjub tili
bila qulog’ig’a aytur erdi: «Mundoq qilmakim, bu ishdin pushaymoi
bo’lg’ungdur»
17
.
Movarounnahr mo’g’ullardan ozod qilinib, bu qadimiy diyorda
mustaqil davlat barpo ztilgan bo’lsada, mamlakatda xali barkdror tinchlik
o’rnatilgan emas edi. Bir tomondan, ayrim viloyat amirlari Amir Temur
hokimiyatini tan olishdan bosh tortib turgan bo’lsalar, ikkinchi tomondan,
mamlakatning shar kiy va shimoliy hududlari notinch edi. Mutuliston bilan
Ok, Urda Sharqiy Far Bona, Utror, Yassi (Turkiston) va Sayram shaharlariga
xavf solib, bu hududlarga tez-tez xujum qilar va axrlini talon-toroj k;ilardi.
Shuning uchun ham Amir Temur dastlabki yillarda mamlakat sarxadlarida
xavfeizlikni ta’minlashga katta ahamiyat berdi, isyonchi amirlarga qarshi
shafqatsiz ko’rash olib bordi. 1370 yilning ko’zi va 1371 yil bahorida Zinda
Chashmga zarba berilib, Shiburg’on viloyati bo’ysundirildi. Balx va
Toshkent viloyatlari ham Amir Temur hokimiyatini tan oladilar.
Bu orada Amir Temur Mutuliston hokimi Qamaruddin bilan
to’qnashadi. Chunki bu davrda uning Movarounnahrga bo’lgan talonchilik
xurujlari kuchayib ketgandi. 1370—1371 yillarda u Toshkent va Andijon
ustiga bir necha bor bosqinlar qilib, kaytadi. 1376 yilda esa Qamaruddin
hatto Farrona vodiysining talaygina qismini bosib oladi. Mamlakatning
17
―Zafarnoma‖. 157-bet.
34
shimoli-sharqiy hududlariga nisbatan muttasil bo’lib turgan taxdidni bartaraf
qilish uchun Amir Temur Qamaruddinga zarba berishga kirishadi. Yigirma
yil (1371—1390) mobaynida Sohibqiron Mo’g’ulistonga yetti marta yurish
qilib, Qamaruddin va Anqatura ustidan g’alaba qozonadi. Shu zaylda Amir
Temur Movarounnahr va Xorazmda xukm surgan tarqoqlik, o’zaro nizo va
Mo’g’uliston tomonidan bo’lib turgan tazyikxa chek qo’yadi. Bu haqda
―Zafarnoma‖da quyidagicha ma’lumot berilgan:
Dostları ilə paylaş: |