Energetika fakulteti

Optimal mikroiqlim sharoitlari - uzok vaqt davomida ish faolitiyada odam
organzmiga tizimli tarzda ta’sir kursatuvchi ishlab chiqarish inshootlari ichki 
mikro dlimining organizm me’yoriy funksional va issiqlik almashinuvi xolatlarini
termoregulyasiya zuriqish mexanizmlarisiz ta’minlay olishini ifodalaydi. Bu 
ko‘rinishdagi xolat odam organizmi uchun ishlash davomida qulay xolatdagi
issiqlik almashinuvini xis kilish imkoni beradi va bu esa ishchilarning mexnat 
qobiliyatining yuqori darajada bo‘lishiga olib keladi.

Ruxsat etilgan sharoitlar - ishlab chiqarish inshootlarida mavjud bo‘lgan
shunday mikro iqlim kursatkichlarini ifodalaydiki, bunda ushbu sharoitlarning 
odam organizmiga uzok vakt davomida tizimli tarzda ta’sirida organizmda keskin
tarzdagi me’yoriy funksional o‘zgarishlarni keltirib chiqarmaydigan, organizmda 
zo‘riqishli termoregulyasiya mexanizmlarini talab qilmaydigan, ya’ni odam
organizmning fiziologik imkoniyatlari darajasidan chiqib ketmaydigan ta’sirlar 
tushiniladi. Bunday sharoitlarda mehnat qilayotgan odam organizmida
jarohatlanishlar yoki sog‘likning buzilish xolatlari kuzatilmaydi, biroq qisman 
xolatlarda ishchilarning o‘zini yomon xis qilishlari va mehnat qobiliyatining biroz
susayishi kuzatilishi mumkin. 
GOST 12. 1.005-88 buyicha «Ishlash soxasining xavosi. Umumiy sanitar-
gigienik talablar». Umumiy sanitar-gigienik talablar ishlab chiqarish inshootlarida 
mexnat faoliyatining qiyinlik darajasiga bog‘lik xolatda, inshootda ortiqcha
issiqlikning miqdori va mavsumga qarab (yilning davrlari) optimal va ruxsat 
etilgan mikro iklik ko‘rsatkichlarini ifodalaydi.
GOST ga muvofik tarzda yilning sovuqva o‘tish mavsumlari farqlanadi 
(tashqi muxitning sutka davomidagi xavo xarorati o‘zgarishlari +10°C va undan

---

63

yuqori bo‘lishi kuzatiladi). Barcha bajariladigan ishlar qiyinlik darajasiga ko‘ra,
quyidagi toifalarga bo‘linadi: 
-
engil (kuvvat sarflanishi 172 Vt gacha); 

-
o‘rtacha og‘irlikdagi (quvvat sarflanishi 172-293 Vt gacha); 

og‘ir (kuvvat sarflanishi 293 Vtdan yuqori).
Ichki mikro iqlim sharoitida ortiqcha issiqlik mikdorining qiymatiga ko‘ra 
barcha ishlab chiqarish inshootlari quyidagi turlarga bo‘linadi:
-
ishlab chiqarish inshootida yaqqol tarzdagi sezilarsiz miqdordagi ortiqcha 

issiqlikning mavjudligi

-
yaqqol tarzdagi ortikcha issiqlik miqdorining sezilarli xolatda ortiqcha 

miqdori mavjudligi

Sezilarsiz tarzdagi ortiqcha issiqlik mikdori mavjud bo‘lgan ishlab 
chiqarish
inshootlari «sovuk sexlar» deb ataladi, sezilarli tarzdagi ortiqcha issiqlik 
miqdori mavjud bulgan ishlab chiqarish inshootlari esa «issik sexlar» deb
nomlanadi.