Entomologiya p65
Yüklə 3,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
178 17-BOB. Sitrus o‘simliklarining kasalliklari Gommoz. Limon, apelsin, mandarin o‘simliklarida bu kasallik ko‘p uchraydi. O‘simlik tanasi po‘stlog‘ining ustida shishlar paydo bo‘lib, undan yaltiroq, sarg‘ish yoki jigar rangdagi suyuqlik ajralib chiqadi. U havoda qurib, qotib qoladi. Kasallik belgilari daraxt tanasining pastki qismidan boshlanib, keyinchalik ildizga va yuqori novdalarga tarqaladi. Kasallangan o‘simlikning bargi yashil rangini yo‘qotib, sarg‘ayadi, quriydi va tushib ketadi. Kasallangan ildizlar qurib qoladi. Kasallangan barg tomirining yuzasida yog‘ tomchilari paydo bo‘ladi va ular bir-biri bilan qo‘shilib ketadi. Bargning orqa tomonida zamburug‘ hosil qilgan mitseliysini ko‘rish mumkin. Gommoz kasalligi ekologik sharoitning buzilishidan ham kelib chiqishi mumkin. Bunga, daraxt ko‘chatlarini chuqur o‘rnatish, tuproq namligining ko‘payishi, azotli o‘g‘itlarni ko‘p ishlatish va mexanik zararlanishlar sabab bo‘ladi. Gommoz kasalligini parazit zamburug‘lardan Phomopsis citri Faw., Botrytis cinerea Pr., Phytophthora citrophthora Leonian. va fitopatogen bakteriyalarning mexanik zararlangan to‘qimalaridan kirib kelishi natijasida kelib chiqadi. Kasallik tufayli o‘simlikning mevasini sifati buziladi va ko‘chatlarni quritadi. Fitoftoroz. Kasallik nam ob-havo sharoitida ko‘p uchrab, o‘simlik bargini, mevasini, poyasini va uchki yosh novdalarni zararlaydi. Kasallik belgilari o‘simlikning zararlangan joyida dumaloq shakldagi to‘q qo‘ng‘ir rangdagi dog‘lar tarzida namoyon bo‘ladi. Kasallik butun barg yuzasini qoplab olishi mumkin. Bunday barglarning orqa tomonida oq rangdagi g‘ubor paydo bo‘ladi. O‘simlik mevasida kasallik qo‘ng‘ir chirishni keltirib chiqaradi. Nam ob- havo sharoitida kasallangan mevalarning yuzida oq rangdagi g‘ubor paydo bo‘ladi va noxush hid chiqaradi. Ko‘chatlarning uchki novdalarida och jigarrangdagi dog‘lar paydo bo‘lib, uni halqa shaklida o‘rab oladi. Novdaning kasallangan 179 joyidagi po‘stlog‘i nobud bo‘lib, yorilib ketadi. Yoriqlardan och sariq modda oqib chiqib, keyin to‘q qizil rangga kiradi. Kasallangan novdalar tezda qurib qoladi. Kasallik qo‘zg‘atuvchisi Peronosporales tartibiga mansub Phytophthora citrophthora Leonian turi hisoblanadi. Zamburug‘ mitseliysi simpodial shoxlanishdagi zoosporangiy bandlarini kasallangan a’zolarning yuzasida hosil qiladi. Zoosporangiydan zoospora hosil bo‘lib va unda konidiyalar yetiladi. Zamburug‘ o‘simlikning kasallangan a’zolarida va uning qoldiqlarida saqlanib, mevaning sifatini yomonlashishiga va hosilini kamayishiga olib keladi. Antraknoz. Bu kasallik bilan o‘simliklarning bargi, novdasi, mevasi zararlanadi. Kasallangan a’zolarning yuzasida dastlab jigar, keyinchalik qo‘ng‘ir rangdagi dumaloq dog‘lar paydo bo‘ladi. Nam ob-havo sharoitida dog‘larning yuza qismida zamburug‘ hosil qilgan sporalar qora nuqtalar tarzida ko‘zga tashlanadi. Kasallangan novdalarning uchki qismi dastlab jigar rangda, keyin och qo‘ng‘ir rangga kirib quriydi. Kasallangan mevalar to‘q qo‘ng‘ir rangga kirib, uning sathi kengayib boradi va meva yuziga botib kiradi, natijada mevaning ichki qismi sekin chiriydi. Kasallikni takomillashmagan zamburug‘lar sinfi, Melanconiales tartibi vakili Colletotrichum gloeosporioides Penz. zamburug‘i keltirib chiqaradi. Zamburug‘ mitselisi o‘simlik epidermisining hujayralarida konidiya bandlarini hosil qilib rivojlanadi. Sporalar epidermisning ustida hosil bo‘ladi. Zamburug‘ konidiyalar vositasida tarqalib, uning mitseliysi kasallangan o‘simlikning a’zolarida saqlanadi. Kasallikning tarqalishiga havo haroratining keskin o‘zgarishi, o‘simlikni noto‘g‘ri o‘g‘itlash natijasida vujudga keladigan o‘sishini chegaralovchi faktorlar sabab bo‘ladi. Mevalarning chirishi. Sitrus o‘simliklarining mevalarini omborxonalarda saqlash jarayonida quyidagi kasalliklar uchraydi. Meva po‘stining chirishi — Rhizopus Ehr. zamburug‘i tomonidan keltirib chiqariladi. Zararlangan meva po‘sti yumshoq bo‘lib, sersuvlanadi va mevadan tezda ajralib ketadi. Zamburug‘ meva po‘sti yuzasida qora dog‘li oq qo‘ng‘ir mog‘or bilan qoplanadi. Qora mog‘orli chirish — Aspergillus niger van Tiegh zamburug‘i tomonidan keltirib chiqariladi. Mevaning yuzida oqish yumshoq dog‘lar paydo bo‘ladi. Dog‘larning usti zamburug‘ 180 konidiyalaridan tashkil topgan, qora kul rangdagi kukunli massa bilan qoplanadi. Ko‘k mog‘orli chirish — Penicillium italicum Wehmer. zamburug‘i tomonidan keltirib chiqariladi. Kasallangan mevalar po‘stloq qismi yumshoq bo‘lib burishadi, sersuv bo‘lib qoladi. Dog‘larning ustini zamburug‘ning oq rangdagi mitseliysi o‘rab olsa, ularning tevaragida ko‘k rangdagi zamburug‘ konidiya bandlari joylashadi. Mevaning yashil mog‘orli chirishi — Penicillium digitatum Sacc. zamburug‘i keltirib chiqaradi. Kasallangan mevalar sersuv bo‘lib, chiriy boshlaydi. Chirigan to‘qimalarning usti yashil rangdagi zamburug‘ mitseliysi bilan qoplanadi. Mevaning qo‘ngir mog‘orlashi — Botrytis cinerea Pr. zamburug‘i keltirib chiqaradi. Kasallangan mevalar po‘stlog‘i to‘q jigar rangdagi dog‘ bilan qoplanadi, zamburug‘ konidiyalari hosil bo‘ladi. Mevaning oq chirishi — Sclerotinia Whetzelinia sclerotiorum (dBy.) Korf.et Dumont zamburug‘i tomonidan keltirib chiqariladi. Kasallangan mevalar dastlab qo‘ng‘ir rangga kirib, keyinchalik qora rangdagi zamburug‘ sklerotsiyalari bilan qoplanadi. Kasallikka qarshi kurashish uchun o‘simlikning o‘sish va rivojlanishini tezlashtirishga qaratilgan agrotexnik tadbirlarni qo‘llash, infeksiya manbaini kamaytirish, o‘simliklarning kasalliklarga chidamligigini oshirish va kasallikka qarshi kimyoviy kurash choralarini o‘z vaqtida qo‘llash kerak. Sitrus o‘simliklarini kasalliklardan himoya qilish tadbirlarini quyidagi tartibda o‘tkazish kerak: kasallikka chidamli rayonlashtirilgan navlarni ekish; pitomniklardagi payvantust va payvanttaglarni sog‘lom o‘simliklardan to‘g‘ri tanlash; kasallangan o‘simlik qismlarini o‘z vaqtida qirqib olib tashlash; Zamburug‘lar, bakteriyalar, viruslar bilan kasallangan ko‘chatlarni kovlab olib tashlash; ko‘chat oralariga sifatli ishlov berish; tuproqqa zarur miqdorda mineral o‘g‘itlarni qo‘llash; kasallik qo‘zg‘atuvchi zamburug‘lar va hasharotlarga qarshi o‘z vaqtida kimyoviy usulda kurashish; meva saqlanadigan omborxonalarni foydalanishdan oldin yaxshilab dizenfeksiya qilish kerak; region uchun talab qilingan karantin tadbirlariga amal qilish kerak. Yüklə 3,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|