Entomologiya p65
Yüklə 3,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
189 Pista daraxtining un shudring kasalligi. Pista daraxtining un shudring kasalligini Phylactinia suffulta Sacc., F. pictaciae Jacz. zamburug‘ qo‘zg‘atadi. Zamburug‘ pista daraxti barglarining ostki tomonida oq o‘rgimchak i plari iyul oyida hosil qiladi. Zarang bargining qora dog‘ kasalligi. Zarang bargining qora dog‘ kasalligini haltali zamburug‘ Rhytisma acerinum Fr. (Melasmia acerina Lev.) ning takomillashmagan stadiyasi qo‘zg‘atadi. Zararlangan bargning ustki tomonida sariq jigar rang, so‘ngra yaltiroq qora dog‘lar paydo bo‘ladi. Bu dog‘larning o‘rtacha diametri 10 dan 15 mm gacha keladi. Savollar: Manzarali daraxtlarda zang kasalligining tarqalishi, belgilari, infeksiya manbai va zarari qanday? Manzarali daraxtlarning dog‘lanish kasalligining belgilari va zarari qanday? Manzarali daraxtlarning sariq-oq chirish kasalligining paydo bo‘lishi, belgilari, infeksiya manbai va zarari qanday? Pistaning un shudring kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari qanday? Manzarali daraxtlarning kasalliklariga qarshi kurash choralari qanday? 190 III QISM AMALIY MASHG‘ULOTLAR So‘ruvchi hasharotlarni o‘rganish Darsning maqsadi: Dala sharoitida o‘simlik so‘ruvchi zararkunandalari turlarini va zararini aniqlash hamda ularga qarshi kurash olib borishni o‘rganishdan oldin yuqoridagi “O‘simlik bitlari”, “Kanalar” va “Qalqondorlar va soxta qalqondorlar” mavzulari bilan yana bir bor batafsil tanishib chiqish lozim. Darsga zarur jihozlar: MBS-1 mikroskoplari, binokulyarlar, qo‘l lupalari, paxtali yostiqchalar, ninalar. Topshiriqni bajarish tartibi: Bahorning aprel—may oylarida o‘zingiz o‘qib turgan bilim dargohi tajriba maydoni yoki atrofida mavjud bo‘lgan turli yong‘oq, o‘rik, shaftoli kabi mevali daraxtlar va begona o‘tlarda kuzatuv olib boriladi. Mazkur kuzatuvlarda daraxt barglarida va yovvoyi o‘simliklarda o‘simlik bitlarini uchratish mumkin. Qo‘l lupasi yordamida kuzatib, ularni sanchib so‘ruvchi og‘iz apparati bilan o‘simlik shirasini so‘rib turgan holatini kuzating. Daraxt novdalaridagi qalqondorlarni topib kuzating va har bir ko‘rgan zararkunandangizdan namuna oling. Namunalarni yostiqchalarga joylashtirib, bilim yurtingizga olib keling. Lupa yordamida olingan namunalarni tekshirib, ularni qaysi turkumga va turga mansubligini daftaringizga yozib oling. 1. Namunalarni lupa ostida tekshirib, ularni hasharotlar yoki o‘rgimchaksimonlar sinfiga xos belgilarini aniqlang. Hasharotlar sinfiga mansub namunalar tanasining uch qismiga: bosh, ko‘krak va qoringa bo‘linishiga e’tibor bering. Hasharot tanasini bo‘laklarga bo‘lib o‘rganing. Har bo‘lakni alohida tekshiring. Hasharotlarning bosh va ko‘krak qismidagi o‘simtalarga va ularning joylanishiga e’tibor bering. Barcha kuzatuvlarni daftaringizga yozib oling. 2. Dala sharoitida o‘simlik bitlarini bahor va yozda ozuqa yetarli sharoitda tirik tug‘ib partenogenetik usulda ko‘payishini kuzating. Shu bilan birga o‘simlik bitlari ozuqa kamayganda erkak va urg‘ochi qanotli individlarining paydo bo‘lishi va ularning tuxum qo‘yishini 191 kuzatish uchun yong‘oq, o‘rik yoki o‘simlik bitlari mavjud bo‘lgan boshqa daraxt barglaridan bir necha dona olinib, bir litrli bankalarga solinadi. Bankalar og‘zi havo almashinadigan mato bilan berkitiladi. Barglar so‘lib quriy boshlashi bilan o‘simlik bitlari oziqlana olmaydi va bir necha kun ichida qanotli individlari paydo bo‘ladi. Daladagi barglar olingan daraxtni shu vaqtda kuzating va shu vaqtda tabiatda bitlar orasida qanotli individlar yo‘qligiga ishonch hosil qiling. Kuzatuv natijalarini daftaringizga yozib oling. Kemiruvchi hasharotlarni o‘rganish Darsning maqsadi: Dala sharoitida o‘simliklarni kemiruvchi zararkunandalarning turlari va zararini aniqlash hamda ularga qarshi kurash olib borishni o‘rganish. Darsga zarur jihozlar: MBS-1 mikroskoplari, binokulyarlar, qo‘l lupalari, paxtali yostiqchalar, ninalar. Topshiriqni bajarish tartibi: Aprel—may oylarida o‘zingiz o‘qib turgan bilim dargohi tajriba maydoni yoki atrofida mavjud bo‘lgan g‘o‘za, poliz ekinlari, yong‘oq, o‘rik, shaftoli kabi mevali daraxtlar va begona o‘tlarda kuzatuv olib boriladi. Mazkur kuzatuvlarda daraxt barglarida va yovvoyi o‘simliklarda turli kemiruvchi qo‘ng‘izlarini uchratish mumkin. Qo‘l lupasi yordamida kuzatib, ularni kemiruvchi og‘iz apparati bilan o‘simlik barglarini kemirib turgan holatini kuzating va namuna oling. Kartoshka o‘simligida zarar yetkazayotgan kolaroda qo‘ng‘izi va lichinkalarini topib kuzating va har bir ko‘rgan zararkunandangizdan namuna oling. G‘o‘za maydonidan o‘qituvchingiz yordamida agar mavjud bo‘lsa ko‘sak qurti, karadrina va kuzgi tunlam qurtlarini topib kuzating va namuna oling. Atrofingizdagi o‘simliklardan chigirtkalarni topib kuzating va namuna uchun bir necha donasini tutqich bilan ushlab oling. Namunalarni yostiqchalarga joylashtirib bilim yurtingizga olib keling. Lupa yordamida olingan namunalarni tekshirib, ularning qaysi turkumga va turga mansubligini daftaringizga yozib oling. Namunalarni lupa ostida tekshirib, ularni hasharotlar sinfiga xos belgilarini aniqlang. Hasharotlar tanasining uch qismga: bosh, ko‘krak va qoringa bo‘linishiga e’tibor bering. Har bo‘lakni alohida 192 tekshiring. Hasharotlarning bosh va ko‘krak qismidagi o‘simtalarga va ularning joylanishiga e’tibor bering. Namunalardan chigirtka, qo‘ng‘iz va qurtlar og‘iz organining tuzilishini lupa ostida tekshirib o‘rganing. Dala sharoitida kemiruvchi zararkunandalarning tuxum qo‘yishi, rivojlanishi va ko‘payishini kuzating. Zararkunandalar tuxumlarini o‘simlikning qaysi qismiga qo‘yishini toping va daftaringizga yozib oling. Kartoshka o‘simligi barglaridan bir necha dona olib, bir litrli bankalarga solinadi. Bankalar og‘zi havo almashinadigan mato bilan berkitiladi. Bir necha dona kolorada qo‘ng‘izi lichinkalaridan va qo‘ng‘izidan banka ichiga soling. Zararkunandaning oziqlanishiga e’tibor bering va daftaringizga yozib oling. Shu tajribani chigirtkalar ustida olib boring va chigirtkalarning oziqlanishini o‘rganing. Fitopatologiya fanidan dala amaliyotini o‘tkazish Darsning maqsadi: Fitopatologiya fanidan dala amaliyotining asosiy maqsadi talabalarni dala sharoitida o‘rmon o‘simliklarida zamburug‘lar, bakteriyalar, viruslar va gullik parazitlar keltirib chiqaradigan kasalliklarning asosiy ti plari bilan tanishtirib, ularning tashqi belgilariga qarab bir-biridan farqini, zararini va ularning oldini olish yo‘llari to‘g‘risida tasavvurlarni hosil qilish. Darsga zarur jihozlar: Gerbariy papkasi, 30x42 sm hajmdagi filtr va gazeta qog‘ozlari, pichoq, qaychi, daftar, qalam hamda kasallangan o‘simlik namunalari. Topshiriqni bajarish tartibi: Kollejlarda ta’lim olayotgan talabalar kasallangan o‘simlik a’zosining tashqi belgilariga qarab ularning turlarini aniqlashi; zamburug‘lar, bakteriyalar va viruslar keltirib chiqargan kasalliklarni bir-biridan farqlay bilishi va ularni hisoblash usullari bilan tanishishi; ko‘chat va urug‘lik materiallarning sifatini baholay bilishi; kasalliklarga agrotexnik, kimyoviy, biologik usullar bilan qarshi kurashish yo‘llarini bilishi; o‘simliklarning kasallikarga chidamliligini baholay bilishi; kasalliklarga qarshi kurashda ishlatiladigan eritmalarni tayyorlay olishi va unga zarur texnikalarni bilishi kerak. Yüklə 3,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|