Entomologiya p65
Yüklə 3,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
196 Tekshirilayotgan o‘simlik qismlari tashqi tomonidan spirt, formalin yoki spirtovka alangasida sterilizatsiya qilingandan keyin 0,1—0,3 mm kattalikda mayda bo‘lakchalarga qirqilib, Petri likobchalaridagi namlangan kameralarga joylashtirilib, eksikatorlarda saqlanadi. Kasallangan o‘simlik qismlarida o‘sayotgan zamburug‘larning o‘sish va rivojlanishi 2—3 kundan keyin mikroskopning kichik obyektivida kuzatishdan boshlandi. Ajralib chiqayotgan zamburug‘lar mitseliysining ayrim bo‘laklari, konidiyalari mikrobiologik ilgak vositasida probirkadagi agarli ozuqa muhitiga ekiladi. Zamburug‘larni o‘simlik ildizidan ajratib olish uchun kasallik belgilariga ega bo‘lgan o‘simlik ildizi kovlab olinib, sterilizatsiya qilingan suvda bir necha marta yuvib tashlanadi. O‘tkir ustara bilan 0,5—1 sm uzunlikda bo‘lakchalarga bo‘lib, Petri likobchasidan tayyorlangan nam kameraga qo‘yiladi. Termostatdagi harorat 27—30 0 C dan oshmasligi, namlik miqdori 70—80% bo‘lishi kerak. Ildizdagi zamburug‘ning o‘sishi va rivojlanishini kuzatish 24—48 soatdan keyin amalga oshiriladi. Zararlangan o‘simlik barg, poya va novdasidagi to‘qimalaridan zamburug‘larni ajratib olish uchun uning zararlangan qismlari sterilizatsiya qilingandan keyin o‘tkir ustara vositasida qiya qilib kesiladi. Hosil bo‘lgan yupqa kesmalar nam kameraga yoki probirkadagi agarli ozuqa muhitiga ekiladi. O‘simliklarning bargi, poyasi, novdasidagi o‘tkazuvchi to‘qimalarning, yog‘ochlik yoki floema qismidagi zamburug‘larni ajratib olish uchun uni tashqi tomonidan sterilizatsiya qilinadi. O‘tkir ustarada uning qoraygan qismidan mayda bo‘laklarga qirqilib, nam kameraga joylashtiriladi. O‘simlik urug‘larining ichida parazitlik qilayotgan zamburug‘larni ajratib olish uchun asosan nam kameralardan foydalanish eng samarali usul hisoblanadi. Buning uchun tashqi tomondan sterilizatsiya qilingan urug‘lar 0,5—1,0 sm masofada nam kamerali Petri likobchasiga joylashtiriladi.Har bir namunaga olingan urug‘lar guruhidan 50— 100 tagacha urug‘ o‘rganiladi. Urug‘dan unib chiqqan zamburug‘lar turlarini aniqlash maqsadida ozuqali probirkaga mikrobiologik ilgak vositasida olib ekiladi. 197 Mikroorganizmlarni mikroskop yordamida o‘rganish Darsning maqsadi: Zamburug‘larning morfologik tuzilishi va jinsiy ko‘payishiga xizmat qiladigan zoosporaniy, gametalar, oogoniy, anteridiylar bilan tanishish. Darsga zarur jihozlar: Petri likopchalari, mikroskop, preproval nina, buyum va qoplag‘ich oynalar, suv, glitserin va spirtli metil bo‘yog‘i, Fusarium, Mucor zamburug‘lari kulturasi. Topshiriqni bajarish tartibi: O‘simliklarda kasallik keltirib chiqaradigan zamburug‘larni ajratib olishda, ularning turlarini aniqlashda, tuzilishi va taraqqiyotini o‘rganishda MBI-3, MBI-6, MBI-15 mikroskoplaridan foydalaniladi (Roskin,1967). O‘rganilayotgan zamburug‘lardan vaqtincha yoki doimiy preparatlar tayyorlanib, mikrofotografiyasini olishda mikroskopda oddiy rasmga tushirish usulidan, ayrim preparatlardagi tasvirlar chizig‘i yaxshi sezilmagan taqdirda RA-4 rusumdagi rasm chizish apparatidan foydalaniladi. Rasm chizish apparatida zam- burug‘larning katta, kichik konidiyalari, ularning mitseliysining shakli, egiluvchanligi, uchki hujayra va oyoqchasining hosil bo‘lishi aniq chizishda x 3 okulyar, x 10 obyektiv, kichik konidiyalarni chizishda x 10 yoki 15 okulyar, x 20 yoki 40 lik obyektivdan foydalaniladi. O‘rganilayotgan turlar konidiyasining kattaligini o‘lchashda okulyar mikrometr va obyektiv mikrometrdan foydalaniladi. Zamburug‘ konidiyalarini bir marta o‘lchash uning haqiqiy o‘lchami to‘g‘risida to‘liq ma’lumot bermaganligidan, bir nechta o‘lchash ishlari olib borilib, uning o‘rtacha o‘lchami varitsion statistika metodi asosida hisoblab chiqiladi (Rokitskiy, 1961; Terentyev, Rostova, 1977). Suyuq ozuqa muhitdagi zamburug‘lar hosil qilgan sporalar miqdorini aniqlash maqsadida hisoblash kamerasidan foydalanildi. U Tom va Neybauer kamerasi, Predtechenskiy to‘ridan iborat bo‘lib, plastinkada chizilgan maydon 1 mm 2 ga teng. Shu maydondagi konidiyalar miqdori — x=a·b:4000 formula yordamida hisoblab chiqildi. Bunda a—kameraning ma’lum maydonidagi konidiyalar soni, b—sanalgan kvadratlar soni. Shunday qilib, 1 sm 3 dagi konidiya miqdorini aniqlash uchun x=a·b ni 4000 ga ko‘paytirish zarur. Har bir kvadratni diagonal bo‘yicha hisoblab chiqiladi. Olingan 198 ma’lumotlar variatsion statistika usuli bo‘yicha hisoblanadi (Rokitskiy,1961). Zamburug‘larni tirik holida o‘rganish va vaqtinchalik preparatlar tayyorlash maqsadida kasallangan o‘simlik qismlaridan tayyorlangan preparatlar qo‘shimcha ishlovsiz, quritilgan buyum oynasiga bir tomchi suv tomizilib, o‘simlikning o‘rganilayotgan qismidan olingan kichik, yupqa bo‘lakchasi preparatga qo‘yiladi. U oyna bilan yopilib dastlab mikroskopning kichik obyektivida, keyin x40 obyektivda kuzatiladi. Kuzatish natijasida o‘simlik zararlangan to‘qimasida zamburug‘ mitseliysi yoki konidiyalari, fermentlar ta’sirida hujayraning o‘zgarishi ko‘riladi. Bu usuldan foydalanish zamburug‘ning patogenlik xususiyatini o‘rganishda, nekrozning poyaning zararlangan qismida tarqalishini aniqlashda yaxshi samara beradi. Buning uchun vaqtinchalik va doimiy preparatlar tayyorlanadi. Vaqtinchalik preparatlarni tayyorlashda spirt, glitserin va suv (1:1:1) aralashmasidan foydalaniladi (Maysel, Gutkina, 1953). Zamburug‘larning morfologik xususiyatlarini o‘rganish bo‘yicha o‘tkazilgan tadqiqotlarda suyuq ozuqa muhiti bilan birga qotirilgan agarli ozuqa muhitidan foydalanish ham yaxshi natija beradi. Zamburug‘larining haqiqiy konidiyalar hosil qilish xususiyatini kuzatish uchun, taraqqiyotini va ontogenezini o‘rganishda mikrokultura metodidan foydalaniladi (Bilay, Ellanskaya, 1975). Buning uchun Petri likobchasining ustki qopqog‘iga 10—15 tomchi Chapek suyuq ozuqa muhiti pi petka yordamida alohida-alohida tomiziladi. Har bir tomchiga taksonomik o‘rni aniqlanishi lozim bo‘lgan tur mikrobiologik ilgak vositasida ekib chiqiladi. Har bir tomchiga ekilgan zamburug‘ mavjud ozuqa muhitini tezda foydalanishi natijasida 24—36 soat ichida tur uchun xos konidiyalarni hosil qiladi. Bunday ozuqa muhitida konidiyaning unib chiqishidan boshlab, mitseliy hosil qilishi va undan yangi konidiyalarning hosil bo‘lishini kuzatish mumkin. Mikologik tadqiqotlarda zamburug‘ mitseliysi, konidiyalari, hujayralar, to‘siqchalar, xlamidasporalarni ko‘rinish xususiyatlarini yaxshilash maqsadida turli bo‘yoqlardan: ko‘k metilleviy, binafsha metilleviy, lyugol eritmasi (Frey- Vissling,1976) dan foydalaniladi. Yüklə 3,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|