Entomologiya p65
Yüklə 3,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
193 Fitopatologiyadan dala amaliyoti o‘quv yurtining tajriba maydonchalarida va bog‘larida olib boriladi. Dala amaliyotidan oldin o‘qituvchi talabalar bilan maxsus suhbat o‘tkazib, talabalarning dala amaliyotiga tayyorgarligini nazorat qiladi. Talabalarni 5—6 kishidan iborat guruhchalarga bo‘lib, bu guruhchalarning gerbariy papkalari, ishchi daftar, namunalarni solish uchun idishlar bilan ta’minlanganligini tekshiradi. Talabalar dala sharoitida o‘rmon o‘simliklarida zamburug‘lar, bakteriyalar, viruslar keltirib chiqaradigan quyidagi kasalliklarga oid materiallarni yig‘ishi lozim: Terak kasalliklari: zang, qo‘ng‘ir dog‘lanish; Tut kasalliklari: bakterioz, silindrosporioz; Olma va nokning parshasi, olmaning un shudringi; Shaftolining mayda bargliligi, klyasterosporiozi; Tokning oidiumi, antraknozi, serkasporiozi. Fitopatologiyadan dala amaliyoti davomida talabalar o‘simliklarning kasallangan qismlaridan namunalar yig‘ib, gerbariylar tayyorlaydi va amaliyot oxirida 30 ta turdagi gerbariyni etiketkalari yozilgan holda o‘qituvchiga topshiradi. Kasallangan o‘simlik namunalarini yig‘ish va saqlash Darsning maqsadi: Kasallik qo‘zg‘atuvchi zamburug‘larning namunalarini laboratoriya sharoitida ajratib olish uchun kasallangan o‘simliklar gerbariysini yig‘ish, quritish va ularni saqlash usullari bilan tanishish. Darsga zarur jihozlar: Gerbariy papkasi, 30x42 sm hajmdagi filtr va gazeta qog‘ozlari, pichoq, qaychi, daftar, qalam hamda kasallangan o‘simlik namunalari. Topshiriqni bajarish tartibi: Kasallik belgilariga ega bo‘lgan o‘simlik namunalaridan gerbariy tayyorlab, unga etiketka yozish malakasiga ega bo‘lish. Fitopatologik tadqiqotlar uchun kasallik belgilari yaxshi ifodalangan namunalardan uch donadan yig‘iladi. Tayyorlanadigan gerbariylar o‘t o‘simliklarida uning ildizi, bargi, poyasi, guli va mevasi olinadi. Mevali daraxtlarning kasallangan novdasi, bargi, mevasi olinib, ularning yuzasida zamburug‘ hosil qilgan g‘uborlar, dog‘lar, yaralar, buralish va barcha qolgan o‘zgarishlar ko‘rinishi 194 lozim. Ildizmevalar, tuganaklar butunligicha, bir litrlik bankalarga sig‘adigan hajmdagilari olinadi. Kasallangan o‘simlik namunalari urug‘ unib chiqqandan to vegetatsiyaning oxiriga qadar bo‘lgan muddatlarda kasallik belgilarining namoyon bo‘lish darajasiga qarab terib olinadi. Kasallangan o‘simlik namunalari ekinzorlardan va uning tevarak atrofidan yig‘iladi. Yig‘ilgan gerbariylardagi kasallik qo‘zg‘atuvchisining birlamchi va ikkilamchi infeksiya manbai mavjud yoki yo‘qligiga e’tibor berish kerak. Qish faslida mevali bog‘lar va omborxonalardan namunalar yig‘iladi. Yig‘ilgan gerbariylar gerbariy papkalarida saqlanib, quriguncha filtr qog‘ozini bir necha marta almashtirib turilishi kerak. Tayyor bo‘lgan gerbariyga etiketka yoziladi. Etiketkani yozishda quyidagi ma’lumotlar beriladi: O‘simlik oilasi_____________________________ O‘simlik turi_______________________________ O‘simlik navi_______________________________ Gerbariyning yig‘ilgan vaqti____________________ Gerbariyning yig‘ilgan joyi____________________ Gerbariy kim tamonidan yig‘ilgan______________ O‘simlik kasalligining nomi___________________ Meva, tuganaklar 70 % li spirtda, 5 % li formalinda , spirt, formalin eritmasida, yoki 8—9 % li osh tuzi eritmasida bankalarga solingan holda saqlanadi. Bunday a’zolarni uzoq muddatda saqlash uchun mis sulfatdan (CuSO 4 5H 2 0)-180 g, so‘ndirilgan ohak— 180 g va 22,7 l suv aralashmasida saqlanadi. Mis sulfati 2 l suvda bir kecha-kundiz eritib qo‘yiladi. Ohak 20,7 l suvda so‘ndirilib, bir kundan keyin dokadan o‘tkazilib foydalaniladi. Namunalarni muzeyda saqlash uchun 40 % li formalin —25 ml, 95 % li spirt—150 ml va 1 l suv aralashmasidan ham foydalaniladi. O‘simlik namunalarining yashil rangini saqlash uchun 1 qism uksis kislotasi, 4 qism suvdan iborat eritmada 1—2 daqiqa qaynatib, keyin 5 % li formalinda saqlanadi. Mevalarni saqlash uchun Gesler konservatlaridan foydalaniladi. Buning uchun rux xlorid (50 g), 40 % li formaldagid (25 ml), glitserin (25 g) va 1 l suvdan foydalaniladi. Bankalardagi eritmalarning sathi kamaymasligi uchun bankalar qopqog‘i parafin bilan yoki parafin lentalar bilan yopib qo‘yiladi. 195 Har bir bankaga quyidagi etiketka yopishtiriladi. O‘simlik a’zosining nomi______________________ Namunaning yig‘ilgan vaqti____________________ Namunaning yig‘ilgan joyi_____________________ Namuna kim tamonidan yig‘ilgan________________ Kasallikning nomi___________________________ Mikroorganizmlarni turli o‘simlik qismlaridan ajratib olish Darsning maqsadi: Zamburug‘larning morfologik xususiyatlarini o‘rganish va sistematik o‘rnini aniqlash uchun kasallangan o‘simlik qismlaridan nam kamera usulida ajratib olish. Darsga zarur jihozlar: Petri likopchalari, mikroskop, preproval nina, buyum va qoplag‘ich oynalar, sterilizatsiya qilingan suv, kasallangan o‘simlik namunalari, skalpel, pinset va plomaster. Topshiriqni bajarish tartibi: Zamburug‘ini o‘simlik qismlaridan ajratib olishda maxsus usullarni to‘g‘ri qo‘llash muhim ahamiyatga ega. Har qanday o‘simlik qismlarini tashqi mikofloradan tozalash uchun 1:1000 nisbatda eritilgan sulemadan, shuningdek, 1:300 nisbatda eritilgan formalin eritmasidan (30 daqiqa davomida), 1% bromli suvdan (bir necha sekund), 2% li margansovkali kaliy eritmasidan (15 daqiqa davomida) ham foydalanish mumkin. O‘rganilayotgan o‘simlik qismi tayyorlangan eritmada ko‘rsatilgan muddat davomida saqlanib, keyin bir necha marta sterilizatsiya qilingan suvda yuvib tashlash tavsiya qilinadi. Buta, daraxtlarning novdasi, poyasi, bargini tashqi infeksiyadan tozalashda ko‘rsatilgan tozalagichlar yaxshi samara beravermaydi. Shuning uchun o‘simlik qismlarini sterelizatsiya qilishda denaturat yoki texnik spirtdan foydalanib, tadqiq qilinayotgan qismni tashqarisidan alangada kuydirish usulidan foydalaniladi. Ajratilayotgan zamburug‘larning b a k t e r i y a l a r d a n h o l i b o ‘ l i s h i n i t a ’ m i n l a s h m a q s a d i d a streptomitsin penitsillin antibiotiklaridan foydalanildi. O‘simlik a’zolaridan zamburug‘larni ajratib olish maqsadida Petri likobchalarida tayyorlangan namlangan kameralardan foydalaniladi. Buning uchun dastlab 1 atm bosim ostida 121 0 C da sterilizatsiya qilingan Petri likobchalariga 1 ta filtr qog‘ozidan tayyorlangan doirachalar qo‘yilib, sterilizatsiya qilingan suvda namlanadi. Yüklə 3,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|