Erzincan Üniversitesi Yayınları

 

 

295 

 

1865'te 

Şebinkarahisar'da  doğdu.  1890’da  babasını  döven  bir 

Türk'ü  öldürdü  ve İstanbul’a  kaçtı.  Bir  süre  marangoz  kalfası  olarak 

çalıştığı İstanbul’da Hınçak  Komitesine katıldı.  Bir  polis  şefinin 

öldürülmesi  cinayetini  üzerine  alarak Batum’a  kaçtı.  Burada  sosyalist 

eğilimli  Hınçak  grubundan  uzaklaşarak,  daha  etkili  bir  örgütlenme 

modeli sunan Ermeni Devrimci Federasyonuna 

(Taşnak Partisi) katıldı. 

Sason'da  bir ayaklanma 

başlatarak  batı  ülkelerinin  dikkatini 

Ermeni  sorununa  çekmeyi  planlayan  örgütün  isteği  doğrultusunda 

Sason'a gitti. Kısa sürede cesareti ve kişilik gücüyle isyanın önderliğine 

yükseldi. 1901'de Muş'un Arakelots Manastırında 30 adamıyla bir ordu 

birliğine karşı 3 hafta direnip kurtulmayı başardı. 

1904’te  Batılı  ülkelerin  arabuluculuğu  üzerine  Sason'dan 

ayrılarak  Bulgaristan'a  gitti.  Taşnaklar  tarafından  kurulan  parti 

okulunun  kuruluşunda  çalıştı.  22  Şubat–4  Mayıs  1907 

tarihlerinde Ermeni Devrimci Federasyonu

’nun Viyana’da toplanan IV. 

Dünya Kongresi’ne delege olarak katıldı.  

I. Dünya Savaşının ilk günlerinde Bulgaristan'dan Tiflis'e geçti. 

12 Ağustos 1914'te Rus Kafkasya Ordusunun başkomutanı Mışlayevski 

ile  görüştü  ve  ilk  Ermeni  gönüllü  birliğini  örgütlemek  ve  başına 

geçmekle görevlendirildi. 

28 

Mayıs 

1918'de 

kurulan Ermenistan 

Demokratik 

Cumhuriyeti, 

Osmanlı 

İmparatorluğu ile Batum 

Antlaşması'nı 

imzalayınca  Ermenistan  Cumhuriyeti  yönetimiyle  bağlarını  kopardı. 

Ermenistan Cumhuriyeti’nin bu şartlar altında varlığını ve kuvvetlerini 

dağıtmayı 

reddederek 

Antranik, Culfa ve 

Nahcıvan Bölgesi’nde 

Türk/Azeri  milislerine  karşı  düzensiz  savaşı  sürdürdü.  Türk 

ordular

ının Nahcıvan’a ilerlemesi üzerine Zengezur Dağlarına çekilerek 

gerilla  hareketi  başlattı.  İngilizlerin  müdahalesi  üzerine  Ermeni 

hükûmetiyle barışmaya razı oldu. Ancak Nisan 1919'da yeniden isyan 

edip  ordusuyla Erivan 

üzerine  yürüdü.  İkna  edilerek  yurt  dışına 

çıkarıldı. Amerika'ya giderek Fresno'ya yerleşti. 

Antranik,  müttefiklere  savaş  boyunca  yaptığı  yardımlardan 

dolayı  Fransız  Cumhurbaşkanı Raymond  Poincaré tarafından Légion 

d'Honneur 

madalyasıyla  ödüllendirildi.  1927'de  öldü.  Naaşı Paris'e 

getirilerek 

Père Lachaise Mezarlığına gömüldü. 

Papacanov, Mihail 

İvanoviç (1868 - 1930) 

---

 

 

296 

 

Rusya 

İmparatorluğu  Devlet  Duma’sının  Bakü  Elizavetpol 

(Gence)  ve  Erivan  illerini  temsi

l  eden  milletvekiliydi.  Erivan  İli’nin 

soylularındandır.  Erivan,  Gümrü  ve  Tifliste  Avukatlık  yaptı.  Gümrü 

Şehir Dumasında konuşmacıydı. 1899  yılından  sonra Bakü’de  yaşadı. 

Bakü Bölge Mahkemesinin Avukatlarından biriydi. 1912 yılında Rusya 

Devlet  Dumasına  seçildi.  Duma  da  Ermenileri  savundu.  1917  tarihli 

Rus  İhtilâli’nin  Katılımcılarından  biri  oldu.  Mart  1917  yılında  özel 

Transkafkasya  Komitesinde

ki  geçici  Hükümetin  Komiserliğini  de 

yaptı.   Eylül  1917  de  Ermeni  Halk  Partisini  kurdu.  12  Ekim  1917 

yılında Transkafkasya komiserliğine üye olarak seçildi.  

Pastryulin

, İvan İosifoviç (1867 - ?)  

Ja

ndarma  Subayı.  Voronej  Kadet  Okulu  ve  2.  Askerî 

Konstantinov  Okulundan  mezun  oldu.  1892  yılında  Varşova,  Radim 

Jandarma İdare Amiri 2. Yardımcısı olmuştur. 1904’ten sonra Moskova 

Güvenlik Dairesi Başkan Yardımcılığı yaptı. 1910’dan sonra ise Tiflis 

İl Jandarma İdaresi Amirliği görevini yürütmüştür.  

Sazonov

, Sergey Dmitriyeviç (1860 - 1927) 

 

 

I.  Dünya  Savaşı'nın  hemen  öncesinde  ve  savaş  sırasında 

dışişleri bakanı olarak görev yapan (1910-16) Rus devlet adamı. 

 

1906-

11  arasında  Rus  başbakanı  olan Pyotr  Stolipin'in 

kayınbiraderiydi. 

1883'te 

Dışişleri 

Bakanlığında 

çalışmaya 

başladı. Londra, Washington  D.C. ve Vatikan'daki  Rus  elçiliklerinde 

görev aldıktan sonra Mayıs 1909'da dışişleri bakanı yardımcısı oldu. 11 

Ekim  1910'da  Dışişleri  Bakanlığına  getirildi.  Bu  görevi 

sırasında Japonya, Fransa ve Büyük  Britanya ile  kurulmuş  olan  yakın 

ilişkileri korudu ve ülkesinin Almanya ile olan ilişkilerini güçlendirmek 

için çaba  gösterdi, Japonya'yla 1912 ve 1916 antlaşmalarını imzaladı. 

 

Başlangıçta Balkanlar'daki  statükoyu  korumaya  çalıştıysa 

da, Bulgaristan, 

Sırbistan, Karadağ ve Yunanistan'ın Osmanlılar'a 

karşı Balkan  İttifakı'nı  (1912-13) oluşturmalarından  sonra  İttifak'ı 

destekledi. 

II.  Balkan  Savaşı'ndaysa  Bulgaristan'a  karşı  Sırbistan'ı 

destekledi. 

 

Avusturya 

arşidükü Franz Ferdinand'ın öldürülmesi (28 Haziran 

1914

) ve Avusturya'nın Sırbistan'a bir ültimatom vermesi (23 Temmuz) 

üzerine ülkesinin Avusturya'nın Sırbistan'ı ilhakına izin vermeyeceğini 

açıkladı.  Fransa'nın  Rusya'ya  yardımının  kesinlik  kazanmasından 

---

 

 

297 

 

sonra 

Çar II. Nikolay'ı seferberlik ilan etmeye (30 Temmuz) ikna etti. 

Bu  olay,  Alman’ların  karşılık  vermelerine  ve I.  Dünya  Savaşı'nın 

çıkmasına  yol  açtı.  I.  Dünya  Savaşı  sırasında Osmanlı  Devleti'nin 

Rusya'ya  karşı  savaşa  girmesinden  (Kasım  1914)  sonra, 

Rusya'nın İstanbul ve Boğazlar’ın ilhakı konusunda Büyük Britanya ve 

Fransa'nın onayını aldı.  

Çar  II.  Nikolay'dan Polonya'ya  özerklik 

vaat  etmesini  isteyince,  5  Ağustos  1916'da 

görevden 

uzaklaştırıldı. Şubat  Devrimi'nden  (1917)  kısa  bir  süre  önce  Londra 

elçiliğine  atandı.  Mayıs  1917'de  geçici  hükümet  tarafından  görevden 

alınınca Paris'e gitti.  

 

Sovyet 

Devrimi'nden 

sonra 

Sazonov, Amiral Aleksandr 

Kolçak ve Anton  Denikin'ın Bolşevik düşmanı  hükümetlerinde  görev 

aldı (1918-1920). Daha  sonra Fransa'ya  göç etti ve  yaşamının sonuna 

değin orada yaşadı. 

Sepuh 

(Nersisiyan Arşak) (1872 – 1940) 

Ermeni  Milli  Hareketinin  eylemcilerinden  biridir.  Fedai.  1872 

yılında Bayburt ili Tomna Kasabası’nda doğdu. Eğitim almak amacıyla 

İstanbul’a gitti (1888). Fakat eğitimini yarıda bıraktı ve Milli harekâta 

katıldı.  

Hınçak  Partisinin  Faaliyetleri  üzerine  Osmanlı  Sultanına  karşı 

terör eylemlerini hazırlamakla uğraştı. 1890 tarihinde tutuklanmasından 

sonra  Kırım’a  kaçıp  Taşnak  Partisine  katıldı.  1895  yılında 

Sevastopol’de  yerli  genç  Ermenilerin  Türkiye  ye  gitmeleri  ve  Milli 

Harekâta katılmaları için çağrı yaptı. Türkiye’ye gitti. Hınıs bölgesinde 

yerli  Ermeni  halkını  silahlandırıp  Kürt  Çetelerinin  saldırılarına  karşı 

destekledi.  Hınıs’tan  Sason’a  silah  gönderdi.  Türk  Makamları 

tarafından  tutuklandı  ve  Muş’ta  101  sene  hapis  cezasına  çarptırıldı. 

1896 

tarihinde 

Sulta

nın 

affıyla 

Bayburt 

Hapishanesine 

gönderilmesinden  kısa  bir  süre  sonra  serbest  bırakıldı.  1900–1902 

yılları arasında Murad ile beraber Kars Bölgesinde faaliyette bulundu. 

1904  tarihli  Samsun  olaylarında  yararlanan  Sepuh  Murad’ın  askerleri 

ile silah almak için Van’a gitti. Bitlis ili Ahlat Şehri’nde Van’a çekilen 

Andranik 

Çetesine  katıldı.  Şamiram  çarpışmasından  sonra  Akdamar 

Adasına  gitti.  1904–1905  yılları  arasında  İşhan  (Nipolpogosyan)  ile 

beraber  Van  Bölgesinde  faaliyette  bulundu.  Ermeni  Türk  Azeri 

olaylarından  sonra  Sepuh  Doğu  Anadolu’ya  gitti  ve  orada  pek  çok 

olaylara katıldı. 1908 yılında Transkafkasya’dan Doğu Anadolu’ya geri 

---