Əsil və sadələşdirilmiş məttılər "ÖNDƏr n ə Ş r iy y a t "

D165
D166
Yoxsa “oğul,  D əli  D om rul!” -  deyü
10 ağlarmısan?
Acı dım aq ağ yüzinə  çalarmısan?
11 Qarğu kibi  qara saçın
yolarmısan,  ana? -  dedi.
A nası  12  burada  soylamış,  görəlim,  xanım ,  nə  soylamış. 
Anası  13  aydır:
Oğul,  oğul,  ay oğul!
D oquz ay dar  ’  qam ım da götürdügim  oğul!
Dolm a beşiklərdə bələdügim  2  oğul!
On ay deyəndə  dünya yüzinə  gətürdügim  oğul!
3  D olab-dolab  ağ südümi  əmzirdigim   oğul!
Ağca 4 burclu  hasarlarda tutılaydın,  oğul!
S a s ı5  dinlü  kafır əlində  tutsaq  olaydın,  oğul!
A ltun-6aqça gücinə  salubanı
səni qurtaraydım,  oğul!
Yaman 7 yerə varmışsan,  vara bilmən.
Dünya şirin,  can  əziz!
8  Canımı  qıya bilmən,  bəllü bilgil!  -  dedi.
Anası daxı c a n ın 9 vermədi.  Böylə digəc Əzrayil gəldi Dəli 
Domrulun  10 canın  almağa.  D əli  Domml  aydır:
M ərə Əzrayil,  aman!
11  Tanrının  birliginə yoqdur güman!
Əzrayil aydır: “M ərə, d ə l i12 qavat!  Dəxi nə aman dilərsən? 
Ağ saqallu baban yanına  l3vardm ,  can vermədi.
Ağ  birçəklü  anan  yanına  1  vardın,  can  vermədi.  Dəxi  kim 
versə  g ərək ?” -  dedi.  2  Dəli  Dom m l  aydır:
“Həsrətim vardır, buhşayım”, -  dedi.  Ə zray il3  aydır:  “M ərə 
dəli,  həsrətin  kim dir?”  Aydır:  “Yad  qızı  halalım   var,  4  andan 
m ənim  iki oğlancığım var, əm anətim  var, ısmarlaram  5  anlara, 
andan  sonra  m ənim   cam m   alasan” ,  -   dedi.  Sürdi,  6  halalı 
yanına gəldi.  Aydır:
B ilürm isən,  n ələr oldı?
G ög 7 yüzindən al  qanatlu Əzrayil uçub  gəldi.
1OOg^t™-
D167
A ğca m ənim   8  köksümi  basub  qondı.
D atlu m ənim   camm ı alur oldı.
9  B abam a  “v er”  dedim,  can  vermədi,
A nam a  vardım ,  can  10 vermədi,
“D ünya şirin,  can  datlu!”  dedilər:
İm di  y ü k s ə k -u yüksək qara dağlarım
sana yaylaq  olsun!
S ovuq-sovuq  12  sularım
sana  içət olsun! 
T avla-tavla  şahbaz atlarım
13  sana binət olsun!
Dünlügi  altun  ban evim
sana  1 kölgə  olsun!
Q atar-qatar dəvələrim
sana y ü k lə t2  olsun!
A ğayılda  ağca  qoyunum
sana şülən  olsun!
3  Gözün  kimi  tutarsa,
K önlün  kimi  sevərsə,
sən a n a 4 varğıl!
İki  oğlancığı  öksüz  qomağıl!  -  dedi.
Ö v rə t5 burada soylamış, görəlim, xamm, nə  soylamış, aydır:
N ə  6  dersən,  nə  soylarsan,
G öz  açub  gördügim,
Könül  verüb  7  sevdügim!
Qoç  yigidim ,  şah  yigidim,
Datlu  dam ağ verüb  8  soruşduğım,
Bir yasdıqda baş qoyub əm işdigim .
Qarşu  9 yatan  qara  dağları 
S əndən  sonra  m ən  neylərəm ?
Y aylar  10 olsam,  m ənim  gorum  olsun!
Sovuq-sovuq  sulam n  11  içər olsam,
mənim  qanım  olsun!
- S # 8 1 0 1 8 S ~

---

D169
A ltun-aqçan xərcləyür  12  olsam,
m ənim  kəfənim  olsun!
T avla-tavla şahbaz atun  13 binər olsam, 
m ənim  tabutum olsun!
S əndən sonra bir  1 yigidi  sevib  varsam, 
bilə yatsam,
A la yılan o lu b ,2  məni  soqsun!
Sənin  ol  m üxənnət anan-baban
3  Bir canda nə var ki,  sana  qıymamışlar?
Ərş  tanığ  o ls u n ,4 kürsi  tanığ olsun,
Y er tanığ olsun,  gög tanığ  5  olsun,
Q adir Tanrı  tam ğ olsun,
Mənim canım sənin6 canına qurban olsun, -  dedi, razı oldı.
Ə z ra y il7 xatunın canın almağa gəldi. A dəm ilər əvrəni yol- 
daşına  8  qıyamadı.  Allah  Taalaya  burada  yalvarmış,  görəlim ,  9 
necə  yalvarmış.  Aydır:
Y ucalardan yucasan,
K im sə  10 bilm əz necəsən!
Görklü  Tanrı,
Çoq cahillər səni
11 gögdə  arar,  yerdə  istər.
Sən xud m öm inlərin  könlündəl2sən.
Daim  duran  cabbar Tanrı
U lu yollar üzərinə
13  İm arətlər yapayım  sənin  içün.
A c  görsəm,  doyurayım   1  səninçün,
Y ahncaq görsəm ,  donadayım  sənin  içün!
2  Alursan,  ikimüzüii  canın  bilə  alğıl!
Qorsan,  ikimüzün 3  canın bilə qoğıl!
K ərəm i  çoq  Q adir Tanrı!  -  dedi.
H aq  4  Taalaya  D əli  Dom rulun  sözi  xoş  gəldi.  Ə zrayilə  5 
əm r  eylədi:  “Dəli  Domrulufi  atasım n-anasının  canın  6  al!  01 
iki  halala yüz qırq yıl öm r verdim ” , -  d e d i.7 Əzrayil  dəxi ba- 
basınm -anasım n  dəfı  canm   aldı.  8  Dəli  Dom rul  yüz  qırq  yıl 
dəxi  yoldaşıyla yaş  9 yaşadı.
D ədəm  Qorqut gəlübən boy boyladı, soy  10 soyladı. “Bu boy 
Dəli  Dom rulun  olsun.  M əndən  11  sonra  alb  ozanlar  söyləsün! 
Alm  açuq com ərd  ə rə n lə r  12 dinləsün!” -  dedi.
D170
Y um   verəyim ,  xanım!
Y erlü  qara dağların  13 yıqılmasun!
K ölgəlicə  qaba  ağacın  kəsilm əsün!
Q am ın  1  aqan  görklü suyun  qurımasun!
Q adir Tanrı  s ə n i 2  nam ərdə  m öhtac  etməsün!
A ğ alnunda beş  kəlm ə  dua 3  qıldıq, 
qəbul  olsun! 
Yığışdırsun,  duruşdursun,
4  G ünahınızı  adı  görklü M əhəm m ədə
bağışlasun!  Xanım ,  hey!
~ « 3 8 1 0 3 Ə S ~

---

5 Q ANLI  Q O CA  OĞLI  QANTURALI  BOYINI 
BƏYAN  6 EDƏR , XANIM , H EY-H EY!
O ğuz  zamanında  Qanlı  qoca,  deyərlərdi,  7  bir  gürbüz  ə r 
vardı.  Yetişmiş  bir  cılasun  oğlı  vardı.  8  Adına  Q anturalı 
derlərdi.  Qanlı qoca a y d ır:9 “Yaranlar, atam öldi, m ən qaldım . 
Y erin-yurdın  tutdım.  10  Yarınkı  gün  m ən  öləm ,  oğlum   qala. 
Bundan  yegrəgi  y o x " d u r  ki,  gözüm   görərkən,  oğul,  gəl  səni 
evərəyim !” -  dedi.  12  Oğlan aydır:  “Baba,  çün  məni  evərəyim  
dersən,  m ana  13  layiq qız necə  olur?”
D 1 7 1 
Qanturalı aydır:  “Baba, m ən yerimdən  1 durmadın ol durmış
ola!  M ən  qaraquc  atıma  binmədin  ol  2  binmiş  ola!  M ən  qanlu 
kafır elinə varmadm ol varm ış,3 m ana baş gətürmiş ola!” -  dedi.
Qanlı  qoca  aydır:  “Oğul,  4  sən  qız  istəməzmişsən,  bir  cıla- 
sun-bahadır  istərmiş5sən,  anun  arqasmda  yeyəsən-içəsən,  xoş 
keçə6sən!” Aydır:  “Bəli,  canım baba, eylə  istərəm!  Pəs varasın,
7  bir cici-bici türkman qızını alasan, nagahandan tayınam ,8 ü zə- 
rinə düşəm , qamı yırtıla?” -  dedi.  Qanlı qoca 9 aydır:  “Oğul, qız 
görm ək səndən, m al-rizq verm ək  10 bəndən!” -  dedi.
B öylə  digəc  ərən lər  əvrəni  Qanturalı  11  yerindən  durdı. 
Qırq  yigidin  yanma  aldı.  İç  Oğuzı  12  gördi,  qız  bulımadı,  q a- 
yıtdı  gerü  döndi.  E vlərinə  13  gəldi.  Babası  aydır:
D172 
“Oğul,  qız  buldunm ı?”  Qanturalı  1  aydır:  “Yıqılsun  Oğuz
elləri, m ana yararu qız bulımadum, baba”, - 2 dedi.  Babası  ay- 
dır:  “Hey,  oğul!  Qız  diləyü  varan  böylə  3  varm az” .  Qanturalı 
aydır:  “Y a necə  varar,  baba?”  -  dedi.
4 
Qanlı qoca aydır:  “Oğul, sabah varub, öylən 5 gəlm ək ol- 
maz.  Ö ylən varub  axşam  gəlm ək  olmaz.  6 Oğul,  sən m ala be- 
cid ol  yığ,  mən  sana qız  a r a y ı7  gedəyim !”  -  dedi.
Qanlı qoca sevini-qıvanı u r ı 8 durdı. Ağ saqallu pir-qocalar 
yanına b ıra q d ı.9 İç  Oğuza girdi.  Qız bulımadı.  Dolandı.  10  Daş 
Oğuza  girdi,  bulımadı.  Dolandı,  Trabuzana  11  gəldi.  M əgər 
Trabuzan  teküriniii  bir əzim -görklü  12  m əhbub  qızı  vardı.  Sa- 
ğına-soluna iki qoşa  13 yay çəkərdi. Atduğı ox yerə düş-m əzdi. 
D173 
01  1  qızın  üç  canvər qahnhğı-qaftanhğı  vardı.  “H ər kim   2
ol üç canvəri basa-yensə, öldürsə,  q ız ım ı3  ana verirəm ”  deyü
vədə  eyləm işdi.  Basamasa,  başın  4  kəsərdi.  Böyləliklə,  otuz 
iki  kafır bəginün  5  oğlunun  başı  bürc  bədənində  kəsilüb  asıl- 
mış idi.  6 Ol  üç canvərin  biri qağan aslandı, biri qara 7 buğaydı, 
biri  dəxi  qara buğra  idi.  Buların  hər b iris i8 bir əjdərhaydı.  Bu 
otuz  iki  baş  kim   bürcdə  asılmış  9  idi,  qağan  aslanla  qara  buğ- 
ranın  yüzin  görm əm işlərdi,  10  ancaq  buğa  buynuzında  həlak 
olmuşlardı.
Qanlı  qoca  u bu  başları  və  bu  canvərləri  gördi,  başında 
olan  12  bit  ayağına  dərildi.  Aydır:  “Varayım ,  oğluma  doğrı  13 
D 174 
x əbər verəyim , hünəri varsa, gəlsün alsun, yoxsa  1 evdəki  qıza 
razı  olsun” ,  -  dedi.
At  ayağı  2  külük,  ozan dili  çevik  olur.  Qanlı  qoca  gedərək 
3  gəldi,  O ğuza  çıqdı.  Qanturalıya  x əb ə r oldı.  4  “Baban  g əld i” 
dedilər.  Q ırq  yigidlə  babasına qarşu  5  vardı.  Əlin  öpdi.  Aydır: 
“ Canım  baba,  mana  yarar  6  qız  buldunm ı?”  Aydır:  “Buldum, 
oğul, hünərin  var isə” , -  7 dedi.  Q anturah  aydır:  “A ltun-aqça- 
mı  istər? 8 Q atır-b əsərək m i  istər?”  Babası aydır:  “Oğul, hünər 
gərək,  h ü n ər!”  -   9  dedi.  Qanturah  aydır:  “Baba,  yelisi  qara 
Qazılıq atum a  10 əy ər salayım, qanlu kafır elinə  aqın çapayım. 
Baş  11  kəsim ,  qan dökim .  Kafırə  qan qusdurayım.  Q u l-I2qara- 
vaş gətürəyim ,  hünər göstərəyim ” .
Qanlu  qoca  aydır:  13  “Hay,  canım   oğul!  H ünər dedigim  ol 
D175 
degil;  ol  qız  1  içün  üç  canvər saqlamışlar.  H ər  kim  ol  üç  can- 
v ə r i 2 basa, ol qızı  ana verirlər; basub ö ld ü rm ə sə ,3 anun başını 
kəsirlər,  bürcə  asarlar” .
Qanturalı  4 aydır:  “Baba,  bu  sözi  sən  mana dim əm ək gərək 
idin.  Çünki  5  dedin,  əlbətdə  varsam  gərək.  Başıma qaxınc,  yü- 
züm ə  toxınc  6  olmasun.  Qadun  ana,  bəg  baba,  əsən  qalun!”  -  
dedi.  Q a n lı7 qoca aydır:  “Gördünmi  mən  mana netdim? Oğlana 
qorxunc  x əbərlər 8 verəyim, ola kim  getməyə,  dö n ə”, -  dedi.
Qanh qoca bu arada 9 soylamış, görəlim, xanım, nə soylamış, 
aydır:
Oğul,  sən  10 varacaq  yerün
D olam ac-dolam ac  yolları  olur.
A tlu  11  batub  çıqam az
anun  balçığı  olur.

---