Əsil və sadələşdirilmiş məttılər "ÖNDƏr n ə Ş r iy y a t "

D304
G ə lim li-I0gedimli  dünya!
Son  ucı  ölümli  dünya!
Əlaqibət,  11  uzun yaşın
ucı  ölüm,  axırı  ayrılıq.
Yum   verəyim,  12  xanım:
Ölüm vaqtı  gəldügində 
arı  imandan  ayırmasun!
13 Ağ saqallu baban yeri  uçmağ olsun!
Ağ birçəklü  1  anan yeri  behişt olsun!
Qadir səni  nam ərdə  2  möhtac  etməsün!
Ağ alnunda  3  beş  kəlm ə  dua qıldıq,
4 qəbul  olsun!
“Amin!  5  A m in!”  deyənlər didar görsün!
6 Yığışdırsun,  duruşdursun
7 Günahını  M əhəm m əd  M ustafaya  8  bağışlasun!
Xanım ,  hey!..
-'•Sİe]!  17 0 § * s * -
KITABI-DƏDƏ QORQUD
Sadələşdirilmiş mətnlər
M ü əlliflər:  F .Z eynalov,  S .Ə lizadə

---

M Ü Q Ə D D İM Ə
M əhəmməd peyğəmbərin zam anına yaxın Bayat boyunda “Qorqud 
ata”  deyilən  bir  kişi  vardı.  O  kişi  oğuzların  kam il  bilicisi  idi:  nə 
deyirdisə,  olurdu.  G ələcəkdən  qəribə  x əb ə rlər  söyləyirdi.  Allah onun 
könlünə ilham verirdi...
Qorqud  ata  dedi:  “A xırda  xanlıq  geriyə  -   Q ayıya  dönər,  heç  kim  
əllərindən  alm az...”  Q orqud  atan ın   bu  dediyi  Osman  nəslidir. 
/Qiyamət  günü  qopunca  necə  var,  elə  də  öm ür  sürüb  gedəcək/...  və 
daha buna bənzər neçə  söz  söylədi.
Qorqud  ata oğuz  xalqmın  çətin  işlərini  h əll  edərdi.  N e  olsa,  Qor- 
qud ataya danışmaymca iş görm əzdilər.  O nə buyursa,  qəbul edirdilər, 
sözüntutub  gedirdilər...
Dədə Qorqud soylamış:
Allah-A llah dem əyincə  işlər düzəlm əz.
Qadir Allah verm əyincə  kişi  varlanmaz.
Ə zəldən yazılmasa,  qul başına qəza gəlm əz.
Əcəl vaxtı  çatm ayınca kim sə  ölməz.
Ö lən adam dirilm əz,  çıxan  can  geri  gəlm əz.
B ir igidin  Qara dağ yum rusunca malı  olsa,
yığar-toplayar,  qism ətindən  artığmı
yeyə bilm əz.
Qovuşaraq sular daşsa,  dəniz  dolmaz.
Təkəbbürlük  eyləyəni  Tanrı  sevməz.
Könlünü uca  tutan  adamda  ağıl  olmaz.
Yad oğlunu  saxlam aqla  oğııl  olmaz, -
böyüyəndə  atar-gedər,  gördüm  dem əz...
Kül təpəcik  olınaz  (K ürəkən  oğul  olmaz).
Qara eşşək başm a yiiyən vursan,  qatır  olmaz.
Qaravaşa don geydirsən də,  qadm  olmaz.
Lopa-lopa qarlar yağsa,  yaza qalmaz.
Gül-çiçəkli göycə  çəm ən  payıza  qalmaz.
K öhnə pambıq bez  olmaz.
Qarı  düşm ən  dost olm az.
Qaracığa qıym ayınca  yol  alınmaz.
Böyük,  iti,  polad  qılıncı  çalmayınca  döyüş  bitməz. 
Kişi  malına qıym ayınca  adı  çıxmaz.
Qız  anadan  görm əyincə  öyüd  almaz.
Oğul  atadan  görm əyincə  süfrə  çəkm əz.
Oğul  atanın yetirm əsi,  iki  gözünün  biridir.
Ağıllı  oğul  olsa,  ocağm ın  közüdür.
Oğul  daha neyləsin,  ata  ölüb  mal  qalmasa.
Ata  malından  nə  fayda,  başda  ağıl  olmasa...
Ağılsız  adamm  şərindən  Allah  saxlasın,  xanım,  sizi! 
D ədə  Qorqud  soylamış:
Bərk qaçarkən  Qazlıq  ata  namərd  igid  minə  bilm əz, 
minincə,  m inm əsə  yaxşıdır!
Ç alıb-kəsən  iti  qılıncı  m üxənnətlər çalınca, 
sınsa  yaxşıdır!
Vura bilən  igidə  oxla  qılmcdan  bir çomaq  yaxşıdır. 
Qonağı  gəlm əyən  böyiik  cvlər yıxılsa yaxşıdır!
At yem əyən  acı  otlar  bitincə,  bitm əsə  yaxşıdır! 
Adam  içm əyən  acı  sular  sızınca,  sızm asa yaxşıdır! 
Ata  adını  ucaltmayan  fərsiz oğul 
ata belindon  enincə,  enm əsə  yaxşıdır.
Ana bətninə  düşüncə,  doğulm asa yaxşıdır.
Ata  adını  yaşatmaqçın  ağıllı  oğul  yaxşıdır.
Yalan  söz  bu  dünyada  olunca,  olm asa  yaxşıdır. 
Doğrııcul  adamlar yüz  yaşasa yaxşıdır.
Üç  yüz on  yaşına  çatasan;
Allah  sizə  yamanlıq  göstorməsin,
Dövlotiniz  əbədi  olsun,  xanım,  hey!
Dədo  Qorqud  soylaıruş,  görək,  xanım,  nə  soylamışdır:
Getdiyi  ycrin  otlaqlarım  kcyik  tanıyar.
Uzaq  yerlərin  çəm ənlərini  qulan  tanıyar.
Ayrı-ayrı  yollar  izini  d əv ə tanıyar.
Yeddi  dərə  qoxularım  tülkü  tanıyar.
Gecə  ikən  karvan  köçdüyünü  torağay  bilər.
Oğulun  kim dən  olduğunu  ana  bilər.
Ərin  ağzımn  kəsərini  at  bilər.

---

A ğır yükün  zəhm ətini  qatır bilər.
Hansı  yerdə  sıyrılan varsa,  çəkən  bilər.
Q afıl  başın  ağrısını  beyni  bilər.
Q olça qopuz  götürüb  eldən-elə,  bəydən-bəyə 
ozan  gəzər;
Ə r com ərdini,  ə r namərdini  ozan  bilər. 
Elinizdə-evinizdə  çalıb-deyən  ozan  olsun!
A zıb  gələn  qəzanı  Tanrı  sovuşdursun,  xanım,  hey!
D ədə  Q orqud yenə  soylamış,  görək,  xanım,  nə  soylamışdır:
A ğız  açıb  tərifləsəm , üstüm üzdə  Tanrıya  əhsən!
Tanrı  dostu,  din başçısı M əhəm m ədə  əhsən! 
M əhəm m ədin  sağ yanında nam az  qılan 
sadiq  Ə bubəkrə  əhsən!
Q uranın  son  fəslində  “əm m ə”  surəsi  gözəldir! 
H öccələnib  düz  oxunsa,  yasin  gözəldir!
Q ılınc  çaldı,  din açdı  m ərdlər şahı  Əli, -  əhsən! 
Ə linin  oğulları -  peyğəm bərin nəvələri  -  
K ərbəla  çölündə  Yezid  əlində  öldürülən 
iki  qardaşa -  H əsənlə  Hiiseynə  əhsən! 
Y azılıb-düzülüb  göydən enən Tanrı elmi 
Q urana əhsən!
O,  Quranı yazdı-düzdü,  alim lər öyrənincə 
ölçdü-biçdi, -
A lim lər başçısı  Üffan  oğlu Osmana əhsən!
A lçaq  yerdə  tikilibdir,  Tanrı  evi  M əkkə  gözəldir.
O  M əkkəyə  sağ-salam at  gedib-gəlsə,  sidqi 
biitöv  Hacıya  əhsən!
Sayılan günlərdən  cüm ə  gözəldir,
C üm ə  günü  oxunanda xütbə  gözəldir.
Q ulaq  asıb-dinləyəndə  üm m ətə  əhsən!
M inarədə  azan  verən  azançıya  əhsən!
Dizini  yerə  basıb  oturanda  qadın  gözəldir.
Sinəsindən  ağarırsa,  ata  gözəldir.
Ağ  südünü  doyunca  əm izdirsə,  ana gözəldir.
Y anaşıb yola girəndə  qara  buğur gözəldir.
Sevgili  qardaş  gözəldir.
U ca  ev yanında qurulsa gəlin  çadırı,  gözəldir.
Uzunca  ipi  də  gözəldir.  Oğul  gözəldir.
Heç  kim ə  b ən zəm əy ən ,  bütün  aləm ləri  yaradan 
Allaha  əhsən!..
O  təriflədiyim   uca Tanrı dost olub, 
sənə  köm ək  etsin,  xanım ,  hey!
O zan deyir: “A rvadlar dörd cürdür: birisi soy soldurandır; birisi toy 
doldurandır;  birisi  evin dayağıdır;  birisi  necə  desən,  bayağıdır” .
O zan,  evin  dayağı  odur  ki,  çöldən-bayırdan  evə  bir  qonaq  gəlsə, 
əri  evdə  olm asa,  o  g ələn   adamı  yedirir-içirir,  əzizləyib-oxşayır,  yola 
salır.  O  cür  arvad  A yişə,  F atim ə  cinsidir,  xanım.  Onun  uşaqları  sağ 
olsun.  O cağına  bu  cür  arvad  gəlsin...G əldin,  o  ki  soy  soldurandır, 
oğrunca  yerindən  qalxar,  əl-üzünü  yum adan  doqquz  bozlam acla  bir 
bardaq  qatığı  gəv ələy ər,  tıxıb-basıb  doyunca  yeyər,  əlini  böyrünə 
vurar,  deyər:  “Bu evi  görüm,  xaraba qalsın!  Ə rə gedəndən bəri  qam ım  
da doym adı,  üzüm də gülm ədi.  Ayağım başmaq, üzüm yaşmaq görm ə- 
di.  D eyər:  “Ah.  nə  olaydı,  birinə  də  gedəydim .  Umduğum dan  da 
yaxşı-uyğun olaydı” .  Onun kim inin, xanım,  uşaqları böyüməsin!  O ca- 
ğına  bu  cür arvad  gəlm əsin.
G əldin,  o ki toy doldurandır,  tərpənincə yerindən  qalxdı,  ol-üzünü 
yum adan  obanın  o  ucunu  bu  ucuna  çarpışdırdı.  Söz-şayio  yaydı, 
qapılara  qulaq  qoydu.  Ö ynəyədək  gəzdi.  Ö ynədon  sonra  evinə  gəldi. 
G ördü ki,  oğru köpəklə yekə dana evini qatıb-qatışdınnışdır; evi  toyuq 
kom asına,  inək  dam ına  dönmüşdür.  Qonşularını  çağırar  ki:  “Yetər! 
Z əlihə!  Zibeydə!  Ü rüdə-can,  qız-can!  Paşa!  Ayna  Mələk!  Qutlu 
M ələk!  Ö lm əyə  itm əyə  getm əmişdim.  Yatacaq  yerim  yeno  bu  xaraba 
olasıydı.  N ə  olardı,  mənim  evim ə  azacıq  baxaydınız?  “Qonşu  haqqı  -  
Tanrı  h aq q ıd ır”  -   deyib-söylər.  Bıınun  kiminin,  xanım,  uşaqları 
böyüm əsin!  Ocağına  bunun  kimi  arvad  gəlm əsin.
G eld in ,  o  ki  necə  desən,  bayağıdır.  Əri  evdo olanda  çöldən-bayır- 
dan  evino  bir  abırlı  qonaq  gəlsə,  əri  desə  ki,  dur  çörək  gətir,  yeyək; 
qonaq  da  yesin.  D esə,  bişmiş  çörək  daimi  deyil,  yemək  lazımdır.  A r- 
vad  deyər:  “N eyleyim ,  bu  yıxılacaq  evdə  un  yox,  ələk  yox.  D əvə  də 
dəyirm andan  gəlm ədi...  Nə  gəlirsə,  m ənim  sağrıma  gəlsin”,-d ey ə 
əlini  yanına  vurar,  üzünü  o  tərəfe,  sağrısını  ərinə  döndərər.  Min  söy- 
lərsən,  birisini  eşitm ez,  -   erin  sözünü  qulağına  almaz.  O,  Nuh  pey- 
ğəm berin  eşşəyi  neslindəndir.  Xan,  ondan  da  sizi  Allah  saxlasın! 
O cağınıza  belə  arvad  gəlm əsin!

---