Əsil və sadələşdirilmiş məttılər "ÖNDƏr n ə Ş r iy y a t "

SALUR Q AZAN  13  TUTSA Q  O LUB  O Ğ LI  URUZ 
D272 
ÇIQ ARDIĞI B O Y I  1  BƏYA N  EDƏR
D273
D274
M əg ər xanım, Tırabuzan təküri bəg ler b ə g i 2 olan xan Q a - 
zana bir şahin göndərmişdi.  B ir gece yeyüb  3 oturarkən şahin- 
çibaşına aydır:  “M ərə,  sabah şa h in lə ri4 al,  xəlvətcə  ava b in ə- 
lim !” -  dedi.
E rkən  bindilər,  av  yerinə  vardılar.  5  Gördilər,  bir  süri  qaz 
oturar.  Qazan şahini  s a ld ı,6 alımadı.  Şahin pərvaza  ağdı.  G öz- 
lədilər, şahin T u m an ın 7 qalasm a endi.  Q azan ğayət səxt oldı.
Şahinin  ardma  8  düşdi,  d ə rə -d ə p ə   aşdı.  Kafır  elinə  gəldi. 
G edərkən Qazanm 9 qarannulu gözüni  uyxu  aldı.  B əglər ayıt- 
dılar:  “Xamm, dönəlim !”  10 Q azan aydır:  “B irəz dəxi ilərü va- 
ralım !” -  dedi.
Baqdı, b irq a la 11 gördi. Aydır: “Bəgler, gəlin yatalum!” -ded i.
Q azanı  küçicik  12  ölüm  tutdı,  uyudı.  M əg ə r  xamm,  Oğuz 
bəgləri yedi gün  13  uyurdı.  A nunçun “küçicik  ölüm ”  derlərdi.
M əger  ol  1  gün  Tum anm   qalasının  təküri  ava  binmişdi. 
Casus  2 gəldi,  aydır:  “B ir bölük atlu gəldi,  içində  bəgleri  yat- 
d ı-3uyudı” .  Təkür adam  saldı,  “Kim  idügin  bilün!” -  dedi.
G ə lə n le r4  bildi  kim,  bunlar  Oğuz  erənlərindendir.  Gelib 
təküre x eber v e rd ilə r.5 T ekür dexi ham an çərisini dərdi, bun- 
larıfl  üzərine  gəldi.  6  Qazanın  begləri  baqdılar,  gördilər  kim, 
yağı gelür, ayıtdılar: “Q a z a n ı7 bırağur gedərsəvüz, evinde bizi 
qovarlar.  Yegregi  budur k i , 8 bunda qırılavuz!” -  dedilər.  Ka- 
firi  qarşuladılar,  ceng  etdilər.  9  Qazanın  üzərine  yigirmi  beş 
begini  şəhid  etdilər.  Qazanıfl  üzərine  10  düşdiler.  Uyuduğı 
yerde  tutdılar.  Ə lin-ayağın  b ərk   bağladılar,  11  bir  ərebeye 
yüklətdilər.  Ə re b ey e  m öhkem   orğanla  sardılar.  Ərəbəyi 
çəkdiler,  12 yürüyü verdilər.
G edərken ereb ə qıcırdısından Qazan o y a n d ı,13 gərindi, bu 
əlindəki  orğanları  heb  qırdı.  Ə rebənin  1  üzərin ə  oturdı.  Əlin 
eline  çaldı,  qas-qas  g ü ld i.2  K afirlər aydırlar  ki,  “gülürsen?!” 
Qazan  aydır:  “M ere  kafırlər,  bu  ərebəyi  3  beşigim   sandım. 
Sizi  yam rı-yum rı  dadım -dayəm   sandım ” , -  4  dedi.
154g^?«-
Helə  Q azanı  getürdiler,  Tum anın  qalasında  bir  quyuya  5 
bıraqdılar.  Q uyunufl  ağzına bir degirm an daşı  qodılar.  Y em e- 
g in i-su y m ı6  d egirm ən  daşı delüginden vererlerdi.
Bir gün  tekürüfi  ö v r e ti 7  aydır:  “Varayın,  Qazanı  göreyin, 
ne hallu kişidir, bunca adamlara 8 zerb urarm ış?!” -  dedi.  X a - 
tun  gəlüb  zindançıya  qapuyı  açdırdı.  9  Çağırdı,  aydır:  “Qazan 
beg,  n ed ir  halıfi?  Dirligifi  yer  altındam ı  10  xoşdur,  yoxsa  yer 
yüzindəm i  xoşdur?  H em   şimdi  ne  yersən,  11  nə  içersen  ve 
nəyə b in erse n ?” -  dedi. Qazan aydır:  “Ö lülerifie aş verdigifi  12 
vaqt  əllerin d e n   aluram .  Hem  ölülerifiizifi  yorğasın  binerem , 
kahillerin  13  y e d ə rə m ” ,  -   dedi.  T ekür  övreti  aydır:  “Dinin 
D275 
içün,  Q azan beg,  1 yedi  yaşında bir qızçuğazım   ölmüşdür,  k e - 
rem  eylə,  ana, b in m e!” - 2 dedi.
Q azan aydır:  “Ö lülərinizde andan yorğa yoqdur,  hep 3  afia 
binerem !”  -   dedi.  Ö v ret  aydır:  “Vay,  sənifi  elünden  ne  yer 4 
yüzində  dirim iz  v e  n e  yer  altında  ölüm üz  qurtulurm ış!”  -  
d e d i.5 G eldi,  tek ü re  aydır:  “K ərem  eyle, ol ta ta n  quyudan  çı- 
qar.  6  Q ızcığazın  belini  üzer,  yer  altında  qızçuğazım a  b in er- 
miş.  7  Q alan  ölülerim izi  cem   ederm iş,  hem   ölülerim iz  içün 
verdügim iz  8  aşı  ellerinden  çeküb,  alub  yer  imiş.  Anufi  e lin - 
den  ne  ölüm iz,  nə  9  dirim iz  qurtulurmış!  Diniii  eşqine,  ol  əri 
quyudan çıq ar” , -   10  dedi.
T ek ü r  b e g lə rin i  ce m   eyledi.  A ydır:  “ G elün  Q azanı 
quyudan  11  çıqarun,  bizi  ögsün,  Oğuzı  sındırsun.  Andan  sofira
12  şert eylesün,  bizim   elüm ize yağılığa g e lm e y e ” ,  -  dedi.
Vardılar,  13  Qazanı  quyudan  çıqarub  getürdiler.  Ayıtdılar: 
D276 
“And  iç  kim,  1  bizim  elümize  yağılığa gəlm eyesen.  Hem  bizi 
ög,  Oğuzı  sındırğıl,  2  seni  qoyu  verelim,  var-get!”  -   dediler. 
Qazan  aydır:  “Vallah,  billah, 3  doğrı  yolı  görer  iken  egri  yo l- 
dan  g elm eyeyin !” -  dedi.  Ayıtdılar: 4 “Vallah,  Qazan  eyü  and 
içdi”, -  dediler.  “tmdi Qazan beg, di, 3 bizi ö g !” -  dediler. Q a- 
zan aydır:  “M en yer yüzinde adam ögm ezin. 6 Bir adam  getü- 
rün, bineyim,  sizi  ögeyim !” -  dedi.  Vardılar,  bir er kafır7 g ə - 
türdiler.  “Bir  eyer,  bir uyan”  -  dedi,  getürdiler.  Kafırin  arxa- 
sına  8  əyer  saldı,  ağzına  uyan  urdı.  Qolanını  çekdi,  sıçradı,  9 
arqasına bindi.  ö k cesin  ökcesine qaqdı,  qapurğasın  10 qamına 
qavşurdı.  Uyanın  çekdi,  ağzın  ayırdı,  kafiri  11  öldürdi.  Çökdi,
~s§B155£*s~-

---

D278
üzərinə oturdı. Aydır:  “M ərə k a f ir lə r,12 qopuzum  gətürün,  si- 
zi  ögəyin!” -  dedi.  Vardılar,  qopuzı  13  gətürdilər.
Ə linə alub, burada soylamış, görəlim , xanım , nə  soylamış, 
1 aydır:
B in-bin ərdən yağı gördüm sə,  “oyunum ”  dedim. 
Y ig irm i2 bin  ə r yağı  gördüm sə, yiləm ədim .
Otuz bin  ər yağı g ö rd ü m sə ,3  ota saydım.
Qırq bin  ə r yağı gördüm sə,  qıya baqdım .
Ə lli4 bin ə r gördüm sə,  ə l verm ədüm .
Altmış bin  ə r gördüm sə,  aytışm adım .
5  Səksən bin ə r gördüm sə,  səksənm ədim .
Doqsan bin y a ğ ı6 gördüm sə,  donanmadım .
Yüz bin ə r gördüm sə,  yüzüm  dönm ədim .
7 Yüzi  dönm əz  qılıcum  ə lə   aldım.
M əhəm m ədin  dini  eşqinə qılıc urdım.
8 Ağ meydanda yum n başı topca kəsdim .
Anda dəxi  “ə rə m -b ə g ə m ”  9 deyü ögünm ədim .
Ögünən ərənləri xoş görm ədim !
Əlünə  girmiş  10  ikən, m ə rə   kafır,  öldür m əni,
Qara qılıcın sal  boynum a,  kəs başım.
11 Qılıcıiidan  saparım  yoq!
Kəndü əslim ,  kəndü köküm   sım ağım  yoq!  -  dedi.
12 B ir soy dəxi  soylamış,  aydır:
Y üksək-yüksək qara dağdan  13  daş  yuvalansa,
Qaba ökcəm -oyluğum  qarşu tutan  Q azan ə r idim.
1  Firon  şişlər yükəlib  yerdən çıqsa,
Qaba ökcəm lə  p ə r ç in 2  qılan Q azan ə r idim.
Qaba-qaba bəg lər oğlı  ğovğa qılsa,
Q a m ç ı3  salub tökdürən Q azan ə r idim.
Yuca dağları  d u m a n 4  dursa,
qara pusarıq dolı  qopsa, 
Qaraqucumun  q u la ğ ı5  görinm əz olsa,
Qayırı  ərən qılağuzsız yol  yaiiılsa,
Qılağuzsız  6 yol  başaran Qazan ə r idim.
Yedi  başlu əjdərhaya yetüb  7 vardım.
-•§İ€156ggs—
D279
H eybətindən  sol  gözüm yaşardı.
H ey  gözüm , n am ərd 8  gözüm , m üxənnət gözüm,
B ir yılandan  n ə  var ki,  qorxdun!  -  dedim.
9 A nda dəxi  “ərəm ,  b əgəm ”  deyü  ögünmədim. 
Ö günən  ərə n lə ri  xoş  10 görmədim.
Ə lünə  girm işkən,  m ərə  kafır,  öldür m əni,
yetür məni!
Sal  11  qılıcın,  kəs  başım,
Q ılıcından  saparım  yoq!
K əndü  əslim ,  kəndü  12  köküm   sım ağım   yoq!
O ğuz  ərən ləri  durarkən səni  ögm əgim  yoq!  -   13  dedi.
Qazan  burada bir dəxi  soylamış:
Arqıc  qırda yıqanır  1  Əm m an dənizində 
Sarb  yerlərdə  yapılm ış  kafir şəhri,
S a ğ a -2sola çırbındı  urar yüzgüçiləri,
Su  dibində  d ö n ə r bəhriləri,
3  “T an n   m ə n ə m ”  deyü  su  dibində  çığrışur asiləri. 
Ö nin  qoyub 4  tərsin   oqur qızı-gəlini.
A ltun  aşıq oynar  Sancıdanm   5  bəgləri.
Altı  qatla O ğuz  vardı,  alımadı.
01 
qalayı,  altı  6  baş  ərlə  m ən  Qazan vardım,
altı günə qomadım, anı aldım.
7  K əlisasın  yıqub,  yerinə  m əscid yapdım,
ban  banlatdım. 
Q ızm ı-8gəlinini  ağ köksüm də  oynatdım.
Bəglərin  qul  ctdim. 
A nda  dəxi  9  “ərəm ,  b əgəm ”  deyü  ögünmədim . 
Ö günən  ərənləri  xoş  görm ədim .
10 Ə lünə  girm işkən,  m ərə  kafır,  öldür məni,
yetür məni!
Q ılıcından  11  saparım  yoq!
K əndü əslim ,  kəndü  köküm  sımağum yoq!  -  dedi.
Qazan  12  genə  soylam ış,  aydır:
A rqıc  qırda döndərdigim ,
m ərə  kafir,  sənin  13  baban.
-*aİ^157Sgs«-

---