Əsil və sadələşdirilmiş məttılər "ÖNDƏr n ə Ş r iy y a t "

D280
D281
Şəqaqına im rəndügim   sənin qızın-gəlinin.
Ağca qala  Sürm əlidə  1  at oynatdım.
Atla Qarun elinə çapqun yetdim.
Aq h a s a r2 qalasım n bürcin yıqdım.
Ağ aqça gətürdilər,  “puldur”  dedim.
3 Q ızıl-altun gətürdilər,  “baqırdır”  dedim.
Ala gözlü qızm -gəlinin 4  gətürdilər,  aldanmadım;
kəlisasın yıqdım,  m əscid yapdım . 
A ltunı-5gümüşi  yağmalatdım.
Anda dəxİ  “ərəm ,  b əg əm ”  deyü ögünm ədim . 
Ö g ü n ə n lə ri6 xoş görm ədim.
Əlünə  girmişkən,  m ərə kafir,  öldür m əni,
yetür məni!
7 Kəndü əslim -koküm  sım ağım  yoq!
Səni  ögm əgim  yoq!  -  dedi.
8  Qazan bəg burada bir dəxi  soylamış,  aydır:
Aq qayanın  qaplanınıfi 9 erkəgində
bir köküm  var,
Ortac qırda sizifi keyiklərinüz d u r10ğurmaya.
A q sazın aslam nda bir köküm  var,
Qaz alaca yundunı  11  durğurmaya,
Əzvay qurd  ənügi  erkəgində bir köküm  var,
Ağca  12 bəkil  tüm ən qoyunun  gəzdirm əyə,
Ağ sunqur quşı  erkəgində  13  bir köküm   var,
Ala ördək,  qara  qazun  uçurmaya.
Qalın Oğuz  1 elində bir oğlum var, -  Uruz adlu;
Bir qardaşım var -  Q aragünə adlu.
2  Yenidən toğanını  dirgürm əyəler.
Əlüfiə girm işkən,  m ərə  k a f ır ,3  öldür m əni,
yetür meni.
Qılıcıfidan  saparım  yoq!
K əndü əslim   sım ağım 4  yoq!  -  dedi.
Bir dəxi  soylamış,  aydır:
İt kıbi gu-gu eden çərkez  5 xırslı,
Küçicik donuz  şülənli,
D282
D283
B ir torba sam an döşəkli,
6  Y a n m   kərpic  yasdıqlı,
Y onm a  ağac  tanrılı.
K öpəgim   kafır,
O ğuzı  7 g örerkən  səni  ögm egim  yoq!
A ndan  öldürərsen,  m əre  kafir,  öldür 8  meni, 
Ö ldürm əzsen,  Qadir qorsa,
öldüreyim,  kafır,  səni!  - 9 dedi.
K afirler  aydır:  “Bu  bizi  ögm ədi.  Gəlüfi,  bunı  öldürəlim !”
-  10  dedilər.  K afir  bəgleri  derildilər,  gəldilər.  Yenə  ayıtdılar: 
“Bunun  11  oğlı  var,  qardaşı  var;  bunı  öldürm ək  olm az” ,  -  
dediler.  12  G ətürdilər,  donuz dam ına həbsə  saldılar.
A t  ayağı  külük,  13  ozan  dili  çevik  olur.  Qazanın  ölüsini  -  
dirisini  kim sə  1  bilm ədi.
M əgər,  xanım ,  Qazanın  bir  oğlancığı  vardı;  böyüdi,  2 
yigitcik oldı.  B ir gün ata binüb divana gəlürkən bir k iş i3 aydır: 
“M əgər sən xan Q azanın  oğlı degilsən?” -  dedi.  U ru z 4 qaqıdı, 
aydır:  “M əre  qavat,  m enim   babam  Baym dır xan  degilm idir?”
5  Ayıtdı:  “Yox,  ol,  ananın  babasıdır,  sənifi  d ed ən d ir” .  Uruz: 
“M ere, 6 ya bənim  babam  ölümidir, dirim idir?” -  dedi.  Ayıtdı: 
“Diridir,  7  Tum am n  qalasm da  tutsaqdır”,  -   dedi.  Böyle  digəc 
oğlan  8  ağladı,  m elul  oldı,  atını  qayıtdı;  gerü  d ö n d i,9  anasına 
geldi.  B urada  anasına  soylamış,  görəlim ,  xanım ,  10  ne  soyla- 
mış,  aydır:
M əre  ana,  m en  xan  oğlı  degilm işem.
X an  "   Qazan  oğlı  imişəm.
M əre  qavat qızı,  munı  mafia  neçün dimezdifi?
12 A na  haqqı  Tanrı  haqqı  degilm işsə,
Q ara  polad  uz qılıcum   13  dartaydım,
Ğ afıllicə görklü  başıfi kəseydim ,
A lca  qanıfl  1 y er yüzinə  dökeydim , -  dedi.
Anası  ağladı,  aydır:  “Oğul,  baban  2  sağdır,  am m a  sö y le- 
m eye  qorxudum ,  kafırə  varasan,  kəndözüni  3  urasan  həlak 
olasan.  A nunçun  safia dim əzdim ,  canım,  oğul, - 4  dedi,  -  am - 
ma em m ifie  adam   sal,  gelsün;  görəlim ,  ne d er” , -  dedi.

---

5 
Adam   saldı,  əm m isini  oxudı.  Gəldi.  U ruz  aydır:  “M ən 
b a b a m 6 tutsaq olduğı qalaya gedirəm ” . İttifaqla danışıq qıldı- 
lar.  C ə m i7 bəglərə x əb ə r oldı:  “Uruz babasm a gedər,  yarağla 
gəlün!” -  dedilər.
8 
L əşk ər dərildi,  gəldi.  Alp U ruz çadırlarm   a ç d ırd ı,9 cə b - 
bəxanasın  yüklətdi.  Q aragünə  çəribaşı  oldı.  Borı  10  ağardıb 
köçdilər.  Yola girdilər.
Yol üzərində kafiriii A y a so fy a sı11  vardı.  K eşişlər b ək lər- 
di.  Ğ ayət  sarb  kəlisaydı.  12  A tdan  enüb,  tacir  domn  geydilər. 
Bazirgan  surətində  13  q atır-d əv ə  çəkdilər,  gəldilər.
D284 
K afırlər  gördilər,  g ələn lər  tacirə  1  bənzəm əz;  qaçdılar, 
qalaya  girdilər,  qapulann  yapdılar.  B ürcə  çıqub  2  “K im - 
lərsiz?”  dedilər.  B unlar ayıtdı:  “B azirganlarız” , -  dedilər.
K af'ırlər3 “yalan söylərsiz”  deyü daşa tutdılar.  U ruz  atdan 
e n d i,4 aydır:  “Hay,  atam ın altun qədəhindən  şərab  içən,  məni 
sevən  5  atdan  ensün!  Bunun  qapusına  b irər  gürz  uralım !”  -  
dedi.  O r ı6  altı yigit sıçrayub  atdan  endilər.  Q alqan yapındılar. 
G ürzlərin7um uzlarına urdılar, qapuya gəldilər; birər gürz urub 
q ap u y ı8 ovatdılar,  içərü girdilər. Bulduqları kafıri qırdılar. Dil
9  çıqartmadılar.  M alm ı  yağm aladılar.  Ç əri  üzərinə  gəldilər, 
qondılar.
10 M əgər bir sığırtmacları  vardı.  Gördi  kim ,  qalayı  aldılar.
Qaçdı  11  təkürə vardı, Ayasofya alunduğın xəbər verdi.  “Nə 
oturarsız,12 üzərinizə yağı gəldi, başınuz yarağm görün!” -  dedi.
Təkür  13  bəgləri  cəm   eylədi.  “Bunlarla  nə  m üdara  qıla- 
D285 
lum?”  -  dedi.  B əglər ayıtdılar:  1  “Bunun  m üdarası  oldur kim, 
Qazam  çıqaravuz,  anlara b ərabər edəvüz” . 2  B u  sözi  m əsləhət 
gördilər.  Vardılar,  Qazanı  çıqarub,  3  təkür  öninə  gətürdilər. 
Təkür  aydır:  “Q azan  bəg,  üzərim izə  yağı  gəldi.  4  Bu  yağıyı 
üzərim izdən  ayırarsan,  səni  qoyu  verəlim!  -   dedilər.  H əm   5 
xəraca müti olalım.  Sən  dəxi  and iç kim, bu bizim  elə yağılığa
6  gəlm əyəsən”,  -   dedilər.  Qazan  aydır:  “V allah,  billah,  doğn 
yoh  görərkən  7  əgri  yoldan  gəlm əyəlim !”  -   dedi.  Kafırlər 
“Qazan eyü and içdi” d e y ü 8 sevindilər.  T əkür çərisin dəvşürüb 
meydana  gəldi.  Ç a d ır9 tikdirdi.  K afır ləşkəri  Qazanm  üzərinə 
yığıldı.  Qazana  10 geyim  gətürdilər.  Qılıc v ə sügü və çomaq və 
sair cəng alətin  11  geydirüb  donatdılar.
D286
D287
Bu  m əh əld ə  Oğuz  ərənləri  alay-alay  12  gəldi.  K öpür- 
köpiir  tavıllar,  noqarələr  çahndı.  Q azan  13  gördi  kim,  ləşkər 
önincə  bir  ağ -b o z  atlu,  ağ  ələm lü  bəg  dəm ir  1  donlu  Oğuzun 
önincə  gəldi.  Çadırın  dikdirdi.  A lay  2  bağladı  durdı.  Anun 
ardınca  Q aragünə  gəldi,  alay  bağladı  3  durdı.  Haman  burada 
Qazan  at  m eydana  siirdi,  qırım  4  dilədi.
Boz  atlu  Beyrok  at  dəpdi,  m eydana  girdi.  Qazan  5  burada 
soylamış,  görolim ,  xanım,  nə  soylamış,  aydır:
Q alqubanı  yerindən  6 duran  yigit,  nə  yigitsən?
Əgni  bəg dəm ür donın  geyən  yigit,  7  nə  yigitsən? 
A dın  nodir,  yigit,  degil  mana!  -  dedi.
B eyrək  burada  8  soylamış,  aydır:
M ərə  kafir,  son  məni  bilm əzm isin?
B arasarın  9  Bayburd  hasarından  parlayub  uçan, 
A daxlusın  ayrıqlar  10 alurkən  tutub  alan,
B aybörə  xan  oğh  Bamsı  Bcyrok  11  mafia derlər.
G əl  borü,  m orə  kafır, dögüşəlim!  -   dedi.
Qazan  burada  12  bir doxi  soylamış,  aydır:
M oro  yigit,  öninco bu  çərinin 
B ir aq  sancaqlu  13  alay çıqdı.
Ç ad ın n   ildon-ögdin  dikdi.
A ğ -b o z  ata  1 binon  ol  yigit  no  yigitdir,
kimüfi  nosidir?
Yigit,  başınçun,  2  degil  mana!
B eyrək  aydır:  “M oro  kafir,  kimün  nəsi  olsa  gorok!  B əgü- 
miz  3  Q azanın  oğlıdır”,  -   dedi.  Qazan  könlündən  aydır:  “Ə l- 
həm dülillah,  4  monim  oğlancığım  böyük  ə r olm ış” ,  -  dedi.
Beyrək:  “Moro kafir, nccə 5 bir onı-bunı  sorarsan m ana?” -  
dcdi, Q azanın üzorino a t 6 saldı.  Pərlü gürzini əlinə alub Qazanı 
çaldı.  Qazan  7  kəndüyi  bildinnədi,  qarvadı  Beyrəgi  bilogindən 
tutdı-xdartdı,  çomağını  əlindən  aldı.  Beyrəgin  ənsəsinə  bir  9 
çomağ urdı.  Beyrok at boynın qucaqladı, qayıda  10 döndi.  Qazan 
aydır:  “Ya  Beyrək,  var,  bəgünə  ayıt gəlsün!” -   11  dedi.

---