Əsil və sadələşdirilmiş məttılər "ÖNDƏr n ə Ş r iy y a t "

D289
Bunı  gördi,  İlək  qoca  oğlı  D önəbilm əz  12  D ülək  Uran 
meydana girdi.
Qazan burada soylamış,  aydır:
13 Alar danla yerindən  duran yigit,
nə  yigitsən?
Bədevi  atın oynadı  1 g ə lə n  yigit,
nə  yigitsən?
Ər ərdən  adın yaşurmaq  eyib  2  olur.
Adın nədir, yigit,  degil mana!  -  dedi.
D ülək Uran 3  aydır:
M ərə kafır,  m ənim  adım  bilm əzm isən?
Öz  adına xorlayan,  eldən  4  çıqan,
Əlli yedi  qalanm kəlidini  alan.
İlək qoca o ğ l ı 5  D önəbilm əz  D ülək Urarı
m ana  derlər, -  dedi.
Sügüsin əlinə  a lu b ,6 at saldı.  “Qazam  sancam ”  dedi,  san- 
catnadı, ötə k eç d i.7 Qazan at dəpdi. Sügüsin çəküb əlindən al- 
dı,  dəpəsinə  8 urdı.  Para-para  oldı,  ovandı,  Aydır:  “M erə,  qa- 
vat o ğ lı,9 bəgünə  de  gəlsün”,  -  dedi.  Ol  dəxi  qayıda döndi.
Qazan  10 yenə  ə r dilədi.  D özən oğlı  A lp  R üstəm   at  dəpdi,
11  meydana girdi.  Qazan  burada  genə  soyladı,  aydır:
Qalqubanı  12  yerindən durı  gələn,
Qazılıq  atın butun binən,
N ə  yigitsən,  13  adın  nədir,  degil  mana!  -  dedi.
Alp  Rüstəm  aydır:
Qalqubanı  yerindən  1 durı  gələn,
İki  qardaş  bəbəgin  öldürüb  zəlil  gəzən,
Dözən 2  oğlı  Alp  Rüstəm   m ana derlər,  -  dedi.
01 dexi Q azana3 at saldı. “A lam ” dedi, alımadı. Qazan bəg
buna d ə x i4 bir zerb urdı.  Aydır:  “M ərə qavat,  var,  bəgünə de,
gəlsün” ,  - 5  dedi.
01  dəxi  döndi.  Qazan  gerü  ə r  dilədi.  U ruzun  6  cilavısın
əmm isi  Qaragünə tutmışdı.  Ç əkdi,  a n su z ın 7 əlindən aldı, qılı-
D290
D291
cını dartdı, babasım n üzərinə at s a ld ı.8 Durundurmadı, çigninə 
qılıc  endirdi.  G eyim ini  kəsdi,  om uzm a  9  dört  parmaq  dəklü 
zəxm  urdı.  Alca  qanı  şorladı,  10  qoynına endi.
Uruz  genə  döndi  ki,  bir dəxi  çala,  Qazan  11  burada  çağırıb 
oğlına  soylar,  görolim ,  xanım,  nə  soylar.  12  Aydır:
Q ara  dağım  yüksəgi  oğul!
Qaraniıulu  gözlərim   13  aydını  oğul!
A lpım   Uruz,  aslanım  Uruz,
A ğ  saqallu  1  babana  qıyma,  oğul!  -   dedi.
Uruzun  şəfqət  damarları  qaynadı.  2  Q ara  qıyma  gözlori 
qan-yaş  doldı.  Atdan  yerə  endi,  atasınm   3  əlin  öpdi.  Qazan 
dəxi  axtarıldı,  yerə  endi.  Oğlımn  4  boynın  öpdi.  B əglər  Q a- 
zanla  oğlının  üzərinə  at  saldılar.  5  Ç evrə  aldılar.  Cəmisi  atdan 
enüb.  Q azanın  əlin  ö p d ilo r.6 Y ürüyübən kafırə  at  saldılar.  qı- 
lıc  urdılar.  D ərələrdə,  7  dəpolərdə  kafirə  qırğun  girdi.  Qalayı 
aldılar.  K əlisasın yıqub  8  məscid yapdılar.  Qanlu  kafir əlindon 
babasım  dartub  aldı.
9 Qalın  Oğuz  eliııə  gəlüb  çıqdı.  Ağca yüzli  anasına  muştçı
10  saldı.  Q aza  bənzər  qızı-golini  Q azana  qarşu  golüb,  olin  11 
öpdilər,  ayağına düşdilər.
Qazan  görklii  çomono çadır otaq  12 dikdirdi.  Yedi  gün  yedi 
geco toy-dügün  edüb,  y e m ə -l5içmo  oldı.  D ədəın  Qorqud  gol- 
di,  qopuz çaldı;  ğazi  əronlər  1 başına  nə  geldügin  söylodi:
Qanı  ögdügümiiz bəg  orənlər,
Dünya  2  m ənim   dcyonlər?
Əcəl  aldı,  yer gizlodi.
Fani  dünya  kim ə  qaldı?
3  G olim lü-gedim lü  dünya!
Son  ucı  ölümlü  dünya!
Ölüm   v a q tı4  gəldügində  arı  imandan  ayırmasun!
Q adir  səni  nam ordə  m öhtac  5  etməsün!
Beş  kəlm o  dua  qıldıq,  qəbul  olsun!
“Amin!  A m in!”  6 deyenlər didar görsün!
Günahınızı  adı  görklü  M əhəm m əd  7  M ustafa
hörm otinə  bağışlasun!  Xanım,  hey!

---

İÇ  OĞUZA  8 DAŞ  O Ğ UZ ASİ O LU B  BEY RƏK  
ÖLDÜGİ 9 BO YI  BƏYA N  E D Ə R
Üç  Oq,  Boz  Oq yığnaq olsa,  10  Qazan  evin  yağmaladardı. 
Qazan  gerii  evin  yağmalatdı.  A m m a  11  Daş  Oğuz  bilə  bulın- 
madı.  Həmin  İç  Oğuz yağmaladı.
12 
Qaçan  Qazan  evin  yağmalatsa,  halalının  əlin  alur,  dışra 
çıqardı,  13  ondan yağm a edərdi.
D292 
Daş Oğuz bəglərindən Aruz,  Əm ən və qalan  1 bəg lər bunı 
eşitdilər, ayıtdılar ki, “Baq, baq!  Şim diyə dəkin Qazanın 2 evin 
bilə yağm a edərdik.  Şimdi  neçün bilə  olm ayavuz?” -  dedilər.
3  İttifaqı  cəmi  Daş  Oğuz bəgləri  Q azana gəlm ədilər,  ə d a v ə t4 
eylədilər.
Qılbaş deyərlər, bir kişi vardı.  Qazan aydır:  “M ərə Qılbaş,
5  bu  Daş  Oğuz  bəgləri  xam m   bilə  gəlürlərdi.  Şimdi  neçün 
gəlm ədilər?” - 6 dedi.  Qılbaş aydır:  “B ilm əzm isin, neçün gəl- 
m ədilər?  Evin yağm alatdığın  7 dəm  Daş O ğuz bilə bulınmadı, 
səbəb  oldur” ,  -   dedi.  Qazan  8  aydır:  “Ə davət  bağladılar,  hə- 
m i?”  -   dedi.  Qılbaş  aydır:  “X anım ,  m ən  9  varaym ,  onların 
dostlığm -düşm ənligin  biləyin” ,  -   dedi.  10  Q azan  aydır:  “Sən 
bilürsən,  var!” -  dedi.
Qılbaş  bir  qaç  adam  11  ilə  binüb,  Q azanın  dayısı  Aruzun 
evinə  gəldi.  A ruz12  dəxi  altun  günlügin  dikm işdi,  oğlanlarıyla 
oturmışdı.  13  Qılbaş  gəlüb  A ruza  salam  verdi,  aydır:  “Qazan 
D293 
bunlu  oldı.  1  Əlbətdə,  dayım  A ruz  m ana  gəlsün,  -   dedi.  Qara 
başım  bunaldı,  2  üzərüm ə  yağı  gəldi.  D əvələrim   bozlatdılar, 
Q araqucda3 Qazılıq atlarım  kişnətdilər.  Q aza bən zər qızımız- 
gəlinüm iz  bunlu  4  oldı.  M ənim   qara  başım a  gör  n ələr  gəldi. 
Dayım Aruz gəlsün” , -  5  dedi.
Aruz  aydır:  “M ərə  Qılbaş,  ol  vaqt kim,  Üç,  Boz Oq  6 yığ- 
naq  olsa,  ol  vaqt  Qazan  evin  yağm a  edərdi.  Suçumuz  7  nəydi 
ki,  yağm ada  bilə  olm adıq?  -   dedi.  H əm işə  Qazanın  başına  8 
bunlu gəlsün, dayısı Aruzı daim ana dursun. B iz Q a zan a9 düş- 
məniz,  bəllü bilsün!” -  dedi.
Qılbaş burada soylamış, g ö rə lim ,10 xanun, nə soylamış, aydır:
D294
D295
M ərə  qavat,
Q alqubanı  Q azan  xan yerindən  11  durı  gəldi.
A la dağda  çadırın-otağın  dikdi.
Üç  12  yüz  altm ış altı  alp  ərənlər
yanına yığnaq  oldı.
Y em ək -içm ək   13  arasında  b ə g lə rsə n i  andı.
Ü stüm üzə y ağı-nəsnə  gəlm ədi.
1 M ən  sənin  dostlığın-düşm ənlığın
sınayu  gəldim .
Q azana 2  düşm ən  imişsən,  bildim!  -  dedi.
Qalqub  “Xoş  qal!”  deyüb  3  getdi.
Aruz  ğayət  səxt  oldı.  Daş  O ğuz  bəglərinə  4  adam  saldı. 
“Ə m ən gəlsün, Alp Rüstəm  gəlsün, D ö n ə b ilm ə z 5  Dülək Uran 
gəlsün,  gerü  qalan  bəg lər həb  golsün!”  -  dedi.
6 
Daş Oğuz bəgləri  həp yığnaq oldı.  Ala bargah otaqların  7 
düzə  dikdı.  A tdan-ayğırdan,  dəvədən  buğra,  qoyundan  qoç  x 
qırdırdı.  Daş  Oğuz  bəglərinə  ağırlıq  edüb  toyladı.  9  Aydır: 
“B əglər,  m ən  sizi  niyə  qağırdım ,  bilürm isiz?”  Ayıtdılar: 
“B ilm əzüz” .  10  Aruz  aydır:  “Qazan  bizə  Qılbaşı  göndərmiş. 
Elim -günüm   çapıldı,  11  qara  başım   bunlu  oldı,  dayım  Aruz 
mana  gəlsün,  -   demiş.  Qılbaşa  12  ayıtdım  ki,  qaçan  ki  Qazan 
evin  yağm aladardı,  Daş  Oğuz  13  bəgləri  bilə  yağmalardı. 
B əglər  gəlür,  Qazanı  salaınlar,  gcdərdi.  Şimdi  suçumuz  nə 
oldı  kim,  bilə  bulınm aduq” .
1 
Ə m ən  aydır:  “ Ya  sən  no  cavab  verdin?”  Aruz  aydır  ki, 
“M ərə  qavat,  biz 2  Q azana düşm ənüz”, -  dedim.  Əmon  aydır: 
“Eyü  d cınişsən” .
Aruz aydır: “B ə g lə r,3 ya siz nə dersiz?”  B əglər aydır: “No 
dcyolüm ? Çün sən Q azana düşm ən o ld u n ,4 biz do düşm oniz” ,
-  dedilər.
A ruz  araya  M ü sh əf  gətürdi.  Həb  bəglər  5  əl  urub  and 
içdilər.  “ Sənin  dostuna  dost  və  düşm ənünə  6  düşm ənüz” ,  -  
dedilər.  A ruz  cüm lə  bəgləri  xələtlədi,  döndi  aydır:  “Bəglor,  7 
Beyrək  bizdən  qız  almışdır,  güyəgümüzdür;  am m a  Qazanın 
inağıdır.  8 G əlsün, bizi  Qazanla barışdırsun.  Deyolüm , g ətü rə - 
Iim;  bizə  müti  9  olursa,  xoş!  Olm az  isə,  bən  saqalını  tutayın,

---