Əsil və sadələşdirilmiş məttılər "ÖNDƏr n ə Ş r iy y a t "

D257
D258
1 
Q ara-qara  dağlardan  x ə b ə r  aşdı.  Q anlu-qanlu  sulardan 
x ə b ə r 2  keçdi.  Qalın  Oğuz  ellərinə  x əb ə r vardı.  Uşun qocanın
3  ağ-ban  evi  önində  şivən  qopdı.  Qaza  bəiizər  qızı-4gəlini  ağ 
çıqarub  qara  geydi.  Uşun  qoca  “Oğul,  oğu l!”  -   deyü  ağca  5 
yüzlü  anasıyla ağlaşdılar, bozlaşdılar.
İyəgülü  ulalur,  6  qabırqalu  böyür.  M əg ə r  xanım,  Uşun 
qocamn  kiçi  oğlı  S ə g r ə k 7  eyü,  bahadır,  alp,  dəlü yigit qopdı. 
Bir gün yolı bir d ə m əg ə  8  uğradı,  qondılar.  Y em ək-içm ək e t- 
dilər.  Səgrək m əst  oldı.  9 D ışra  ayaq yolına  çıqdı.  Gördi  kim, 
öksüz oğlan bir  10 qız  anı  çəkişür.  “M ərə,  noldınız?”  deyü bir 
şillə  birinə,  bir şillə  "   birinə  urdı.  Əski  donun  biti,  öksüz oğ- 
lanın  dili  12  acı  olur.  Biri  aydır:  “M ərə,  m izim   öksüzligimiz 
yetm əzmi,  bizi  13  niyə  urarsan?  H ünərin  var  isə,  qardaşın 
Ə lincə qalasm da əsirdir,  1 var,  anı  qurtar!”  -  dedi.
Səgrək  ayıtdı:  “M ərə,  qardaşım ın  adı  2  nədir?”  Ayıtdı: 
“Ə grəkdir” .  Ayıtdı  imdi:  “Ə grəgə  S əgrək y a ra şu r,3  qardaşım 
sağmış,  qayurmazam;  qardaşsız  Oğuzda  durm azam .  4  Qaran- 
fiulu gözüm  aydını qardaş!” deyü ağladı.  İçərü -  sö h b ə tə 5 gir- 
di. D əstur dilədi.  “B əglər, xoş  qalun!” -  dedi.  A tın 6 çəkdilər, 
bindi.  Çapdı, atasının evinə gəldi. A tından 7 endi. Anasının di- 
lin aradı.  Səgrək burada s ö y lə m iş,8 görəlim , xamm, nə soyla- 
mış,  aydır:
Qalqubanı,  ana,  yerim dən  durdı
9  Yelisi  qara Qazılıq  atım a butun bindim.
A rqun yatan A la  10 dağ ətəg in ə  vardım .
Qanlu Oğuz ellərində  d ə m ə k  var im iş,
11  andavardım .
Y em ək-içm ək  arasm da
ağ-boz  atlu bir çapar  10 gəldi.
Çoq zamanmış,  “Ə g rək ”  deyərlər*,
bir yigit tutsağm ış.
13 Qadir Tanrı  yol  verm iş,  çıqub  gəlm iş.
U lu-kiçi  qalmadı,  1 ol  yigidə qarşu getdi.
Ana, m en də varaym m ı,  n ə  dersin? -  2  dedi.
Anası  burada soylamış,  görəlim ,  xanım ,  n ə   so y la m ış.3 Aydır:
D259
Ağzıii  içün öləyim ,  oğul!
D ilün  içün  öləyim ,  oğul!
4  Q arşu yatan qara dağıfi  yıqılm ış  idi,
yucaldı,  axır!
A q ın d ılı5  görklü  suyun  sovğulmışdı,
çağladı,  axır!
Q aba ağacda 6  dal-budağın  qurım ışdı,
yaşanb-gögərdi,  axır!
7  Q alın O ğuz  bəgləri  izinə varsa,
sen varğıl!
01 yigidə  8 yetdügifidə
ağ-boz  atın  üzerindən yerə engil!
Ə1  q a v şırıb ,9 ol  yigidə  salam  vergil!
Ə lin öpüb, boynın quçğıl!
10 Q ara dağım   yüksəgi  qardaş  degil!
N ə durarsan,  oğul,  11  yortğıl!  -  dedi.
Oğlan  anasına  soylam ış,  görəlim ,  12  nə soylamış,  aydır:
Ana,  ağzın  qurısun!
Ana,  dilifi  çürisün!
13  M ənim  xud  qardaşım   varmış,
qayursam ,  olmaz!
Q ardaşsuz  1  O ğuzda dursam,  olmaz!
Ana haqqı Tafirı  haqqı  olmasaydı,
2  Q ara polad uz qılıcım  tutaydım,
Ğ afıllücə  görklü b a ş ıii3  kəsəydim ,
A lca qanın  yer yüzinə  tökəydim,
Ana,  zalım   ana!  -  dedi.
4 
Babası  aydır:  “Yanlış  xobərdir,  oğul.  Qaçan-gedən  senifi 
ağ a fi5  degil,  ayndır.  Ağ  saqallu  mən  babaflı  ağlatmağıl!  Q ancıq 
o lm ış6 anafiı bozlatmağıl!” -  dedi. Oğlan burada soylamış, aydır:
7  Ü ç yüz  altmış  altı  alp  ava binsə,
Q anlu  keyik  üzorinə  8 qovğa  qopsa,
Q ardaşlu yigitlər qalqar-qopar olur.
Q ardaşsız 9  m iskin  yigit ənsəsino
y u i u ı u q   L u q u u sa ,

---

Ağlayuban d ö r t 10 yanm a baqar olur.
Ala  gözdən acı yaşın dökər olur...
A la  11  gözlü oğlunuzı  görüncə
B əg baba,  xatun  ana,  əsə n   12 qalun!  -  dedi.
A ta-ana  “yanlış  xəbərdir,  getm ə,  oğul!”  -   dedilər.  13 
D260 
Oğlan aydır:  “M əni yolım dan ayırman!  A ğam  tutulan qalaya  1 
varmaymca,  ağamın ölüsin-dirisin bilm əyincə,  ö ld is ə ,2 qanm 
alm aym ca Qalm Oğuz elinə  gəlm əgim  y ox!” -  dedi.
A ta -3ana  ağlaşub,  Qazana  adam   saldılar.  “Oğlan  qardaşın
4  aiidı  gedər;  bizə  n ə  ögüt v erərsən?”  -  dedilər.  Qazan  aydır:
5 “Ayağm a ət tuşağın urun!” -  dedi.  Y avuqlusı v a rd ı,6 tez dü- 
g ü n -d irin g   etdilər.  A td an -ay ğ ırd an ,  d ə v ə d ə n   buğra,  7 
qoyundan qoç qırdırdılar.
Oğlanı  gərdəgə  qoydılar.  Q ızla  8  ikisi  b ir döşəgə  çıqdılar. 
Oğlan qılıcın çıq a rd ı.9 Q ızla kəndü arasm a bıraqdı.  Qız aydır: 
“Qılıcın geydir, y ig it,10 murad ver, m urad al,  sarılalım !” -  de- 
di.  Oğlan  aydır:  “M ərə  qavat  11  qızı,  m ən  qılıcım a  doğrana- 
yım,  oxum a sancılayım!  Oğlum   doğm asun,  12  doğarsa,  on ya- 
şına varmasun,  ağamın  yüzin  görm əyincə,  13  ölmiş  isə,  qanın 
alm aym ca bu gərdəgə  girərsəm !”  -  dedi.
D 2 6 1 
Uru  1 durdı,  tavladan bir şahbaz  at çıxardı,  əyərlədi,  geyi- 
min  2  geydi.  Dizcik,  qarucıq  bağlandı.  Aydır:  “Qız,  sən  mana
3  bir yıl baqğıl!  Bir yildə gəlm əzsəm ,  iki yil baqğıl!  İki y ild ə 4 
gəlm əzsəm , üç yil baqğıl.  G əlm əzsəm , ol vaqt m ənim  öldügi- 
mi b ilə s ə n .5 Ayğır atum  boğazlayub, aşum  vergil!  Gözün kimi 
tutarsa,  6  könlün  kimi  sevərsə,  ana varğıl!”  -   dedi.  Qız  burda 
so y lam ış,7 görəlim, xam m , nə  soylam ış,  aydır:
Yigidim,  m ən  sana bir yil  baqam.
8  Bir yildə  gəlm əzsən,  iki  yil baqam.
İki  yildə  g ə lm ə z s ə n ,9 ü ç-d ö rt yil baqam .
D ört yildə  gəlm əzsən, beş y i l , 10  altı yil baqam.
A ltı yol ayırdm a çadır dikəm .
G ələ n d ən -g e d ən n dən x ə b ə r soram.
X eyir x əb ər gətürənə  at,  don verəm ,
qaftanlar  12  geydürəm .
-“« # 8 148ggj»-
D262
D263
D264
Ş ər x ə b ə r gətürənin başın  kəsəm .
Ə rkəg  sinəgi  13  üzərim ə  qondurm ayam .
M urad  ver,  m urad al,  andan  get,  yigidim !  -   1 dedi.
Oğlan  aydır:  “M ə rə   qavat  qızı,  ağam  başına  and  2  içm i- 
şəm,  dönm əgim   y o x !” -  dedi.  Qız aydır:  “Q ədəm i  qutsuz g ə - 
l i n 3 deyincə, udsuz gəlin desünlər.  Q ayın atam a, qaym anam a 
aydayım ” , -  4  dedi.
Soylam ış,  qız  aydır:
A tam dan  yegrək  qayın ata!
A nam dan  5  yegrək qayın  ana!
Q aytabanın  buğrası  ürkdi  gedər,
6  Sarvanlar önin  aldı,  döndərəm əz.
Q araquc  ayğırın  ü rk d i,7  gedər,
Ilqıçılar önin  aldı,  döndərim əz.
A ğayılın  q o ç la r ı8  ürkdi,  gedər,
Ç oban  önin  aldı,  döndərim əz.
A la  9  gözlü  oğlun  qardaşını  andı,  gedər,
A ğca yüzlü gəlinün  10 döndərim əz;
sizə  m əlum   olsun!  -  dedi.
A ta-ana ah etdilər.  11  Y erlərindən qalqdılar “oğul,  g etm ə” 
deyü.  G ördilər,  çarə  olmadı.  12  “Ə lbətdə,  ol  ağam  tutulan 
qalaya varm ayınca olm azam ”, -  dedi.
13 
A tası-anası:  “Y ort, oğul!  Uğurun açuq  olsun,  1 sağ -əsən  
varub  g ələsən,  gələcəgin  varsa!”  -   dedilər.  A tasının-2anası- 
nın  əlin  öpdi.  Qaraquc  atına sıçrayub  bindi.
3 
Dün  qatdı,  yort eylədi.  Üç  gün dünli-günli  4  yortdı.  D ərə- 
şam  ucından  keçdi,  ol  qardaşı  tutılan  5  qorıya  gəldi.  Gördi  kim, 
ilqıçı kafırlər yund güdərlər. Qılıc 6 çəküb altı kafır dəplədi, tov- 
lanbaz urub yundlan 7 ürkitdi. Gətürüb ol qonya qoydı.  Dün qat- 
mış,  8  üç  gün-dünli  yortmış  yigit,  qarannulı  gözin  9  uyxu  almış 
yigit,  atmın çilbərini biləginə bağladı, yatdı-'°uyudı.
M əg ə r  kafirin   casusı  vardı.  G əlüb  tə k ü rə   "   aydır: 
“Oğuzdan bir dəlü yigit gəldi.  İlqıçıları öldürdi.12 Yundları ür- 
kitdi,  gətürüb  qorıya  qo y d ı”  Təkür  13  aydır:  “Y araqlu  altmış 
adam  seçin,  varsunlar,  tutub gətürsünlər”, -   1 dedi.
—Äİ&31498İS**-

---