EvrimTeorisi indd

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

14

bilimsel veriler kadar felsefî irdelemeye de önem verdim ve 

aynı konuda birbirinden farklı birçok teolojik yaklaşımın ola-

bildiğini ve bunların da göz önünde bulundurulması gerekti-

ğini göstermeye çalıştım. Bu kitap 5 bölümden oluşmaktadır:

1. bölümde, Evrim Teorisi ortaya konulmadan önceki ko-

numuz açısından önemli bilimsel, felsefî ve teolojik gelişme-

lerle tartışmalar tanıtılmaya çalışıldı. Evrim Teorisi üzerine 

yapılan tartışmalar tarihsel arka planından yalıtılarak anlaşı-

lamaz. Özellikle felsefe tarihine meraklı olan kişilerin bu bö-

lümü dikkatlice okumalarını tavsiye ediyorum.

2. bölümde, Evrim Teorisi’nin ne olduğu ve ortaya ko-

nulma süreci tanıtılmaya, ayrıca bu teorinin ortaya konulma-

sına ve yaygınlaşmasına yol açan paradigma gösterilmeye ça-

lışıldı. Evrim Teorisi hakkındaki tartışmaları ele almadan önce 

bu teorinin ne dediğini iyice öğrenmek isteyenler, bu bölümü 

iyi okumalılar. 

3. bölümde, Evrim Teorisi’nin delili olarak sunulan veri-

ler ayrıntılı bir şekilde bilimsel ve felsefî irdelemeye tabi tu-

tuldu. Gözlemlenebilme, öngörü gücü, yasalara sahip olma, 

matematiksel betimleme yeteneği, yanlışlanabilirlik, rakip te-

orilere üstünlük sağlanması gibi çeşitli kriterler açısından bu 

teori değerlendirildi. 

4.  bölümde,  Evrim  Teorisi’nin  Tanrı  inancı  ile  ilişkisi 

hakkındaki  analizlerin,  ayrıca  bazı  konular  için‘teolojik 

agnostik’  tavrın  önerilmesinin,  önemli  olduğunu  ve  bir-

çok yanlış anlama ile gereksiz tartışmaları düzeltebilece-

ğini düşünüyorum.

5. bölümde, varlıklardaki düzen ve amaçlılık gibi unsur-

lardan yola çıkılarak bunların Tasarımcı’sının varlığına ve 

bu Tasarımcı’nın kudreti, bilgisi, hâkimiyeti gibi sıfatlarına 

ulaşılabileceğini iddia eden ‘tasarım delili’ ele alındı. Evrim 

---

Önsöz

15

Teorisi’nin tasarım deliline tehdit olup olmadığı da yine bu bö-

lümde incelendi. Ayrıca ‘teizm ile ateizm’ arasındaki asıl soru-

nun; ‘Evrim Teorisi-türlerin bağımsız yaratılışı ikilemi’nde de-

ğil, ‘tesadüf-tasarım ikilemi’nde olduğu gösterilmeye çalışıldı.

Bu konuyu ilk olarak doktora çalışmamda ele aldım. Doktora 

tezim bittikten sonra ise tezime birçok yeni başlık ekleyerek 

ve tezin üslubunda değişiklikler yaparak bu kitabı hazırladım. 

Bu kitabı hazırlamamda yaptığımız tartışmalarla, önerdikleri 

kaynaklarla, yazdıklarımı okumalarıyla ve beni teşvik etme-

leriyle birçok kişinin yardımları ve katkıları oldu. Bu şahıs-

ların her birine, özellikle sevgili dostlarım Emre Dorman ve 

Ali Engin Uygur’a, değerli profesörlerimiz İlyas Çelebi, Mah-

mut Kaya ve Kasım Turhan’a, ayrıca bu konuya yönelmemden 

gerekli düzenlemelerin yapılmasına kadar her aşamada yar-

dımlarını esirgemeyerek bu kitabın ortaya çıkmasında büyük 

emeği olan değerli profesörümüz Necip Taylan’a teşekkür edi-

yor ve en içten dileklerimi sunuyorum. Bu kitabı okuyan siz 

değerli okurlarıma da ilginizden dolayı teşekkür ediyor; eleş-

tirilerinizi, katkılarınızı ve önerilerinizi bilim-din-felsefe üç-

genindeki diğer bazı konuları da ele aldığım çalışmalarımın 

bulunduğu www.canertaslaman.com veya bu kitabın konu-

suyla ilgili hazırladığım www.evrim.gen.tr adreslerine yolla-

manızı rica ediyorum.

---

---

BİRİNCİ BÖLÜM

∑

EVRİM TEORİSİ ORTAYA KONMADAN ÖNCEKİ 

FELSEFE, BİLİM ve BİYOLOJİ TARİHİ

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

18

BÖLÜM TANITIMI

Hiçbir bilimsel gelişme ve felsefi tartışma, tarihsel arka pla-

nından yalıtılarak anlaşılamaz. Evrim Teorisi’nin ortaya kon-

masının ve hakkında yapılan bilimsel, felsefi ve teolojik tartış-

maların daha iyi anlaşılabilmesi için öncelikle bu teori ortaya 

konmadan önceki konuyla ilgili gelişmelerin gözden geçiril-

mesinin faydalı olacağı kanaatindeyim. Bu düşünceyle ilk bö-

lümde felsefe, doğa bilimleri ve biyoloji alanındaki gelişmeleri 

ve tartışmaları tarihsel sırasıyla aktarmaya çalıştım. Böylece 

ileride ele alınacak konuların daha iyi yerine oturtulmasını 

ve zihinlerde tarihsel bir perspektif oluşmasını hedefledim.

Bu bölümde cevabını bulabileceğiniz bazı sorular şunlar-

dır: Evrim Teorisi’nin ortaya konmasına yol açan felsefi ve 

bilimsel gelişmeler nelerdir? Bu teori ortaya atılmadan teist-

ler ve ateistler canlıları nasıl değerlendiriyorlardı? Felsefe ve 

bilim alanındaki metodolojik değişimler ve tartışmalar konu-

muz açısından neden önemlidir? ‘Evrim’ kavramı ile ‘Evrim 

Teorisi’ arasındaki ilişki ve farklılık nasıl değerlendirilmeli-

dir? Canlıların bilinçli bir tasarımın ürünü olduğunu söyle-

yerek Tanrı’nın varlığını temellendirmeye çalışan ‘tasarım 

delili’nin (teleolojik delil) üzerine yapılan tartışmalar nasıl-

dır? Astronomi ile fizik alanındaki gelişmeler ve mikrosko-

bun icadı felsefe ve biyoloji alanlarını nasıl etkilemiştir? ‘Ev-

rim Teorisi’ üzerine yapılan tartışmalar hangi felsefi, bilimsel 

ve teolojik tartışmaların devamıdır? Platon, Aristoteles, Ca-

hız, Descartes, Leibniz, Newton, Hume, Kant, Paley, Linna-

eus, Bufon ve Hegel gibi filozof ve bilim insanlarının görüş-

leri konumuz açısından niçin önemlidir?

---