Eylül 2016 İstanbul/Türkiye

630  

Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî

olmadı benden râzı halk ve Allah, Şimdi oldu sonunda benim yüzüm kara, Vah vay 

önceden oldum niye ben işte.”

66

Şiir Metodu

Ahmet Yesevî’nin elimizdeki en büyük eseri Divan’ı Hikmet, şiir şeklinde 

söylenmiş eserlerden meydana gelmiştir. Dolayısıyla vermek istediği dinî bil-

gi ve mesajları eski Türk ozanları gibi şiir şeklinde aktarmayı kendine yöntem 

edinmiştir: “Bismillah deyip beyân ederek hikmet söyleyip, Taleb edenlere inci, cevher 

saçtım ben işte.”

67

 

10. Gözlem Metodu

Gözlem ile öğrenci, birçok bilgiyi doğrudan öğrenir. Gözlem; öğrencinin 

duyu organlarının eğitimine, zihnin gelişmesine, araştırma becerileri kazan-

masına yarayan en etkili öğrenme tekniklerinden biridir.

68

 Ahmet Yesevî, göz-

lem yoluyla öğrenme konusunu hikmetlerinde şöyle dile getirmiştir; “Günâhı-

na tevbe eyleyip ağlayıp yürü, Giderim deyip yol başına varıp dur, Gidenleri görüp sen 

de ibret al, İbret alsan, yattığın yerin olur gül bahçesi.

69

 ...Ahâlînin mezarına varıp bir 

bir temâşâ eyle, Ölülerden ibret almak gerek bağrını kebâb eylesen.

70

Kıtmir itden ibret 

al âşık isen, Aksaklanıp yoldan kalma sâdık isen...”

71

Seyahate Dayalı İrşad Metodu

Ahmet Yesevî; ilim öğrenmek ve öğretmek için seyahatlere çıkmış, halk 

arasında dolaşmış, onlara hikmet söyleyerek doğru yolu göstermiştir: “Ey câ-

hil,  gerçek  bu!”  diye  söyledi,  bildim;  Ondan  sonra  çöller  gezip  Hakk’ı  sordum…;

72

 

Akıllı isen, Garîblerin gönlünü avla, Mustafâ gibi yurdunu gezip Yetîm ara…”

73

Ahmet Yesevî’nin talebeleri olan Yesevî dervişleri Anadolu, Rumeli ve Bal-

kanları karış karış dolaşmış, Kur’an’ı ve Islam’ı öğretme gayretiyle gezici sufi 

muallimler olarak faaliyet göstermişlerdir.

74

 

66

  Hoca Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, Ed. Tatcı M., Hoca Ahmet Yesevî Uluslararası Türk-

Kazak Üniversitesi Inceleme - Araştırma Dizisi, Ankara, 2016, s. 100.

67

  Aynı eser, s. 44.

68

  Abdullah Özbek, Bir Eğitimci Olarak Hz. Muhammed, Esra Yayınları, Konya, 1997, s.221.

69

  Hoca Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, Ed. Tatcı M., Hoca Ahmet Yesevî Uluslararası Türk-

Kazak Üniversitesi Inceleme - Araştırma Dizisi, Ankara, 2016, s. 198.

70

  Aynı eser, s. 223. 

71

  Aynı eser, s. 287.

72

  Aynı eser, s. 49.

73

  Aynı eser, s. 45. 

74

  Muharrem Çakmak, Din Eğitimi ve Öğretiminde Metodolojik Bir Yaklaşım, -Seyahate Dayalı 

Tasavvufî Irşad Metodu- Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, sayı: 4, 2009, S.140-141.

---

Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 

 631

Sonuç

Ahmet  Yesevî’nin  temelini  oluşturduğu  Türk-Islam  anlayışının  Türkler 

arasında yayılmasına ve günümüze kadar gelmesine etki eden en önemli fak-

tör, onun eğitim yöntem ve teknikleridir. Bu bakımdan Ahmet Yesevî’yi Islam 

âlimi  olmasının  yanı  sıra  yaşadığı  dönem  içerisinde  yöntemleri  bize  kadar 

ulaşmış olan en önemli Türk pedagogu, onun Divan’ı Hikmet adlı eserini de 

bir pedagoji kaynağı olarak değerlendirebiliriz. Ahmet Yesevî’nin öğretileri-

nin, düşüncelerinin, uygulamalarının ve eğitim yöntemlerinin günümüze ka-

dar ulaşmış olması, onun evrensel niteliğinin ispatı olarak karşımıza çıkmak-

tadır. Onun evrensel öğretileri sadece Türk âlemi için değil, kaos ortamındaki 

günümüz Islam coğrafyasının bütününe derman olma özelliği taşıyan en uy-

gun reçetedir. 

KAYNAKÇA

Ahmet Yesevî, Divan-ı Hikmet, Haz. Hayati Bice,  Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 

Ankara, 1993.

Barthold, W., M. Köprülü F., Islam Medeniyeti Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basıme-

vi, Ankara, 1973.

Bedruddin Ibn Cemaa, el-Kinani, Çev.M. Ş. Aydın, Islami Gelenekte Eğitim Ahlakı 

Öğretmen ve Öğrenci Adabı, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara, 2012.

Cebeci, Suat, Din Eğitimi Bilimi ve Türkiye’de Din Eğitimi, 3. Baskı, Ankara, 2015.

Cebecioglu,  Ethem,  Hoca  Ahmet  Yesevî,  Ankara  Üniversitesi  Ilahiyat  Fakültesi 

Dergisi, Cilt:34, Sayı:1, 1995. 

Çakmak, Muharrem, Din Eğitimi ve Öğretiminde Metodolojik Bir Yaklaşım, -Se-

yahate Dayalı Tasavvufî Irşad Metodu- Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, sayı: 

4, 2009.

Çelebi, Ahmet, Çev: Ali Yardım, Islam’da Eğitim Öğretim Tarihi,  Damla Yayınevi, 

Dördüncü Baskı, Istanbul, 2013.

Dağ, M., Öymen, R., Islam Eğitim Tarihi, Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 1974.

Eraslan,  Kemal,  Yesevî’nin  Fakr-namesi,  Hoca  Ahmet  Yesevî  Uluslararası  Türk-

Kazak Üniversitesi Inceleme - Araştırma Dizisi, Ankara, 2016.

Ergün, Mustafa, Mevlana’nın Eğitim Görüşleri, Malatya, 1991.

Hoca Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, Ed. Tatcı M., Hoca Ahmet Yesevî Uluslarara-

sı Türk-Kazak Üniversitesi Inceleme - Araştırma Dizisi, Ankara, 2016.

Imam Burhaneddin, Ez-Zernuci, Çev. Ali Kara, Talim’ül Müteallim, Şifa Yayınları, 

Istanbul, 2015.

---

632  

Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî

Köprülü, Fuat, Türk Edebiyatında Ilk Mutasavvıflar, Diyanet Işleri Başkanlığı Ya-

yınları, 8. baskı,  Ankara, 1993.

Öcal, Mustafa, Din Eğitimi ve Öğretiminde Metodlar, Türkiye Diyanet Vakfı Yayın-

ları,  Ankara, 2009.

Özbek,  Abdullah,  Bir  Eğitimci  Olarak  Hz.  Muhammed,  Esra  Yayınları,  Konya, 

1997.

Özköse, Kadir, Tasavvuf Klasikleri, Ed. Cebecioğlu E., Erkam Matbaacılık, Ankara, 

2010.

Özköse,  Kadir,  Ahmed  Yesevî  ve  Dîvân-I  Hikmet,  Tasavvuf:  Ilmî  ve  Akademik 

Araştırma Dergisi, sayı: 16, 2006.

Özköse, Kadir, Anadolu’nun Türkleşmesi Ve Islamlaşmasında Tasavvufî Zümreve 

Akımların Rolü- Cumhuriyet Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi Dergisi Cilt: VII / 1, Si-

vas, 2003.

Türer,  Osman,  Hoca  Ahmed  Yesevî’nin  Türk  Tasavvuf  Tarihindeki  Yeri  ve  Öne-

mi, Uluslararası Türk Dünyasının Islâmiyet’e Katkıları Sempozyumu, Isparta, 31 Ma-

yıs- 1 Haziran 2007.

Yıldırım, Ahmet, Hoca Ahmed Yesevî ve Islâm Medeniyetindeki Yeri, Muhafazakâr 

Düşünce Islam Medeniyetini Kuran Düşünürler-II, yıl:12, sayı:45-46, Temmuz-Aralık 

2015.

---