Eylül 2016 İstanbul/Türkiye

96  

Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî

layı da miskin, yetim ve esirin içine düştüğü hâlden çekip çıkarma vazifesini 

üstlenmiş ya da vazifelendirilmiş demektir. 

Sofra, seferinden geri kalıp yerleşik hâle gelmiş miskin için açılmaktadır. 

Böylece miskin, kendisi üzerine çekilen örtü ve yolcuğundan geri kalmasına 

neden olan gerekçelerin izalesi anlamında sofraya davet edilmekte veya ken-

disine sofra açılmaktadır. Miskin için kendisine açılan ilim ve hikmet sofrası 

yani yiyecek ve içeceklerin bulunduğu ikramla seferine geri dönmesi ve üze-

rindeki örtünün açılmasına yardımcı olmaktadır. 

Sofra  sahibi,  yerine  getirdiğini  bir  görev  olarak  üstlenmekte  ya  da  ken-

disine bu görev yüklenilmektedir. Yaptığı görev nedeniyle miskin, yetim ve 

esirden asla bir ücret talebinde bulunmamaktadır. Karşılık olarak yani ücret 

ve  teşekkürü  miskin,  yetim  ve  esirden  istememekte  bilakis  Allah’tan  talep 

etmektedir. Buna göre bu vazifeyi yerine getiren Hızır ile sohbet derecesine 

ulaşan kişi olduğu özellikle belirtilmektedir. 

Başlı başına edebi eserler arasında Simatiyye ve Sofra Erkânı bulunmakta-

dır. Özellikle Türkistan ve Horasan marifetini sürdüren topluluklar da Sofra 

Erkânı ayrıntılarıyla aktarılmaktadır. Lakin yukarıdaki temel çıkış noktası za-

man içerisinde anlamını kaybetmiş ve sofra açmak konusu belirsiz hâle gel-

miştir. 

Sonuç olarak klasik metinlerin sözlü ve yazılı eserlere yönelik edebiyat ve 

tarih alanında yapılan çalışmalar yanında sosyal bilimlerin diğer alanlarında 

da değerlendirilmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Buna göre sosyal bilimlerin 

diğer alanlarına yayılacak araştırmalar neticesinde, bu metinlerde kullanılan 

mecazların  anlamının  ortaya  konulması  ve  kurucu  metinler  olarak  dikkate 

alınması,  tarih,  coğrafya,  anlam  ve  kavramsal  alanın  yeniden  kurulmasına 

imkân  sunacak  ve  hafızanın  parçalanmasına  izin  verilmeyecek  en  azından 

bir arada görülmesine imkân sağlayacaktır. Aksi hâlde klasik metinler, me-

tinlerin oluştuğu coğrafya ve çevresi farklı nedenlere bağlı olarak değişmiş, 

üzerinde yetiştiği mekândan taşınmış veya birçok farklı müdahale ye uğra-

mıştır. Bu kavramlar ve anlam dünyasının değişmesi, taşınması ve müdaha-

le ye maruz kalması nedeniyle kavram ve anlam alanını zayıflatmakta veya 

yitmektedir.  Bundan  dolayı  Türkistan  ve  Horasan  coğrafya  ve  sosyo-kültür 

çevresinde oluşturulmuş metinlerin, uğradığı anlam kaybı ve belirsizliği tes-

pit ve bir araya getirilmesiyle yeniden diriltilebilir. Bu kavramların Rum ve 

Balkanlara taşınması nedeniyle kaybolmuş, unutulmuş ve belirsiz hâle gelmiş 

---

Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 

 97

birçok hususun yeniden ele alınmasını ya da açıklanmasını kolaylaştıracağı da 

söylenebilir. Bu ise Rum ve Balkanlarda yaşayan toplulukların varlık nedenle-

rinin anlaşılmasına ve yitirilmiş veya belirsiz hâle gelmiş meşruiyetlerini hay 

hâline getirmesine fırsat sunacaktır. 

KAYNAKLAR

Bice Hayati, Hoca Ahmed Yesevî Divan-ı hikmet, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı 

Yayınları, 2010.

Bice Hayati, Pîr-i Türkistan Hoca Ahmed Yesevî, Istanbul: Insan Yayınları, 2011.

Engin Refik, – Ali Çakır, “Amuca Bektaşilerinde Sofra ve Sofra Erkânı”, Türk Kül-

türü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı 65, Yıl 2013, ss. 299-312; 

Gölpınarlı Abdülbaki, Manâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Veli Vilâyet-Nâme, Istan-

bul: Inkılap Yayınevi, 2014.

Gölpınarlı Abdülbâki, Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, Istan-

bul: Inkılap Yayınevi, 2004.

Gümüşoğlu H. Dursun, “Bir Çelebi Icazetnamesi”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş 

Veli Araştırma Dergisi, Sayı 59, Yıl 2011, ss. 423-442. 

Günay Umay, “Ahmed Yesevî’den Hareketle Yazılı Kültürün Sözlü Kültüre Etkisi 

Konusunda Tespitler”, Milletlerarası Ahmed Yesevî Sempozyumu Bildirileri, An-

kara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1992, ss. 25-31. 

Hacı  Bektaş  Veli, Makâlât, Hazırlayan Ali Yılmaz vd. Ankara: Türkiye Diyanet 

Vakfı Yayınları, 2011.

el-İsfahani Rağıb, Müfredât Kuran Kavramları Sözlüğü, Çeviren ve Notlandıran 

Yusuf Türker, 3. Baskı, Istanbul: Pınar Yayınları, 2012.

Kara Mustafa, “Yesevîyye’nin Temel Kitabı Cevâhiru’l-Ebrâr min Emvâci’l-Bihâr”, 

Ahmed-i Yesevî Hayatı Eserleri Tesirleri, Hazırlayan Mehmet Şeker-Necdet Yılmaz, 

Istanbul: Seha Neşriyat, 1996, ss. 241-269.

Kurt Yılmaz, “Hoca Ahmed Yesevî’nin Rum Eyâletindeki Zaviye Kurucuları Üze-

rindeki Etkileri”, Milletlerarası Hoca Ahmet Yesevî Sempozyum Bildirileri, Kay-

seri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, 1993, ss. 255-270.

Melikoff Irene, “Ahmed Yesevî ve Türkler’de Islâmiyet”, Milletlerarası Ahmed 

Yesevî Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1992,  ss. 61-67.

Melikoff Irene, Uyur Idik Uyardılar, Istanbul: Cem Yayınevi, 1993. 

Mevlana Safiyyüd-din, Neseb-Nâme Tercümesi, Hazırlayan Prof. Dr. Kemal Eras-

lan, Istanbul: Yesevî Yayıncılık, 1996.

Müminov  Aşirbek  Kurbanoğlu,  “Mübeyyidiyye  –  Yaseviyye  Alakası  Hakkında”, 

Bir Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Sayı 1, Yıl 1994, ss. 115-123.

---

98  

Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî

Noyan  Bedri,  “Alevilik  ve  Bektaşilikte  Sofra  Adabı”,  Cem Dergisi,  Sayı  26,  Yıl 

1993, ss. 7-10.

Noyan Bedri, Bütün Yönleriyle Bektâşîlik ve Alevîlik Cilt 9, Ankara: Ardıç Yayın-

ları, 2011. 

Ocak Ahmet Yaşar, “Anadolu Türk Halk Sûfîliğinde Ahmed-i Yesevî Geleneğinin 

Teşekkülü”, Milletlerarası Ahmed Yesevî Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Kültür 

Bakanlığı Yayınları, 1992,  ss. 75-84.

Soileau Mark, “Lokma Almak, Dem Görmek: Bektaşi Sofrasında Sindirim”, Sü-

leyman Demirel Üniversitesi Uluslar arası Bektaşilik ve Alevilik Sempozyumu 

I., Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi Yayınları, 2005, ss. 153-

160. 

Taşğın  Ahmet,  Dediği  Sultan  ve  Menakıbı:  Konya  ve  Çevresinde  Ahmet  Yesevî 

Halifeleri, Konya: Çizgi Yayınları, 2013.

Taşğın, Ahmet, “Menkıbelerin Kurduğu Zaman ve Mekân: Ahmed Yesevî ve Hacı 

Bektaş  Örneği”,  Uluslararası  İpek  Yolunda  Türk  Dünyası  Ortak  Kültür  Mirası 

Bilgi Şöleni, Editör Fahri Atasoy, Ankara: Türk Yurdu Yayınları, 2014, ss. 267-272.

Tosun Necdet, “Tasavvuf Kültüründe Tekke Yemekleri”, Derviş Keşkülü Tasav-

vuf ve Dergâh Kültürü, Istanbul: Erkam Yayınları, 2012, ss. 128-146. 

Yıldırım  Ali  -  Hasan  Şimşek,  Sosyal  Bilimlerde  Nitel  Araştırma  Yöntemleri,  9. 

Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2013. 

Yılmaz H. Kâmil, “Anadolu ve Balkanlar’da Yesevî Izleri”, Ahmed-i Yesevî Hayatı 

Eserleri Tesirleri, Hazırlayan Mehmed Şeker – Necdet Yılmaz, Istanbul: Seha Neşri-

yat, 1996, ss. 567-580. 

Zeybek Namık Kemal, Aşk Yolu Hoca Ahmet Yesevî ve hikmetleri, Istanbul: Ötü-

ken Yayınları, 2014.

---