F. Köçərli adına
Yüklə 0,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
5
Tofiq Kazımov görkəmli teatr xadimi, Səməd Mənsurun oğludur. Səməd Mənsur Bakıda mövcud olan bir sıra mədəni-maarif cəmiyyətləri (məsələn, “Nicat”, “Şəfa”) teatr truppalarının rəhbərlərindən idi. Tofiq Kazımov 14 yanvar 1923-cü ildə Bakıda anadan olub. O, yeddiillik təhsilini Bakıda aldıqdan sonra 1939-1942-ci illərdə teatr məktəbini bitirib. Böyük Vətən müharibəsində iştirak edən Tofiq Kazımov döyüşlərdə yaralanaraq 1943-cü ildə Bakıya qayıdıb və Gənc Tamaşaçılar Teatrında aktyor işləyib. Əyyub Abbasovun “Məlik Məmməd”, Abdulla Şaiqin “Ana” dramlarının tamaşalarında Bulud və Əmrah rollarını oynayıb. 1945-1951-ci illərdə Moskvada Ümumittifaq Teatr Sənəti İnstitutunda rejissor təhsili alıb. Tələbə ikən Ağdam Dövlət Dram Teatrında Həsən Qasımovun “Kür sahilində” pyesini tamaşaya hazırlayıb. 1951-ci ildə Akademik Milli Dram Teatrında diplom tamaşası kimi Hüseyn Muxtarovun “Ailə namusu” (“Allanın ailəsi”) pyesinə səhnə quruluşu verib. 1952-ci il aprelin 25-də Gənc Tamaşaçılar Teatrına baş rejissor göndərilib, ancaq burada tamaşa hazırlamayıb. Elə həmin il oktyabrın 1-də Akademik teatra rejissor götürülüb. 1958-ci ildə kinostudiyaya işə qəbul olunaraq “Azərbaycanfilm” də çəkilən “Səhər” kinolentində rejissor kimi çalışıb. 1960-cı ildə kinostudiyadan çıxaraq yenidən Akademik teatra quruluşçu rejissor götürülüb. Akademik teatrda sıravi rejissor kimi Karlo Haldoninin “Məzəli hadisə” (1952), Lope de Veqanın “Sevilya ulduzu” (1953), Nazim Hikmətin “Qəribə adam” (1956), Mirzə Fətəli Axundzadənin “Hekayəti-vəziri-xani Lənkəran”, Rəsul Rzanın “Qardaşlar”, Maksim Qorkinin “Vassa Jeleznova” (1954), Ənvər Məmmədxanlının “Şirvan gözəli” (1957), Şıxəli Qurbanovun “Əcəb işə düşdük”, Aleksis Parnisin “Gözəllik və 6
sevgi adası” (“Afrodita adası”, 1961), Viktor Hüqonun “Mariya Tüdor” (1962), Sabit Rəhmanın “Sevimli rollar” (1963) pyeslərinə səhnə təfsiri verib. 1964-cü ildən Akademik Dram Teatrına baş rejissor təyin edilən Tofiq Kazımovun üzərinə düşən tarixi bir missiya, onun sənətkar və vətəndaş missiyası idi. Sanki taleyin hökmü ilə o, həmin ağırlığı şərəflə daşımağa, yerinə yetirməyə məhkum edilmişdi. Bu fikirlər sənətşünaslıq elmləri doktoru, professor İsrafil İsrafilovun “Azərbaycan teatr mədəniyyətində Tofiq Kazımov imzası” adlı yazısında qeyd olunub. İ. İsrafilov həmçinin Tofiq Kazımovun səhnəyə gəldiyi illəri sovet dövrünün teatr tarixində oyanma dövrü adlandırıb. Baş rejissor kimi Akademik teatrda Vilyam Şekspirin “Antoni və Kleopatra” (1964), “Hamlet” (1968), “Fırtına” (1974), Branislav Nuşiçin
“Nazirin xanımı”
(1970), Cəlil
Məmmədquluzadənin “Ölülər” (1966), Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin “Pəri cadu” (1969), İlyas Əfəndiyevin “Sən həmişə mənimləsən” (1964), “Unuda bilmirəm” (1968), “Məhv olmuş gündəliklər” (1969), “Bağlardan gələn səs” (1975), Şıxəli Qurbanovun “Sənsiz” (1967), Cəfər Cabbarlının “Aydın” (1972), Yucin Onilin “Qızıl” (1971), Bəxtiyar Vahabzadənin "Yağışdan sonra" (1971), Sabit Rəhmanın “Yalan” (1965), “Küləklər” (1970), İmran Qasımovun “Nağıl başlananda” (1973), Aleksandr Vampilovun “Övlad” (1974), Məmməd Səid Ordubadinin “Qılınc və qələm” (1976, səhnələşdirəni özüdür), Maqsud İbrahimbəyovun “Ümid” (1976), Mirzə İbrahimovun “Bəşərin komediyası və yaxud Don Juan” (1977), Anatoli Safronovun “Daşqın”, Dmitri Asenovun “Qızıldan qiymətli” (1977), Mirzə Fətəli Axundzadənin “Müsyö Jordan və dərviş Məstəli şah” (1978), “Yastı təpə”, Taufiq əl Hakiminin “Karıxmış sultan” (1980) pyeslərini tamaşaya hazırlayıb. Tofiq Kazımov baş rejissorluğu dövründə teatra çoxlu istedadlı gənc cəlb etdi. Tofiq Kazımov yeni teatr poetikası yaratmaqla, onun 7
estetik səciyyələrini müəyyənləşdirdi. T. Kazımov sözün əsl mənasında, hazırladığı səhnə əsərlərində “tamaşanın müəllifi” səviyyəsinə yüksəlirdi. Tofiq Kazımovun yaradıcılıq üslubunda dönüş kimi qiymətləndirilən “Sən həmişə mənimləsən” ilə Milli Dram Teatrında lirik-psixoloji janrın bünövrəsi qoyulub. “Sən həmişə mənimləsən” dən sonra “Yalan” (1965), “Ölülər” (1966), “Sənsiz” (1967), “Hamlet” (1968) kimi dolğun tamaşalar Azərbaycan səhnəsini rövnəqləndirib. Tofiq Kazımov 1960-cı ildə Musiqili Komediya Teatrında Tofiq Quliyevin “Qızıl axtaranlar” (dramaturq: Həsən Seyidbəyli) operettasına quruluş verib. Naxçıvan teatrında Məmmədəli Tarverdiyevin “Kölgəli dağ” (1964), Quba teatrında Rza Şahvələdin “Qız qalası” (1961), Şıxəli Qurbanovun “Əcəb işə düşdük” (1963), Gəncə teatrında Altay Məmmədovun “Yadındamı” (1969) dramlarına quruluş verib. Tofiq Kazımov uzun illər teatr institutunda aktyor və rejissor sənətindən dərs deyib. Xalq artistləri Ağasadıq Gəraybəyli, Məmmədəli Vəlixanlı, Kazım Ziya, Əliağa Ağayev (Zəfər Nemətovla birgə), İsmayıl Osmanlı barədə monoqrafiyalar yazıb. “Çağırış”, “İşıqlı yollarda”, “Şəfəq”, “Qoçaq Polad” və digər pyeslərin müəllifidir. Mətbuatda teatr sənətinə, müxtəlif tamaşalara aid resenziya və məqalələrlə çıxış edib. Tofiq Kazımov 1965-ci ildə “Antoni və Kleopatra” (Uilyam Şekspir) və 1979-cu ildə “Şəhərin yay günləri” (Anar) tamaşalarına görə Dövlət mükafatları ilə təltif olunub. Respublikanın Əməkdar incəsənət xadimi (1961) və Xalq artisti (1 iyun 1974) fəxri adlarına layiq görülüb. Milli rejissor sənətimizin korifeylərindən sayılan Tofiq Kazımov 1980-ci il avqust ayının 2-də avtomobil qəzasında həlak olub. Onun məzarı Bakıda ikinci Fəxri xiyabandadır. Yüklə 0,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|