F. R. Xolboyev, D. A. Azimov, E. Sh. Shernazarov z o o g e o g r a f I y a

kita yumronqoziq Belorussiyaga, avtomobil yoMlari orqali opos­
sum, iguana va zaharli kaltakesaklar Amerikaga keltirilgan. Xuddi
shunday, kemalar va boshqa suzuvchi obyektlar ko'plab turlaming
tarqalishiga sabab bo‘lgan. Masalan, termitlar va boshqa ko‘pgina
tropik hasharotlar Odessa yaqiniga tarqalgan, 3 yil davomida dunyo
ahamiyatiga ega bo‘lgan Gamburg portiga bir qismi tropik kelib
chiqishga ega bo‘lgan 490 turdagi hayvonlar olib kelingan, Janubiy
Fransiyaning port shaharlarida yashovchi gekkonlar Aljirdan keltiril­
gan, Osiyoda uchrovchi shilliqqurt (Achatina fulica) Afrikadan kelib
qolganligi va ushbu shilliqqurtning 1922-yilda Singapurda, so‘ngra
Saravakeda, ayni vaqtda esa Xitoyda uchrashi to‘g ‘risida ma’lumotlar
bor. B a’zi joylarda esa mazkur shilliqqurt zararkunanda darajasiga-
cha ko‘tarilgan. 0 ‘rta Osiyo va 0 ‘zbekistonga keltirilgan ondatra,
ilonbosh baliq, oq amur, gambuziya kabi turlar ham ayni vaqtda o ‘z
areallarini kengaytirib bormoqda.
55

---

Tasodifan kelib qolgan turlaming ayrimlari xavfli zararkunandalar
sanaladi va x o ‘jalikka katta ziyon yetkazadi (kolorado qo‘ng‘izi, qand
sikadasi). Buning oldini olish maqsadida davlat chegaralarida karan-
tin xizmati tashkil etilgan. Hayvonlami ongli ravishda turli maqsad-
larda olib kelish, ulami iqlimlashtirish amaliyotda keng qo‘llaniladi.
Yevropaga Shimoliy Amerikadan ondatra, Janubiy Amerikadan esa
nutriya keltirilgan, ussuriy yenotlari Kavkazga, los esa Yangi Zelandi-
yaga iqlimlashtirilgan. X o ‘jalik uchun zararli bo‘lgan hayvon turlari-
ga qarshi biologik kurash maqsadida ham hayvonlar iqlimlashtiril­
gan. 1872-yilda zaharli ilonlar hamda qand plantatsiyalariga ziyon