F. R. Xolboyev, D. A. Azimov, E. Sh. Shernazarov z o o g e o g r a f I y a

not dunyosi orasidagi munosabatlar hal qiluvchi rol o ‘ynaydi. Shu
bilan birga, har bir joyning o ‘simlik qoplami tarixiy jarayonda dastlab
muhitning abiotik omillari bilan aloqada shakllanadi. Xuddi shunday,
hayvonot dunyosi va uning tarqalishi ham har bir joyning abiotik
omillariga uzviy bog‘liq.
Hayvonot dunyosining kelib chiqishi, tarqalishi, tur tarkibi va
uning shakllanish tarixi va boshqa xususiyatlarini o ‘rganishda zoo
geografik rayonlashtirish muhim o ‘rinni egallaydi. Ma’lumki, yer yu-
zidagi har qanday keng maydonning ekologik sharoitlari u yoki bu
darajada o ‘zaro farq qiladi. Undagi o ‘simlik va hayvon guruhlarining
tarkibi ma’lum darajada u yerdagi geografik muhit bilan bo‘ladigan
aloqalarga bog‘liq. Keng maydondagi fauna va flora o ‘zining makon
va zamondagi genezisi bilan turli-tuman, ya’ni geterogendir. Fauna­
ning shakllanishidagi geterogenlilik prinsipi universal b o iib , u har
qanday hudud faunasining shakllanishida amal qiladi. Faunistik
tarkibning o ‘simliklar qoplami tipiga va nihoyat, geografik muhit­
ning o ‘ziga xosligiga bog‘liqligi hayvonot dunyosining tarqalishidagi
zonallilik prinsipining asosini tashkil etadi. Mana shu ikki asos (geo-
grafik-genetik geterogenlilik va zonallilik) yer yuzi faunasini zamo­
naviy rayonlashtirishning negizi bo‘lib xizmat qiladi. Shu asosda yer
yuzasi kelib chiqishi, shakllanish yo ‘nalishi va organizmlaming adap
tatsiyalanish xususiyatlariga ko‘ra o ‘zaro farqlanuvchi zoogeografik
rayonlarga taqsimlanadi. Zoogeografik rayonlashtirishning zarurligi
va muhimligi shundaki, u yer yuzasining turli qismlaridagi faunalar
80

---

orasida mavjud bo‘lgan tafovutlami aniqlash imkonini beradi hamda