Fakulteti "falsafa" fanidan mustaqil ish mavzu: islomning vujudga kelishi va tarqalishi

Qullarni ozod qilish. Musulmonlarga islomni qabul qilgan qullarni ozod qilishni buyuradi. Abu Hurayra (RA) rivoyat qiladi: “Har qanday kishi bir musulmon kishini qullikdan ozod qilsa, Alloh taolo o‘shal qulning (ozod bo‘lgan) har bir a’zosi badaliga uning bir a’zosini jahannam o‘tidan xalos qilur dedilar.
Yashash huquqi. Islomgacha johiliyat davrida Arabistonda qiz tug‘ilishini xoxlamagan arablar ularni tug‘ilgan zahoti triklayin ko‘mib tashlardi. Qur’on bunday odamkushlikni ta’qiqladi: “Ey, insonlar, bolalaringizni qashshoqlikdan qo‘rqib o‘ldirmangiz-ularga ham, sizlarga ham Biz rizq berurmiz. Ularni o‘ldirish shubhasiz katta gunohdir”. (“Al-isro” surasi31-oyat).
Nikoh. Nikohda ayol o‘z sepiga egalik qiladigan, erining mol mulkini meros qilib oladigan, shaxsiy mulkka ega bo‘ladigan, moliyaviy masalalarni hal qilishda ishtirok etadigan bo‘ldi. Etimlar va bevalarni ximoya qilish uchun ko‘p xotinlikka ijozat berildi. Ko‘p xotinli erga o‘zining barcha xotinlariga nisbatan adolatli bo‘lish talab etiladi.
Azon -namozga chaqirish. Birinchi muazzin (namozga chaqiruvchi) islom dinini qabul qilganidan keyin ozod bo‘lgan habash qul Bilol bo‘lgan. Qibla musulmonlar namoz vaqtida qarab turadigan tomon.
Dastlab Muhammad Payg‘ambar musulmonlarni Quddus (Ierusalim)ga qarab namoz o‘qishga buyurgan. Lekin Madinada nozil bo‘lgan Qur’on oyati bilan Makkadagi Ka’ba (Baytulloh) muslmonlar uchun Qibla qilib belgilangan. Ka’badagi Muqaddas masjid islomning bosh ziyoratgohiga aylandi.
Bag‘rikenglik. Qur’onda yahudiylar va xristianlarga nisbatan bag‘rikenglikni buyuradi. Ularning muqaddas kitoblari Tavrot va Injilni muqaddas deb e’lon qilingan, ammo yahudiylar va xristianlar to‘g‘ri yo‘ldan ozishda ayblanganlar.
Islom dinida zo‘rlash yo‘q.
Islom dini ta’limoti.
Islom falsafasi musulmonlarning muqaddas kitobi Qur’onda bayon etilgan.
Qur’on 114 sura, suralar 6226ta oyatlardan iboratdir. Islom falsafasi markazida Yagona Alloh haqidagi g‘oya yotadi. Qur’onda Alloh olam va undagi mavjudotlarni 6 kun mobaynida yaratganligi haqida aytiladi.
A’rof surasi. “54. Darhaqiqat, rabbingiz osmonlaru erni olti kunda yaratgan, so‘ngra Arsh uzra “mustaviy” bo‘lgan, kunga tunni qoplaydigan-uni (ya’ni kunni tun) shitob bilan quvadi-quyosh, oy, yulduzlarni O‘z amriga musaxxar (mute) qilib qo‘ygan Allohdir. Ogoh bo‘lingizki, yaratish va buyurish Unga xosdir.”¹³
Osmon etti qavatdan iborat bo‘lib, xudoning taxti arshi a’loda etmish ming parda bilan o‘ralgan. Alloh jannat va do‘zah ham yaratgan deyiladi.
Qur’on yakka xudolikni targ‘ib etadi. Islom ta’limoti bo‘yicha, inson Xudo tomonidan yaratilgan va uning bandasidir. Alloh uni tuproqdan yaratgan. Odam Atoning qobirg‘asidan esa Momo Havoni yaratgan. Odam shaytonning izmiga kirib, ahdga shak keltirgan. Va oqibatdan jannatdan quvilgan.
Alloh jinlarni ham, farishtalarni ham yaratgan, xudoga yaqin bo‘lgan farishtalar Jabroil, Mekoil, Isrofil va Azroildir.
Farishtalar Alloh amriga binoan inson oldida bosh egadilar ammo ulardan biri Iblis bundan bosh tortadi. Shunda Alloh Iblisga la’natlar yog‘dirib, uni erga yuboradi. Shuning uchun shayton Iblis odamlarni Alloh yo‘lidan ozdirishga urinadi.
Islomda najot yo‘li Xudoga ishonch-imon yo‘li sifatida belgilab berilgan.
Islomda najot yo‘li bilish, ilmdan iboratdir. To‘la va tugal ilm faqat Allohga tegishlidir. Islom xaqiqatni izlashni ta’qiqlamaydi. Oyatlarning xaqiqiy ma’nosini tushunish uchun uning ustida chuqur o‘ylash kerak.
Islom madaniyatining nazariy asoslarini islom dinining muqaddas kitobi Qur’on hamda hadislar tashkil etadi. Islom falsafasi markazida Allohning yagonaligi haqidagi ta’limot yotadi. Qur’on yakkaxudolikni targ‘ib etadi.
Qur’onning eng asosiy ta’limotlaridan biri – Allohning o‘zigagina ibodat qilishdir.
Baqara surasi, 255-oyatda “Alloh – undan o‘zga iloh yo‘qdir. (U) hamisha barhayot va abadiy Turuvchidir”,¹⁴ - deyilgan.
Shuningdek, Islom Allohga bir surat yoki haykal vositasida sig‘inishni rad etadi.
Makkadagi Ka’bada 360 sanam bo‘lganligi tarixdan ma’lum. Muhammad SAV Makkani fath qilganidan so‘ng Iso va Bibi Maryam tasviridan boshqa haykallar va suratlarni yo‘q qilishga buyurgan. Shuningdek, Qur’onning Soffot surasi, 95-96-oyatlarda “O‘zlaringiz yo‘nib (yasab) olgan narsalarga ibodat qilasizmi?! Holbuki, sizlarni ham, sig‘inayotgan butlaringizni ham Alloh yaratganku?!”¹⁵ deyilgan edi.
Baqara surasi. “115. Mashriq ham, Mag‘rib ham Allohnikidir. Bas, qaysi tarafga yuzingizni qaratsangiz, o‘sha tomonda Allohning “yuzi” mavjuddir.”¹⁶ Islom ta’limotining asoslari. Islom dinining ta’limoti uning muqaddas kitobi Qur’oni karimda bayon etilgan. Islom dini 5 «asos» yoki «ustun»ga ega:

1. 
   kalima keltirish;
   
2. 
   namoz o‘qish;
   
3. 
   ro‘za tutish;
   
4. 
   zakot berish;
   
5. 
   imkoniyat topilsa haj qilish. Shulardan birinchisi imon va qolganlari ibodat deb e’tirof etilgan.
   

Imon 7 aqidani – 1. Allohga,

2. 
   uning farishtalariga,
   
3. 
   muqaddas kitoblariga,
   
4. 
   payg‘ambarlariga,
   
5. 
   oxirat kuniga,
   
6. 
   taqdirga va
   
7. 
   o‘lgandan keyin tirilishga ishonishni o‘z ichiga oladi.
   

Islomda xatna, ro‘za hayiti, qurbonlik va qurbonlik hayiti, aqiqa, mavlud, xudoyi, ashuro kabi o‘ziga xos diniy marosimchilik tarkib topgan.
Iymon so‘zining lug‘aviy ma’nosi ishonmoq, tasdiqlamoq bo‘lib, “La ilaha illallahu Muhammadun rasullulloh” (Allohdan o‘zga iloh yo‘q va Muhammad uning payg‘ambari) kalimasini til bilan aytib, dil bilan tasdiqlash demakdir.
Imonning etti sharti bor. Ular:

1.