FəNNİn adi: “İnformasiya texnologiyaları” Şayəstə Həsənova MÜhaziRƏ 4 MÜhaziRƏNİn mövzusu

Utilitlər

Utilit – kompüterin sazlanması və yoxlanılması üçün istifadə
olunan xidməti proqram.
Utilit – kompüterin sazlanması və yoxlanılması üçün istifadə olunan xidməti proqram.
Diskin yoxlanması və defraqmentasiyası

• chkdsk (Windows)
• Disk Defragmenter

Sərt diskin idarəedilməsi

• Disc Cleanup (Windows)
• Format (Windows)

Fayl menecerleri

• Explorer (Windows)
• Free Commander (www.freecommander.com)
• Far manager (farmanager.com)

Utilitlər

•
•
Şəbəkə utilitləri

• ping – kompüterin şəbəkədə olması

Arxiv yaradan utilitlər
WinRAR WinZip

•
•
•
•
CD/DVD-lərin yazılması Nero Burning ROM CDBurnerXP DeepBurner
K3b

Utilitlər

•
•
•
•
•
•
•
•
Antivirus proqramları
AVP (www.kaspersky.ru) DrWeb (www.drweb.com) Nod32 (www.eset.com) McAfee (home.mcafee.com) AVG (freeavg.com)
Avast (avast.com)
Avira (www.avira.de)
Panda (www.pandasecurity.com)
Mətnin skan edilməsi və tanınması
ABBYY FineReader (www.abbyy.ru)

• CuneiForm (www.cuneiform.ru)

Əməliyyat sistemləri (Operating System)

Əməliyyat sistemi

• Əməliyyat sisteminin əsas funksiyaları
• İstifadəçilərlə avadanlıq arasında rahat interfeys
• Tətbiqi proqramların yüklənməsi və yerinə yetirilməsi
• Səhvlərin emalı
• Fayl sisteminin işlədilməsi
• Qurğulara nəzarət və idarəetmə

Birprosessorlu
Çoxprosessorlu
Əməliyyat sistemi (ƏS) – kompüterin qurğuları ilə istifadəçi və tətbiqi proqramlar arasında rahat interfeysi təşkil edən proqramların yığımı

Birprosessorlu sistemlər

• Verilənlərin paket emalı (ing. batch processing)
• Proqramların perfokartlara köçürülməsi
• Lentlərin qurulması
• Oxuyan qurğulara perfokartların yerləşdirilməsi
• Açarların qurulması

Tapşırıq = Proqram İstifadəçiyə verilən müddətdə maşın tamamilə onun nəzarəti altında olurdu
Bütün tapşırıqlar bir paketə yığılır və sonradan istifadəçinin köməyi olmadan yerinə yetirilir.

• Əməliyyat sistemləri
• Operator

Çoxprosessorlu sistemlər

Kompüter şəbəkəsi (network) -
tətbiqi proqramlardan, xarici yaddaş və periferik qurğularından kollektiv şəkildə istifadə edilməsi
Bir neçə prosessora malik olan kompüterlər
Əməliyyat sistemi hər bir prosessora tapşırığın verilməsinə nəzarət etməlidir. Prosessorların səmərəli istifadəsi üçün ayrı-ayrı prosessorlar arasında məsələlər dinamik paylanmalı və prosessorların sayından asılı olaraq məsələ bir neçə alt-məsələlərə bölünməlidir

Əməliyyat sisteminin komponentləri

Əməliyyat sistemi
Örtük (shell)
Nüvə (kernel)
Drayverlər
Örtük (ing. Shell) - əməliyyat sistemi və istifadəçi arasında əlaqə yaradan əməliyyat sisteminin bir hissəsi
İstifadəçinin qrafiki interfeysi
(ing. GUI – graphical user interface) – örtüyün bir hissəsi.
Qrafiki interfeysdə ekranda olan bütün obyektlər – fayllar və proqramlar şəkilli nişanlar kimi təsvir olunurlar. Obyektlərə əmr vermək üçün onları maus vasitəsi ilə aktivləşdirmək kifayətdir (MS DOS-da – klaviaturadan yığılan əmrlər).

Əməliyyat sisteminin komponentləri

Drayverlər – əməli yaddaşda yerləşən və əməliyyat sisteminin nüvəsi ilə periferik qurğularla verilənlərin mübadiləsini təşkil edən xüsusi proqramlar.
Drayver
ƏS nüvəsi
Qurğu haqqında məlumatı yoxdur