Fikhu'l ebsat

 
191 
dünyada  bir  Cənnət  vardır  ki,  kim  o  Cənnətə  girməzsə  axirətin 
Cənnətinə  daxil  olmaz.  Düşmənlərim  mənimlə  nə  edə  bilər? 
Mənim  Cənnətim,  bağım  qəlbimdədir.  Hara  getsəm  o,  da 
mənimlədir.  Məndən  ayrılmazdır.  Həbs  olunmağım,  Allah  ilə  tək 
qalmağımdır,  öldürülməyim  şəhidlikdir,  sürgün  olunmağım  isə 
mənim  üçün  səfərdir».  İmam  Əhmədin  –  rahmətullahi  aleyhi  - 
sözləri  necə  də  gözəldir:  «Bidət  əhlinə  deyin  ki:  Bizimlə  sizin 
aranızda fərq cənazədə iştirak edənlərdən bilinsin». 
İbn  Teymiyyə  –  rahmətullahi  aleyhi  -  Quran  haqqında  bildikləri 
ilə  kifayətlənməyərək  Rəbbinə  yönələrək  Quranı  haqqıyla 
öyrənməyi  ona  nəsib  etməsi  üçün  ona  dua  edər  və  deyərdi:  «Bir 
ayə  üçün  100  (120)  yaxın  Təfsirə  baxar  sonra  Allahdan  başa 
düşmək  üçün  dua  edər  və:  Ey  Adəmə  və  İbrahimə  öyrədən 
Allahım  mənə  də  öyrəd!  Bəzən  də  daha  tənha  bir  məscidə  gedər 
torpağa  üzümü  sürtər  və  dua  edərək  deyərdim:  Ey  İbrahimə  elm 
verən  mənə  də  elm  ver!».  Kutubi  Sittə  və  Muvattanı  çox  gözəl 
bilərdi.  Haqqında  deyilmişdir:  «İbn  Teymiyənin  bilmədiyi  hədis 
hədis  deyildir».  İmam  Zəhəbi  –  rahmətullahi  aleyhi  -  deyir:  «İbn 
Teymiyyə  –  Şeyx,  İmam,  Böyük  alim,  Hafiz,  Tənqidçi,  Fəqih, 
Müctəhid, Müfəssir, Şeyxulİslam, Zahidlərin başçısı, dövrünün tək 
alimi,  Təqiyuddin  Əbul  Abbas  Əhməd  İbn  əl-Mufti  Şihabuddin 
Abdulhəlim  İbn  əl-İmam  əl-Muctəhid  Şeyxulİslam  Məcduddin 
AbdusSalam  İbn  Abdullah  İbn  Əbul  Qasım  əl-Hərrani».  İbn 
Dəqiqlid  –  rahmətullahi  aleyhi  -  deyir  ki:  «Mən  İbn  Teymiyyə  ilə 
qarşılaşdıqda elə bir şəxsiyyət gördüm ki, sanki bütün elmlər onun 
gözünün  qaşısında  cəmləşmişdir.  İstədiyini  oradan  götürür, 
istədiyini isə orada saxlayırdı». 
 
İbn Qeyyim 
- rahmətullahi aleyhi - 
 
Muhyiddin İbn əl-Məhasin Yusuf İbn AbdurRahman İbn Əli İbn 
əl-Cövzi.  Atası  Covziyyə  adlı  mədrəsənin  Qeyyimi  (rəhbəri)  idi. 

---

 
192 
Ona  nisbət  edilərək  də  İbn  Qeyyim  əl-Covziyyə adlanır.  H.  691-ci 
ildə  Səfər  ayında  Şamın  55  km  məsafəsində  yerləşən  Havran 
kəndlərindən  Zər  kəndində  dünyaya  gəlmişdir.  Hədis  elmini  əl-
Şihab  Nablusi,  əl-Qadi  Taqiyyəddin  İbn  Süleyman,  İsmail  İbn 
Məktum,  İbn  Teymiyyə  İsmail  İbn  Muhəmməd  əl-Harrandan 
almışdır.  H.  712-ci  ildə  İbn  Teymiyyə  –  rahmətullahi  aleyhi  - 
Misirdən qayıtdıqdan sonra H. 728-ci il ölənə qədər onun yanından 
ayrılmayaraq  ondan  elm  almışdır.  H.  751-ci  il  Rəcəb  ayında  23 
dünyasını  dəyişmişdir.  Əl-Cirəh  məscidində  cənazə  namazı 
qılınmış  və  dəfn  edilmişdir.  Əsərləri  “İləm  əl-Muvakkin  Rəbb  əl-
Aləmin”,  “Furusiyyə”,  “Zədul  Məad”,  “Mədaricus  Salikin”,  “əd-
Da  vəd  Dəva”,  “Bədai  əl-Fəvaid”  və  s.  Tələbələri  Əhməd  İbn 
Hənbəl  əl-Dəməşqi  H.  797-ci  ildə  dünyasını  dəyişmiş,  İsmail  İbn 
Ömər İbn Kəsir əl-Dəməşqi, Muhəmməd İbn Quddamə əl-Məqdisi 
H.  774-cü  ildə  dünyasını  dəyişmiş,  Osman  İbn  AbdurRahman  əl-
Nablusi əl-Hənbəli H. 797-ci ildə dünyasını dəyişmiş, oğlu İbrahim 
və Şərafəddin Abdullahdır.  
 
Muhəmməd İbn AbdulVahhab 
- rahmətullahi aleyhi - 
 
Muhəmməd  İbn  AbdulVahhab  İbn  Süleylman  İbn  Əli  İbn 
Muhəmməd  İbn  Əhəd  İbn  Rəşid  ət-Təmimi.  H.  1115  (1703)  ildə 
Uyeynə  şəhərində  dünyaya  gəlmişdir.  H.  1206-cı  ildə  Riyadın 
yaxınlığında yerləşən əd-Dəriyyə şəhərində dünyasını dəyişmişdir.  
 
Şeyx Albani 
 – rahmətullahi aleyhi – 
 
Alban  dövlətinin  keçmiş  mərkəzi olan Aşkodra  şəhərində hicri 
1332-ci ildə (miladi tarixi ilə 1914-cü ildə) dünyaya gəlmişdir. Əsli 
Albaniyadan  olduğuna  görə  ləqəbi  də  əl-Albanidir.  Kunyəsi  isə 
Abu AbdurRahməndir. Çox kasıb bir ailədən idi. Atası Məhəmməd 

---

 
193 
Nəsrəddin  İbn  Nuh  Nəcətiy  İbn  Adəmdir.  Nuh  Nəcəti  Osmanlı 
dövlətinin  mərkəzi  olan  (İstambul)  Astana  şəhərinin  şəriət 
mədrəsəsində  dini  təhsil  aldıqdan  sonra  Allahın  dininə  xidmət 
etmək  üçün  öz  ölkəsinə  qayıdır.  Lakin  o,  vaxtlar  Albaniyada 
ateizim (Allahsızlıq) ideyası çox yayıldığına görə ailəsi ilə birlikdə 
Suriyanın Dəməşq şəhərinə hicrət edirlər. Dəməşqə köçdükdə gənc 
alimin  9  yaşı  vardır.  İlk  təhsilini  də  elə  bu  şəhərdə  alaraq  Qurani 
Kərimi  öyrənməyə  başlayır.  Quranı  oxumaq  qaydalarını  (təcvidi), 
ərəb  dili ilə  bağlı  bir çox  məsələləri,  həmçinin  Hənəfi  məzhəbinin 
qanunları  ilə  yaxından  tanış  olur  (Məraqil  Fərəh
261
).  Bütün  bulara 
Dəməşqin  şeyxlşəri  olan  Muhəmməd  Səid  əl-Burhani  və 
Məhəmməd  Bəhcə  əl-Beytərinin  dərslərində  iştirak  edərək  nail 
olur.  Həmçinin  bu  işdə  onun  atasının  da  böyük  rolu  olmuşdur. 
Bundan  başqa  atasından  saatsazlıq  sənətini  də  öyrən-məyə 
başlayır.  Bu  sənətdə  yüksələrək  sənətkar  səviyəsinə  çatır.  Onun 
saat  köşkü  indi  də  Dəməşqin  yaxınlığında  yerləşən  Əməvi 
Məscidinin  yaxınlığındadır.  İyirmi  yaşından  başlayaraq  Şeyx 
Albani  hədis  elmi  ilə  dərindən  məşxul  olmağa  başlayır  və  ilk 
olaraq  Hafiz  əl-İrakinin  «əl-Muqni  ən-Həmlil  Əsfər  fil  Əsfər  fi 
Təhrici  mə  Filhiyə  Minəl  Əkbər»  kitabını  geniş  şəkildə  şərh  və 
tədqiq  edir.  Hədis  elmi  ilə  məşğul  olmağına  səbəb  Misirdə  çıxan 
«əl-Mənər»  jurnalı  olmuşdur
262
.  Özüdə  həmişə  deyərdi  ki, 
Məhəmməd  Rəşid  Rzanın  bu  jurnalını  oxumağım  mənə  çox 
köməyi  olub.  Hədis  elminə  olan  məhəbbəti  o,  qədər  artır  ki? 
atasının  (əsas  hissəsi)  Hənəfi  məzhəbinin  kitablarından  təşkil 
edilmiş  kitabxanası  belə  onun  hədis  elminə  olan  təlabatını  elm 
öyrənmək  alovunu  söndürə  bilmirdi  (ödəmirdi). Lakin  atası onun 
bu  elmlə  məşğul  olmasına  narazı  idi  və  deyərdi  ki,  bu  elm 
müflislərin  elmidir.  Maddi  çətinlik  gənc  alimə  kitabları  əldə 
etməyə  çətinlik  törətdiyinə  görə  o,  Dəməşqin  böyük  kitabxanası 
                                                
261
 Hənəfi məzhəbinin məşhur kitablarındandır. 
262
 Bu jurnalda Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – in hədisləri haqqında  geniş məlumat 
verilirdi. 

---