Fizika-2 fənnindən kollokvium suallarının cavabları

24. Süni anizatropluq. Kerr effekti 

Xarici  təsirlər  vasitəsilə  izotrop  mühitdə  anizatropluq 

yaratmaqla  da  bu  mühitdə  ikiqatsınma  hadisəsi  yaratmaq 

 

E 

M 

A 

K 

a 

q/a 

Şəkil  64

 

A 

S 

O 

B 

e 

Şəkil 66 

---

olar.  Cisimlərdə  elektrik  sahəsinin  təsirilə  əmələ  gələn  anizatropluq  süni  anizatropluqdur.  Süni 

anizatropluq yalnız mexaniki təsir nəticəsində deyil, elektrik sahəsinin təsiri nəticəsində də baş 

verir. Elektrik sahəsinin təsiri nəticəsində süni anizatropluğun yaranması hadisəsini 1875-ci ildə 

müşahidə edən Kerr olmuşdur. 

Eiektrik  sahəsində  ikiqatsınma  ilk  dəfə  yüklənmiş  kondensatorun  lövhələri  arasında 

yerləşdirilən bərk dielektriklərdə aşkara çıxarılmışdır. Sonralar (1930-cu ildə) elektrik sahəsinin 

təsiri ilə ikiqatsınma qazlarda da tapıldı. Əgər şüşə lövhə göturub onu məngənə ilə sıxsaq, görüş 

sahəsi  işıqlanar.  Buna  səbəb  mexaniki  gərginlikdir.  Anizatropiya  zamanı  ikiqatşüasınma 

hadisəsini adi və qeyri-adi şüaların sındırma əmsalları arasındakı fərq xarakterizə edir. Təcrubə 

göstərir ki, 

n

a

–

n

q/a

=k·P 

Burada P – mexaniki gərginlikdir. k–cismin növundən asılı olan mütənasiblik əmsalıdır. Həmin 

hadisədən  mexaniki  gərginliyin  paylanmasını  tədqiq  etmək  üçün  istifadə  edilir.  Kerr  təcrubəsi 

mahiyyət etibarilə aşağıdakından ibarətdir. Baş kəsikləri perpendikluyar olmaq şərtilə qoyulmuş 

nikollar arasında kondensator yerləşdirilmişdir (şəkil 67). 

Elektrik  sahəsi  olmadıqda  göruş  sahəsi  qaranlıq  olursa,  sahə  yaradan  andan  10

-8

–10

-10 

san 

sonra görüş sahəsi işıqlanır. 

Elektrik  sahəsi  kondensator  lövhələri  arasında  olan  maddənin  atom  və  molekullarına  təsir 

edərək  anizatropluq  yaradır.  Bunun  nəticəsində  polyarizatordan  çıxmış  şüalar  ikiqat  sınaraq 

analizatora daxil olduqda interferensiya etmiş olur. Kerr təcrübə əsasında müəyyən etmişdir ki, 

ikiqat şüa sınması zamanı adi və qeyri-adi şüaların sındırma əmsalları arasındakı  fərq belə olur:    

n

a

–

n

q/a

=kE

2

.