Forobiv foz1l odamlar t o s h k e n t «o z b e k I s t o n m I l L i y e n s I k L o p e d I y a s i» d a V l a t L m I y n a s h r I y o t I 84(5U)1 a b u n a s r f o r o b I y. F 4 Fozil odam lar shahri

UCHINCHI BO‘LIM
A flo tu n u s h b u b o 'l i m n i turli q o n u n l a r n i n g v u ju d g a kelishi, 
y o 'q o lis h i va yang ilan ish i faqat u n in g z a m o n a s ig a g in a taalluqli 
bir yangilik em asligini t u s h u n tir is h d a n boshlaydi. Z o t a n , q a d im
z a m o n l a r d a h a m s h u n d a y b o 'l g a n va k e lg u sid a h a m s h u n d a y
b o 'l a d i . A f lo tu n , q o n u n l a r n i n g b e k o r q ilin ish i va y o 'q o lis h ig a
ikki s a b a b b o r , d e b h is o b la y d i. B irin ch isi — u l a r n i n g a m a l d a
q o 'l l a n i s h i m u d d a t i n i n g c h o 'z i l i b ketishi b o 'l s a , ikkinchisi 
— d u n y o d a h a m m a x a l q l a r u c h u n h a lo k a tli t o ' f o n , v a b o
kasalligi kabi o m m a v i y f a l o k a t l a m i n g r o 'y b erish i o q ib a tid ir .
A f lo tu n yangi s h a h a r l a r n i n g q a n d a y b u n y o d etilishi, u la rd a
b o s h q a r u v va q o n u n l a r g a e h tiy o j q a n d a y t u g 'ilis h i h a q i d a
y o z a d i.
M is o l t a r i q a s i d a u h a m m a s h a h a r l a r n i y a k s o n e t g a n
u m u m j a h o n t o 'f o n i n i k e ltira d i. T o ' f o n d a n keyin s h a h a r l a r
( y a n a ) q a d k o 't a r i b riv o jla n a b o s h la y d i, u y e r d a
o d a m l a r
t o ' p l a n i b , x a l q l a r va s h a h a r l a r v u ju d g a k ela d i. U , avvalgi 
s h a h a r l a r q a n d a y v a y r o n b o 'lg a n lig i va k e y in c h a lik q a n d a y
qilib b o s h q a s h a h a r l a r q u rilg a n lig i h a q id a g a p ira d i. A w a l i g a
b u sh a h a rla rd a g i o d a m l a r n i n g axloqi ta h s in g a sa z o v o r b o 'lg a n , 
lekin o d a m z o t a v lo d i k o ' p a y a b o r g a n sari b u xulq o 'z g a r a
b o s h l a g a n . O l d i n i g a ( y a ’ni t o ' f o n d a n k e y in ) u la r o 'z l a r i n i
71

---

A B U N A S R F O R O B I Y
b a x t i q a r o sezish ib , b ir - b ir la r ig a x u s h m u o m a l a d a b o ‘lib, m e h r
b ila n q a r a g a n la r. O d a m a v lo d i n in g k o 'p a y is h i n atijasid a u la r 
o ra s id a h a s a d g o ‘ylik, j a h o l a t p a y d o b o ‘ldi va u la r
o ' z a r o
urush.a b o s h la d ila r. Bu p a y td a , t o ' f o n tufayli e n g z a r a r k o 'r g a n
s a n ’a t l a r ( h u n a r l a r ) u m u m a n y o ' q b o 'l i b k etd i. A s t a - s c k in , 
m a ’d a n q a z ib o lish , d a r a x t l a r n i kesish, u s t a x o n a l a r , u y la r
q u rish z a r u r b o 'lg a n i tufayli h u n a rla rn i q a y ta tiklay boshladilar. 
B u i s h l a r f a q a t k i t o b l a r d a n b a h r a m a n d b o ' l u v c h i l a r
u c h u n g i n a q iy in c h ilik t u g 'd i r m a y d i . O d a m l a r o 'z l a r i n i n g asl 
m o h i y a t l a r i ( n i m a u c h u n y a r a t i l g a n l i k l a r i . m a q s a d l a r i ,
v a z i f a l a r i n i m a d a e k a n l i g i ) h a q i d a f i k r y u r i t i b , s a n ’at 
v o sita la rin i id ro k e t a b o s h la y d ila r. A w a l i g a s a n ’a t ( h u n a r )
s h u n c h a k i , o ' z h o l i c h a z a r u r e d i, k e y i n c h a l i k e sa , x u d d i, 
n o z ik va h i m o y a s iz a ’z o l a r n i b e r k itis h va issiq, s o v u q d a n
s a q la n is h u c h u n y a x sh i k iy im la r k erak b o 'l g a n i d a y , g o 'z a l va 
c h i r o y l i b u y u m l a r g a e h t i y o j t u g ' i l d i . K e y i n c h a u l a r b u
b u y u m l a r n i n g e n g
c h i r o y l i l a r i g a a l o h i d a e ’t i b o r b e r a
b o s h la y d ila r. A f lo tu n , o d a m l a r a w a l i g a , s h a h a r l a r , q a l ’a l a r
va usti b e rk , p a n a jo y l a r d a v a h s h iy hay-vonlar yoki k u c h s iz
m a v j u d o t l a r singari b o s h p a n a q ilg a n la r, d e b h ik o y a qiladi. 
K e y i n r o q b i r - b i r l a r i d a n s a q la n is h u c h u n i s t e h k o m l a r q u r a
b o s h la g a n la r . S h u n d a y q ilib, a s ta - s e k in u l a r o r a s id a u r u s h l a r
c h iq a b o sh lag an .
A flo tu n y a n a u r f - o d a t l a r , u l a r n i n g o t a l a r d a n f a r z a n d l a r g a
q a n d a y o 't i s h i h a q i d a h a m m a ’l u m o t be ra d i. A g a r b u j a r a y o n
b irlik -b ird a m lik n i id ro k etishiga olib kelad ig an b o 'ls a , u h o ld a. 
tu rli h a y o t ta rz i dagi o d a m l a r n i , k a t t a , o b r o 'l i o i l a l a r n i n g
t a b a r r u k y o s h d a g i o t a l a r va f a r z a n d la r n i f a r o g 'a t k e ltira d ig a n
b ird a m lik k a b irlash tirad ig an q o n u n l a r y a ra tish g a m a jb u r etadi. 
A f l o t u n e l l a d a l i k l a r s h a h r i va u n i n g b u n y o d e t i l i s h i n i
ta s v irla g a n H o m e r g a m u r o j a a t etadi. Y a n a A flo tu n j a h o l a t va 
z o 'r a v o n l i k k a ruju q o 'y g a n b i r s h a h a r a h o l i s i d a n b o s h q a bir 
s h a h a r a h o lis i j a b r - s i t a m c h e k a d i g a n u r u s h g 'a y r i q o n u n i y
b o ' l g a n i u c h u n ( h e c h q a n d a y ) f o y d a k e l t i r m a s l i g i n i
t u s h u n t i r a d i . M iso l ta r iq a s id a u q a d i m i y y u n o n l a r g 'a l a b a
q o z o n ib z a b t e tg a n s h a h a rla rn i keltiradi va o 's h a s h a h a r la r n in g
a h v o li h a q i d a eslatib o 't i l g a n m a ’n o d a m u l o h a z a y u rita d i.
72

---