Fuad Məmmədov
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
108 nyorlar tərəfindən bir-birinin maraqları və mövqelərinin tədricən öyrənilmə- si və başa düşülməsini nəzərdə tutur. Partnyorluq münasibətlərinə əsaslanan danışıq prosesinin mühüm vəzifələri bunlardır: ümumi “mədəniyyət dilinin” formalaşdırılması, əldə edilmiş razılıqların müxtəlif interpretasiyasından çəkinmək üçün lazım olan eyni bir terminlərin bir qaydada başa düşülməsi, danışıqlarda sazişin əldə edilməsinə imkan yaradan konstruktiv xeyirxah əməkdaşlıq atmosferinin yaradılması. İngilis politoloqları R. Fişer və S. Brun danışıqlar prosesində konstruktiv əməkdaşlıq atmosferinin yaradıl- dığı altı əsas amili ayırd edirlər: rasionallıq, başa düşmə, doğruluq, diqqət, ibrətverici tondan imtina etmə, qəbul etmə. Rasionallıq, hətta əgər digər tə- rəf emosiyalarını büruzə versə də, özünü rasional aparmağı nəzərdə tutur, çünki nəzarət edilməyən emosiyalar qərarların qəbul edilməsi prosesinə mənfi təsir göstərir. Başa düşmə partnyoru həmişə anlamaq cəhdini nəzərdə tutur, belə ki, onun nəzər-nöqtəsinə diqqətsizlik qarşılıqlı qəbul ediləcək qə- rarların hazırlanması imkanlarını məhdudlaşdırır. Doğruluq yalan məlumat verilməsindən, hətta əgər bunu qarşı tərəf edirsə belə, imtinanı nəzərdə tu- tur, belə ki, qeyri-səmimilik dəlillərin təsirini azaldır və partnyorla gələcək qarşılıqlı münasibəti çətinləşdirir. Diqqət qarşı tərəfin sizi diqqətlə dinləyə- cəyi qarşılıqlı hörmət şəraitinin yaradılmasını nəzərdə tutur. İbrətverici ton- dan imtina etmə tərəfdaşa nəsihətlərin verilməsindən imtina edilməsini, onun dəlilləri üçün aşkarlığı və öz mövqeyinin düzgünlüyünə onu inandır- maq cəhdini nəzərdə tutur. Qəbul etmə partnyor tərəfindən daxil olan yeni informasiya üçün açıq olmağı nəzərdə tutur. Tərəflərin səmimiliyini və xeyirxahlığını nəzərdə tutan idarəetmə mədə- niyyəti nöqteyi-nəzərindən, daha effektiv taktik üsullar bunlardır: ümumi həlletmə zonasının axtarışı, mövqenin bilavasitə açılması, razılığın ifadə edilməsi, müzakirə olunan məsələlərin mürəkkəbliyinin tədricən artırılması, tərkib hissələrə bölmə, müəyyən istiqamətdə mümkün fəaliyyətlərə göstəriş verilməsi, qarşılıqlı qəbul oluna bilən təkliflərin daxil edilməsi. Mövqenin birbaşa açılması danışıqlar üzrə partnyorlarını öz məqsədləri haqqında məlumatlandırılması və onlarda öz mövqeyi barədə müəyyən tə- səvvürlərin formalaşdırılması üçün istifadə edilir. Mövqe həm çıxışda, həm də suala cavab zamanı açıqlana bilər. Əgər birinci halda iştirakçının öz mü- lahizəsinə görə mövqenin bir hissəsi açıqlanırsa, ikinci halda bu məcburən, suala cavab verən zaman edilir. Mövqelərin qismən açıqlanmasının digər, dolayı forması - mövqelərin dəqiqləşdirilməsidir. Digər tərəfin mövqeyini dəqiqləşdirmək üçün lazım olan suallar verərək, iştirakçı onu məhz nəyin maraqlandırdığını müəyyən etmək imkanını verir. Razılığın ifadə edilməsi üsulu birliyi xüsusi olaraq nəzərə çarpdırmaq və konstruktiv dialoqu qayda- 109 ya salmaq üçün istifadə olunur. Söhbət danışıqlarda, artıq yuxarıda söyləni- lən ideyalar, mülahizələr və təkliflərlə həmrəylik haqqında gedir. Müzakirə edilən məsələlərin mürəkkəbliyinin tədricən artırılması danışıq iştirakçıları- na müsbət psixoloji təsir üçün istifadə olunur. O, danışıqların daha asan mə- sələlərdən başlanmasını nəzərdə tutur ki, onların həlli ilə sazişin əldə edil- məsi mümkünlüyü nümayiş etdirilir. Bu üsul ictimai fikrə də müsbət təsir göstərir. Tərkib hissələrə bölmə üsulu məsələnin ayrı-ayrı suallarının ardıcıl və növbəli həll edilməsi yolu ilə onun həllinin asanlaşdırılması üçün istifadə edilir. Konstruktiv həlli yolu olmayan məsələlər nəzərdən keçirilmir. Belə- liklə, müsbət nəticə hesab edilən bu üsul da məsələnin yalnız qismən həll edilməsi imkanını verir. Əsaslandırma danışıq prosesinin effektivliyi üçün böyük əhəmiyyətə ma- likdir. Amerika alimi R.Akselrodun göstərdiyi kimi, problemin müzakirəsi zamanı psixoloji nöqteyi-nəzərdən partnyorun mövqeyində zəif yerləri tap- maq və onun nədə yanıldığını və onun müəyyən dəlilləri ilə nə üçün razılaş- maq mümkün olmadığını inandırıcı şəkildə sübut etmək çox vacibdir. Dəlil- lərin təhlili mümkün sazişlərin sərhədlərini müəyyən etməyə imkan verir ki, bundan sonra danışıqlar mövqelərin razılaşdırılmasına - yekun mərhələyə keçir. Bu pillədə ekspertlər iki mərhələni ayırd edirlər: ümumi formulun ta- pılması və detalların dəqiqləşdirilməsi. Ümumi formul adı altında, razılıq çərçivələrinin müəyyən edilməsi, detalların dəqiqləşdirilməsi adı altında isə mətnin redaktəsi və yekun sənədin son variantının işlənib hazırlanması nə- zərdə tutulur. Mövqelərin dəqiqləşdirilməsi prosesində razılaşmaların əldə edilməsi üçün lazım olan ümumi vaxtın qısaldılmasına ayrı-ayrı problemlər üzrə xüsusi işçi komissiyalarının və ya ekspertlər qrupunun yaradılması yar- dım edir. Danışıq prosesinin yekun mərhələsində aşağıdakı taktik üsullardan geniş istifadə edilir: ümumi qərar zonasının axtarışı, “sürpriz”, tələblərin artan xətt üzrə irəli sürülməsi, öz tələbindən imtina, prinsip etibarilə yeni qərar. “Sürpriz” danışıqlarda təşəbbüsü öz əlinə almaq üçün partnyorda bir qə- dər çaşqınlıq yaratmağa hesablanıb. Bu məqsədlə, partnyor üçün gözlənil- məz olaraq, sizin tərəfinizdən onun elə bir təklifi qəbul edilir ki, bütün təx- minlərə görə o qəbul edilməli deyildi. Əgər partnyor irəli sürülən təkliflərlə məmmuniyyətlə razılaşırsa, ona bir sıra yeni razılaşmalar təklif etmək imka- nı yaranır ki, bu da, tələblərin artan xətt üzrə irəli sürülməsi taktik üsulunun mahiyyətini təşkil edir. Əgər müzakirə prosesində hər iki tərəf üçün vəziy- yətdən əlverişli çıxış yolu tapılırsa, onda öz təklifinin çıxarılması və prinsip etibarilə yeni həllin təklif edilməsi taktik üsulundan istifadə olunur. Prinsip etibarilə yeni qərar, təklifin partnyor üçün daha münasıb formada ifadə edil- Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|