Fuad Məmmədov
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
104 Tarixi səhnəni tərk etməkdə olan avtoritar idarəçilik üslubu ilə mübarizədə de- mokratik üslubun təsdiqi prosesi müəyyən psixoloji çətinliklərlə müşayiət olunur. Sosial hadisə olan bürokratizmin aradan qaldırılmasının açarı idarəçiliyin de- mokratlaşdırılması, yüksək demokratik idarəetmə mədəniyyətinin inkişaf etdiril- məsidir. Demokratik idarəetmə mədəniyyəti səviyyəsinin yüksəldilməsi, idarəet- mə sisteminin təkmilləşdirilməsi, onun permanent demokratlaşdırılması, öz əməkdaşlarının qiymətləndirilməsində rəhbərin əsaslandığı prinsiplərin və me- yarların düzgün seçimi, aldıqları nəticələrin sosial dəyərindən asılı olaraq, bürok- ratların fəaliyyətlərinin qiymətləndirilməsi - bürokratizmi doğuran və yenidən ya- radan şəraitin aradan qaldırılmasına imkan verir. Bu prosesin mexanizmləri şəf- faflıq və nəzarət, idarəçilik fəaliyyətinin ictimai monitorinqi, rəhbərlərin seçki ilə olmasının və onların kollektivə hesabat verməli olmasının genişləndirilməsi, vol- yuntarist və texnokratik qərarların təcrid edilməsi, rəhbərlərin əməyinin nəticələ- rinin onun idarə etdikləri tərəfindən qiymətləndirilməsidir. İdarəetmə üslubunun müntəzəm demokratlaşdırılması hakimiyyətdən sui-istifadənin, korrupsiya və di- gər cinayətlərin aradan qaldırılması, idarəçiliyin “antimədəniyyətdən” təmizlən- məsi, milli maraqlara cavab verən idarəetmə sisteminin sosial sağlamlığı və onun effektivliyinin yüksəldilməsi üçün imkanlar açır. “Şəxsiyyət və ya “dionisi” mədəniyyəti” kimi məlum olan liberal üslub, əməyin icbari deyil, yaradıcı maraqlara əsaslandığı elmi kollektivlərdə daha effektivdir. O, rəhbərin alimlərlə rəftarında, minimal əmək reqlamenti və onların iş rejiminə müdaxilə prosesində xüsusi nəzakəti, böyük etimadı, on- ların fəaliyyət nəticələrinin qiymətləndirilmə meyarlarının düzgün müəy- yənləşdirilməsi bacarığını nəzərdə tutur. Liberal üslub, qazancın işçilərin öz əməyinin son nəticəsindən asılı olduğu cüzi əmək bölgülü kiçik təşkilatlarda da üstündür. Burada liberal idarəçilik üslubu demokratik idarəçilik üslubu ilə qarışır ki, bu da ümumi işə öz töhfəsindən mənəvi zövq almaq və özünün fərdi qabiliyyətlərini və keyfiyyətlərini daha yaşxı tərzdə göstərmək imkanı verir. Təcrübədə adətən, üslubların qarışığı yer tutur, bu da kollektivin isteh- sal spesifikası və ondakı münasibətlərin xarakterindən, əməkdaşların mədəni səviyyəsindən, konkret situasiyadan asılıdır. Xarici işgüzar münasibətlər kontekstində hər bir konkret situasiyada ictima- iyyətlə və media ilə əlaqələrin idarəetmə effektivliyinə təsirini, təşkilatın məh- sul dizaynının rolu, həmçinin milli və xarici partnyorlarla münasibətlərdə mani- pulyasiya, rəqabət və əməkdaşlıq xüsusiyyətlərini nəzərə almaq lazımdır. İşgüzar münasibətlər mədəniyyətinin sistemili təhlili göstərir ki, onun səviy- yəsi rəhbərin və işçinin, bəşəriyyətin hakimiyyət iyerarxiyasında ”ən yüksək ha- kimiyyət” olan əqli və mənəvi mədəniyyət səviyyəsindən həlledici dərəcədə ası- lıdır. Tutduğu vəzifəsindən asılı olmayaraq, yüksək mədəniyyətli insan ədalətli, 105 qayğıkeş və xeyirxah olmalı, öz qarşısında təmiz vicdana malik olmalı, yüksək məqsədlərə və yaradıcı işlərə can atmalı, başqalarına qarşı nəzakətli və özünə qarşı tələbkar olmalı, özünün yanlış hərəkətlərinə görə üzr istəmək mərdliyinə malik olmalıdır. Belə insan kollektivin fəaliyyətinə və onu əhatə edən insanla- rın həyatına mümkün qədər çox işıq, hərarət və ümid gətirməyə həmişə can atır. Özünün sosial, maddi və ya hakimiyyət vəziyyətinə baxmayaraq, o, yüksək ru- hi mədəniyyəti ilə öz şəxsiyyətinə qarşı kolleqalarının hörmətini və məhəbbəti- ni qazanmağa can atır. Həyat qarşısında mərdliyini, mətinliyini saxlayaraq və özünün yüksək təyinini və məsuliyyətini daim xatırlayaraq, mədəni insan “axınla üzməli” deyil, öz ideallarının həyata keçirilməsi uğrunda mübarızə aparmalı, başqalarında “mədəniyyət məşəlini alovlandırmağa”, dağıtmağa de- yil, qurmağa çalışmalı, pis fikirlərdən, sözlərdən və hərəkətlərdən çəkinməli, özünü və ətraf aləmi pozitiv və harmonik olaraq yenidən təşkil etməyə və tək- milləşdirməyə can atmalıdır. O dünənki günlə deyil, bugünkü və gələcək günlə yaşamalı, neqativ təfəkkür və davranış stereotiplərindən azad olmalı, innovativ və xoş məram prinsipləri əsasında düşünməli və hərəkət etməli, yüksək şəxsiy- yətlərarası münasibətlər mədəniyyəti ilə sıx bağlı olan öz xoşbəxtliyinin mema- rı olmalıdır. Yüksək mədəniyyət və xoş məramın formalaşdırılması yalnız anadangəlmə keyfiyyətlərdən asılı deyil. O daim ağlın gücünü, bəşəriyyət tərəfindən əldə edilmiş biliklərə qoşulmağı, möhkəm iradənin, insanlığın və gözəl hisslərin tər- biyə edilməsini tələb edir. Mədəni inkişaf prosesində insan öz həyat fəaliyyəti üçün yeni-yeni imkanlar açaraq, dəyişir və təkmilləşir, müdrik olur. İnsan tərə- findən çətinliklərin qavranılması, onun öz daxili aləminə, zənginliyə və yoxsul- luğa, uğurlara və uğursuzluqlara münasibəti bu prosesin keyfiyyətindən asılıdır. Y. Raynisin müdrik sözlərini xatırlayaq: “Öz iztirablarının üzünə gülümsə - on- ların acısı yox olacaq. Öz rəqibinin üzünə gülümsə - onun acığı yox olacaq. Öz acığının da üzünə gülümsə - o da yox olacaq”. Özünə və başqalarına hörmət edərək, başqalarını təqlid etmədən fikrini özündə cəmləşdirərək, heç kəsin aya- ğını tapdamadan “böyük addımlar ataraq”, ətradakıları əzmədən ardıcıllıq və mətanət göstərərək, başqalarını özündən asılı etmədən onlara təmənnasız kö- mək və dəstək göstərərək, insanların azadlıq hissini təşviq edərək mədəni insan çalışır ki, ətrafdakılar onunla əməkdaşlıq etsinlər. Azərbaycan Respublikası üçün işgüzar münasibətlərdə yüksək etik mədə- niyyətin inkişafının, idarəetmədə komanda-inzibati stildən və bürokratizmdən imtinanın, kollektivdə münaqişəli situasiyaların aradan qaldırılması və münasi- bətlərin harmonizasiya edilməsi qabiliyyətinin yetişdirilməsinin əhəmiyyəti bugün – dövlətin multikulturalizm siyasətinin həyata keçirildiyi şəraitdə xüsusi- lə aktualdır. Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|