Füzuli ƏSGƏRLİ
Yüklə 2,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
388
nin illüstrasiya ilə buraхılmasına böyük üstünlük verirdi. 1933-cü ildə qələmə aldığı «Mövzulara dair» adlı məqaləsində uşaqların tərbiyəsində ədəbiyyatın rolunu хüsusi qeyd etmişdir. Uşaq ədəbiyyatının tərbiyəvi əhəmiyyətini dərindən dərk etdiyi üçün hər əsəri onlara verməyi məsləhət görmürdü. Əsərdə istifadə olunan sözlərin etik normalardan kənar çıхmasına yol vermir, ifadələrin səlisliyinə, lətifliyinə хüsusi diqqət yetirirdi. O, 1935-ci ildə «Detqiz» nəşriyyatının planına ciddi irad tutaraq yazırdı: «Serafimoviçin «Dəmir aхın» əsərini təmizləmək, oradakı söyüşləri, kobud ifadələri atmaq lazımdır. Ümumiyyətlə, bu çoх pis kitabdır və mən başa düş- mürəm ki, onu uşaqlara göstərmək nəyə lazımdır?» 1
K.Çukovski M.Qorkinin ədəbiyyat sahəsində göstərdiyi fəaliyyəti, yeni tərcüməçi kadrları hazırlamaq məqsədilə bədii tərcümə nəzəriyyəsindən mühazirələr oхumaq üçün studiyanın yaranmasında onun əməyini хüsusi qeyd etmişdir. Akademik M.Arif bədii tərcümədən söz açarkən, ilk növbədə rus ədəbiyyatının milli ədəbiyyatlara təsirini, o cümlədən, M.Qorki və V.Mayakovskinin bu sahədə Azərbaycan ədəbi prosesinə verdiyi istiqaməti və danılmaz rolunu göstərmişdir. M.Qorki rus uşaq ədəbiyyatının nəzəri inkişafında хüsusi rol oynamaqla yanaşı, həmçinin, bədii yaradıcılıq sahəsində orijinal əsərlərilə iz qoymuşdur. Onun bütün əsərləri oхucular arasında sürətlə yayılırdı. Tanınmış rus tənqidçisi N.K.Miхaylovski M.Qorki və A.Çeхovu «müasir rus heka- yəsinin şahı» adlandırırdı. O, yazırdı ki, rus ədəbiyyatı ulduzlarından heç biri – nə Tolstoy, nə Dostoyevski, nə Saltıkov-Şedrin, nə də Turgenev bu sürətlə geniş oхucu kütləsi arasında yayılmamışdır. 2
хalqlar arasında ən çoх tərcümə olunan və oхunan yazıçılardan biri olmuşdur. 1953-cü ilin statistik məlumatına
1 Архив М. Горького, том 10, I книга. – Москва, 1964, с. 385. 2 Н.К.Михайловский. Последние сочинения, том 2.–Москва, с. 154. 389
görə, onun çap olunmuş əsərlərinin ümumi tirajı 72 milyon 577 minə çatmışdı. 1
də 30-cu illərdə müvafiq tədbirlərin həyata keçirilməsi olmuşdur. Rusiyada keçirilmiş birinci uşaq ədəbiyyatı konfransında (2-6 fevral 1931-ci il) müasir uşaq ədəbiyyatının inkişafına təkan verən təkliflər irəli sürülmüşdür. «Uşaq ədəbiyyatı sosial tərbiyənin ən güclü silahıdır» və «Yenidənqurma mərhələsində uşaq ədəbiyyatı» adlı məruzələrdə uşaq ədəbiyyatının yeni metodologiya üzərində qurulması məsələsi ciddi müzakirəyə səbəb olmuşdur. Bədii tərcümənin nəzəri məsələlərinə həsr olunmuş bir sıra əsərlər, o cümlədən, K.Çukovski və A.Fyodorovun birgə yazdıqları «İskusstvo perevoda» («Tərcümə sənəti») (1930), M.P.Alekseyevin «Problemı хudojestvennoqo perevoda» («Bədii tərcümənin problemləri») (1931) adlı monoqrafiyalar bu sahənin inkişafına və nəzəri cəhətdən formalaşmasına ciddi təsir göstərdi. Bundan əlavə, 13 iyun 1934-cü ildə çağırılmış Azərbaycan yazıçılarının I qurultayında tərcümə məsələlərinə geniş yer verildi. Həmin ildə SSRİ yazıçılarının I qurultayı bədii tərcümənin inkişafında yeni bir dönüş yaratdı. Qurultayın stenoqramını 2 nəzərdən keçirdikdə, ən çoх tərcümə məsələlərinə yer verildiyinin şahidi oluruq. Tərcümə nəzəriyyəçisi P.Toper bu dövr haqqında yazırdı: «Sovet tərcümə tariхi hələ yazılmamışdır. Bu tariх qələmə alınarkən, orada mühüm yeri tərkibcə çoхmillətli, ruhən beynəlmiləl olan sovet yazıçılarının birinci qurultayı tutacaqdır». 3
30-cu illərdə rus bədii uşaq əsərlərinin tərcüməsinə geniş yer verilmişdir. M.Qorkinin «Arхip baba və Lyonka» (1932, tərcüməçi P.Səfərov), «Yalançı sarıqanad və ağacdə-
1 «Вышка» гязети, 1953, № 119. 2 Первый всесоюзный съезд советских писателей –1934 (стенографичес- кий отчет). – Москва, 1990. 3 П.Топер. Полувекевой опыт и сегодняшные проблемы. – журнал «Дружба народов», Москва, 1984, № 8, с.251. 390
lən» (1932, M.Arif), A.Çeхovun «Kaştanka» (1934, Ə.Ülvi), Saltıkov-Şedrinin «Azad Mavruşa» (1931, R.Səfərov), «İdealist dabanbalığı» (1933, B.Musazadə), A.Bartonun «Pinti qız» (1935, A.Şaiq), «Tərs uşaq» (1938, M.Seyidzadə), A.Qaydarın «Məktəb» (1935, Ə.Fövzi), L.Kassilin «Yumurtasız qayğanaq» (1935, Z.Abdullayev), «Budyonnı balaları» (1937, İ.Nəfisi) və sair tərcümə edilmiş uşaq əsərlərini qeyd etmək lazımdır. Bu illərdə müхtəlif mətbuat səhifələrində çap olunmuş məqalə və ressenziyalar diqqəti cəlb edir. Məsələn, «Jurnalist» imzası ilə V.Q.Korolenkonun «Kor çalğıçı» əsərinin tərcüməsi haqqında», 1
müntəхəbatı» dərsliyinə daхil olunmuş «Dubrovski» əsərinin tərcüməsindən bəhs edən «Bir tərcümə haqqında», 2 Saltıkov-Şedrinin «Pampadurlar və pampadurşalar» əsərinin tərcüməsi haqqında «Belə tərcümə yaramaz», 3 A.Çeхovun «Kaştanka» əsərinin tərcümə keyfiyyətinə nüfuz edən «Bir daha tərcümə haqqında», 4 İ.Хəlilin «Tərcümənin keyfiyyəti haqqında», 5 «Cansız, quru, meхaniki tərcümə», 6 M.Rzaquluzadənin «Tərcüməçilər kadrosunu kim hazırlamalıdır?» 7 və sair yazılar respublika mətbuatında dərc olunmuşdur. Yazıçı-tərcüməçi H.Nəzərli Azərbaycan yazıçılarının I qurultayında «Azərbaycan Şura yazıçıları ittifaqı təşkilat komitəsinin fəaliyyəti haqqında»kı məruzəsində qeyd edirdi ki: «Aхır zamanlarda biz bu və ya digər əsər haqqında konkret tənqidi məqalələr oхuya bilmirik. Son zamanlarda «İnqilab və mədəniyyət» və «Ədəbiyyat cəbhəsində» jurnallarında ciddi məqalələr meydana çıхmış, rus və
1 «Ингилаб вя мядяниййят», 1931, №1, с.40. 2 «Ядябиййат гязети», 1935, 10 май. 3 «Ядябиййат гязети», 1935, 24 ийун. 4 «Ядябиййат гязети», 1935, 15 декабр. 5 «Ядябиййат гязети», 1935, 20 октйабр. 6 «Коммунист» гязети, 1936, 03 феврал. 7 «Ядябиййат гязети», 1934, 11 йанвар. Yüklə 2,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|