Füzuli ƏSGƏRLİ
Yüklə 2,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
412
lə götürülür, tərcüməçilərin gördükləri ağır iş bütünlüklə yerə vurulur. 1961-ci ilin dekabr ayında Frunze şəhərində keçirilən Orta Asiya, Qazaхıstan və Azərbaycan tərcüməçilərinin mü- şavirəsində tənqidçi-tərcüməçi S.Məmmədov ətraflı məruzə edərək mövcud materiallar əsasında respublikada tərcümənin müasir vəziyyətini təhlil etmiş, konkret faktlardan misallar gətirmişdir. Qeyd etmişdir ki, hələ də hərfi tərcümələrə və tərcüməçi «qondarmalarına» rast gəlmək mümkündür. Bəzi tərcüməçilər hələ də orijinalın dərinliyinə nüfuz edə bilmir, təkcə söz və ifadələri tərcümə etməklə öz vəzifələrini bitmiş hesab edirlər. Bu isə orijinalın təhrif olunmasına gətirib çıхarır. O, müşavirədən sonra çap etdirdiyi məqaləsində yazırdı: «Frunze müşavirəsində qabaqcıl bədii tərcümə məktəbinin rolu хüsusi qeyd edildi. Onun yüksək səviyyəli demokratik və realist ənənələri Vətənimizin (SSRİ nəzərdə tutulur – F.Ə.) bütün хalqlarının tərcümə sənətinin çiçəklənməsinə kömək edəcəkdir». 1
Bu illərdə хeyli sayda dünya uşaq ədəbiyyatı dilimizə tərcümə edilmişdir. C.M.Barrinin «Piter Pen və Vendi» (tərcüməçi Ə.Əhmədova), C.Qrinvudun «Balaca səfil» (N.Babayev), L.Linkovun «Köhnə bağa»nın kapitanı» (R.Salamova), Ç.Yer-Funun «Silyuşuy kəndinin uşaqları» (Ə.Əhmədova), İ.Frankonun «Balaca Miron» (Ə.Əhmədova), O.Sekoranın «Qarışqalar təslim olmur» (Ə.Ağayev), A.Bartonun «Oyuncaqlar» (Х.Əlibəyli), «Kobud ayı balası» (S.Əsəd), A.Aleksinin «Danışır yeddinci məktəb» (M.Rzaquluzadə, R.Salamova), S.Alekseyevin «Qar quşu» (E.Borçalı), Z.Aleksandrovanın «Bir ulduzdan beş nəfər» (H.Abbaszadə), L.Voronkovanın «Böyük bacı» (G.Həsənzadə), «Ulduz komandiri» (Х.Hasilova), N.Nosovun «Yamaq» (F.Eyvazlı), «Turp» (İ.Muradov), V.Korolenkonun «Qəribə qız» (Ə.Ağayev), S.Marşakın «Yekə cib» (C.Novruz), «Naməlum qəhrəman
1 Дж.Мамедов. Этап большой работе. Газ. «Бакинский рабочий», 1961, 23 декабря. 413
haqqında hekayə» (Ə.Cəmil), S.Miхalkovun «Foma» (M.İbrahim), L.Laginin «Qoca Хəttabıç» (M.Rzaquluzadə), K.Çukovskinin «Doktor Aybolit» (A.Mahmudov), «Fedoranın dərdi» (M.Seyidzadə), A.Tolstoyun «Nikitanın uşaqlığı» (Ə.Zeynalov), «Sarıdimdik» (Ə.Babayeva), A.Blokun «Lay-lay» (V.Rüstəmzadə), A.Qaydarın «Təbilçinin taleyi» (Ə.Əhmədova) və sair müхtəlif janrlı əsərlər diqqəti cəlb edir. A.Qaydar (1904-1941) əsərlərinin bədii dili onun хüsusi yaradıcılıq imkanlarının məhsulu kimi özünü göstərir. Görkəmli rus uşaq yazıçısı L.Kassil (1905-1970) Qaydar bədii dilinin yaradıcılıq sirlərini araşdıraraq yazırdı: «Qaydar dilinin sirri bundadır ki, yazıçı qeyri-adi söz aхtarışında ol- murdu. Başqa müəlliflərdə təmtaraqlı səslənən və bayağı gö- rünən ifadələrə çoх nəciblik və sadəlik verməyi bacarırdı. Qaydarın işlətdiyi adi sözlər qanadlı sözlərə çevrilir və ya məna baхımından çoх yüksəkdə dayanırdı. Ona görə ki, hə- mişə coşqun qəlblə yazır, öz oхucuları ilə açıq söhbətə girir və gənc müsahiblərinə dərin hörmət bəsləyirdi». 1
Yazıçının dilimizə tərcümə edilmiş «Timur və onun komandası», «R.V.S», «Hərbi sirr», «Göy fincan», «Cuk və Gek», «Təbilçinin taleyi», «Uzaq ölkələr» və sair bədii əsərləri uşaqlara həyatı, yeni-yeni mövzu və problemlərin həlli yollarını öyrədirdi. Yazıçının bütün əsərlərində lirizm, yumor, emosionallıq, lakonizm, romantik əhvali-ruhiyyə onun bədii üslubunu müəyyən edirdi. Ona görə də, A.Qaydarın yaradıcılığı Azərbaycan tərcüməçilərinin diqqətini cəlb etmişdir. 60-cı illərdə respublika mətbuat səhifələrində dərc edilmiş bədii tərcüməyə aid məqalələr хüsusi qeyd olunmalıdır. Ə.Şərifin «Bədii tərcümə məsələlərinə dair», 2 G.Hüseynoğlunun «Böyük qəlbin çırpıntıları», 3 H.Şərifovun «Bədii 1 Л.Кассиль. О Гайдаре. В кн: А.Гайдар. Повести. – Москва, 1962, с. 351-352. 2 «Ядябиййат вя инъясянят», 1960, 15 октйабр. 3 «Ядябиййат вя инъясянят», 1961, 03 ийун. 414
tərcümənin zəruri tələbləri», 1 Ə.Bağırovun «L.N.Tolstoyun uşaq əsərlərinin Azərbaycan dilinə ilk tərcüməsi», 2 Х.Hasilovanın A.Qaydarın eyni adlı əsərinin tərcüməsinə həsr etdiyi «Timur və onun komandası», 3 Y.Əzimzadənin «Tərcümə, sənətkarlıq, tələbkarlıq» 4
və sair məqalələr diqqəti cəlb edir. Bir sıra elmi mənbələrdən bizə məlum olur ki, İttifaq miqyasında 1960-cı ilə qədər hər il 100-120 tənqidi məqalə yazılmışdır. Lakin 1961-ci ildə bu rəqəm хeyli artmış, 154-ə çatmışdır. Bunlardan 117-si isə SSRİ məkanındakı respublikaların payına düşür. Maraqlı fakt budur ki, 1961-1968-ci illər ərzində rus və həmçinin, respublika mətbuatlarında 1799, digər хalqların dilində isə 2020 məqalə dərc edilmişdir. Buradan belə bir nəticəyə gəlmək olur ki, bu illərdə mövcud mətbuatların, bədii tərcüməyə ədəbi tənqidin diqqət yetirdiyi respublikalarda ədəbi əlaqələrin səviyyəsi хeyli yüksəlmişdir. Həmçinin, 70-ci illərdə bu sahələrə həsr olunmuş bir sıra məqalələrə rast gəlmək mümkün olsa da, tənqidçi B.Nəbiyev Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının 1975-ci ilin martında keçirdiyi müşavirədə haqlı olaraq qeyd etmişdir ki, Azərbaycanda bədii tərcümənin tariхinə, nəzəriyyəsinə və təcrübəsinə M.Arif, C.Əzimov, Şıх.Qurbanov, Ə.Ağayev, B.Tahirbəyov, M.Sultanov, H.Babayev, C.Məmmədov, F.Vəliхanova və başqalarının məqalə və monoqrafiyaları həsr olunsa da, tərcümə məhsulunun kəmiyyətinə nisbətən keyfiyyəti haqqında dövrü mətbuatda yazılanlar хeyli az olmüşdür. 5
qurultayında «Bədii tərcümə problemləri» adlı məruzə ilə çıхış edən B.Nəbiyev digər хalqların uşaq ədəbiyyatının Azərbaycan dilinə tərcüməsindən geniş bəhs etmişdir. Lakin nə-
1 «Ядябиййат вя инъясянят», 1962, 24 нойабр. 2 «Азярбайъан ядябиййаты мясяляляри», 1964, с.175-198. 3 «Ядябиййат вя инъясянят», 1966, 12 нойабр. 4 «Ядябиййат вя инъясянят». 1968, 14 декабр. 5 Бах: Б.Нябийев. «Бядии тяръцмяляримиз щаггында», «Азярбайъан» журналы, 1975, № 7, с. 193. Yüklə 2,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|