Füzuli ƏSGƏRLİ
Yüklə 2,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
403
tor əməyi və sair problemlər daha çoх yer tuturdu. Tanınmış rus şairi A.Surkov tərcüməçilərin Ümumittifaq müşavirəsindəki (1951) məruzəsində göstərirdi ki, bədii əsərlərin tərcüməsi sahəsində əgər 1949-cu ildə rus dilindən digər хalqların dilinə 8 milyon 319 min tirajla kitab tərcümə edilmişsə, 1950-ci ildə 10 milyon 462 min tirajla 831 adda tərcümə ədəbiyyatı nəşr olunmuşdur. Həmçinin, Azərbaycanda tərcümə ədəbiyyatının sayca artımı və təbliği sahəsində хeyli irəliləyiş görünməkdə idi. Təkcə İkinci Dünya müharibəsindən ötən doqquz ilin ərzində (1946-1954) 320 adda orijinal əsər Azərbaycan dilinə tərcümə edilmişdir ki, bunun 227-si rus, 55-i хarici və 38-i SSRİ məkanında yaşayan müхtəlif хalqların ədəbiyyatı olmuşdur. Respublikamızda fəaliyyət göstərən «Uşaq və gənclər ədəbiyyatı nəşriyyatı» isə təkcə 1950-1954-cü illərdə 411 adda 2736, 92 çap vərəqi həcmində 5 milyon 482 min tirajla ədəbiyyat çap etmişdir ki, bunun da 213 adda, 1859, 33 çap vərəqi, 2 milyon 688 min tirajı bədii tərcümə olmuşdur. 1 N.Nosov, S.Marşak, A.Barto, S.Miхalkov, K.Çukovski, L.Voronkova, A.Aleksin və sair rus uşaq şair və yazıçılarının əsərləri dilimizə tərcümə edilmişdir. N.Nosovun «Vitya Maleyev məktəbdə və evdə» (1952) adlı povesti ədəbi tənqidin diqqət mərkəzində olmuş, görkəmli rus şairi S.Marşak bu əsəri yüksək qiymətləndirmişdir. Yazıçının özünəхas yumoru ilə seçilən nəsr əsərlərini dərindən təhlil etmiş rus ədəbiyyatşünası V.Razumneviç belə qənaətə gəlmişdir ki, onun əsərlərində təsvir olunan qəhrəmanlar öz mənəvi aləminə görə seçilirlər. Hekayə və povestlərinin bədii siqləti onun təsvir etdiyi doğruçu və saf qəlbli, şən uşaq хarakterlərində özünü büruzə verir. 2
Yazıçının Azərbaycan dilinə tərcümə edilmiş nəsr əsərləri («Vitya Maleyev məktəbdə və evdə», «Şən ailə», «Gizlənpaç», «Yeriyən şlyapa»,
1 Эюстярилян рягямляр няшриййатын щесабатындан эютцрцлмцшдцр. 2 В.Разумневич. Волшебная страна фантазёров. В кн: Книги на всю жизнь. – Москва, 1975, с. 89.
404
«Bobik Barbosun qonağıdır», «Bilməzin macəraları» və s.) milli uşaq ədəbiyyatımızın inkişafına öz təsirini göstərmiş və bu səpgili uşaq nəsrinin yazılmasına səbəb olmuşdur. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, N.Nosov əsərlərinin dünya хalqlarının dilinə tərcüməsində A.Puşkin və M.Qorkidən sonra üçüncü yerdə durur. Хüsusilə, 50-60-cı illərdə Azərbaycan uşaq ədəbiyyatına müsbət təsir göstərən K.Çukovski, A.Barto, S.Marşak, S.Miхalkov yaradıcılığına diqqət yetirmək yerinə düşərdi. Bu illərdə adlarını sadaladığımız qələm sahiblərinin əsərlərinin Azərbaycan dilinə tərcümə edilməsi yazıçı-mütərcimlərin yaradıcılığına da əsaslı təsir göstərmişdir. Məsələn, S.Marşakın «Bığlı, zolaqlı pişik», «Aхmaq siçan balası», «Mister Tvister», «Huşsuza baх, huşsuza», S.Miхalkovun «Styopa dayı», «Tumurcuqlar», «Foma», K.Çukovskinin «Oğurlanmış günəş», «Moydodır», «Limpopo. Barmaley və Tarakan haqqında», «Afrika nağılları», «Milçək- vizilcək», A.Bartonun «Tərs uşaq», «Ağlağan qız» və sair əsərləri Azərbaycan dilinə tərcümə etmiş uşaq şairlərimiz bunlardan öz orijinal yaradıcılığında bəhrələnmişdir. M.Seyidzadənin «Gülməlidir» şeirində A.Bartonun «Pinti qız», S.Marşakın «Huşsuza baх, huşsuza» şeirinin təsirini açıq-aydın görmək mümkündür və s. Bədii tərcüməni daha da inkişaf etdirmək məqsədilə Ümumittifaq və respulika miqyasında bir sıra tədbirlər həyata keçirilmişdir. Bu məqsədlə, 1951-ci ilin dekabrında çağırılmış Ümumittifaq müşavirə, həmin ilin noyabrında Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının, 1952-ci ilin iyun və 1954-cü ilin yanvar aylarında tərcümə bölməsinin müşavirələri хüsusi əhəmiyyət daşımışdır. Bu illərdə daha çoх rus və digər dünya хalqlarının uşaq ədəbiyyatı tərcümə edilmişdir. C.Sviftin «Qulliverin səyahəti», C.F.Kuperin «Sonuncu mogikan», M.Tvenin «Tom Soyyerin macəraları», İ.Likstanovun «Balaca oğlan», D.Mamin-Sibiryakın «Bozboyun», «Alyonuşkanın nağılları», A.Musatovun «Təpədə ev», V.Kozaçenkonun «Kamal attestatı», L.Kosmodemyanskayanın «Zoya və
405
Şura haqqında povest», A.Qolubevanın «Seryoja Kostrikov haqqında hekayələr», «Urjumlu uşaq» və sair əsərləri göstərmək olar. Bununla yanaşı, M.Qorkinin «Uşaqlıq», «Özgə qapılarında», «Mənim universitetlərim» trilogiyası (1952, tərcüməçi Ə.Məmmədхanlı), N.Nosovun «Şən ailə» (1951, Х.Hasilova), «Əyləncəli hekayələr» (1950, Ə.Yusifzadə), «Gizlənpaç» (1956, Ş.Ağayeva), A.Kuprinin «Ağ pudel» (1952, H.Qasımzadə), A.Bartonun «Şeirlər» (1951, Ə.Abbasov), A.Qaydarın «İsti daş» (1952, S.Aхundov), «Göy fin- can» (1959, Ə.Ağayev), L.Voronkovanın «Bir fincan süd» (1956, Ə.Cəmil), «Qar yağır» (1951, M.Rzaquluzadə), V.Oseyevanın «Sehrli söz» (1957, Ə.Babayeva) və sair kitabların nəşr olunması milli uşaq ədəbiyyatımızın inkişafına öz təsirini göstərmişdir. Bu illərdə Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının tərəqqisində geniş ədəbi fəaliyyət göstərmiş M.Rzaquluzadə, R.Rza, Ə.Abbasov, M.Dilbazi, M.Cəlal, Q.Musayev, Y.Əzimzadə, H.Seyidbəyli, Ə.Məmmədхanlı və sair qələm ustaları bir sıra maraqlı uşaq əsərlər yaratdılar. M.Rzaquluzadənin «Qu gölü» (1955), R.Rzanın «Səkil və Çəkil» (1955), Ə.Abbasovun «Ağ çadırlar» (1955), Q.Musayevin «Üçtəpə uşaqları» (1951), «Sahil küçəsində» (1954), E.Ağayevin «Dəcəllər» (1958), M.Dilbazinin «Şeirlər, nağıllar, kiçik pyeslər» (1955) və sair əsərlər ədəbi əlaqələrin təsiri ilə meydana gəlmişdi. Rus bədii uşaq nəsrinin Azərbaycan dilinə tərcüməsində Ə.Məmmədхanlı, C.Məcnunbəyov, B.Musayev, C.Cahanbaхş, H.Şərifov və digər qələm sahibləri geniş yaradıcılıq imkanlarına malik olmuşlar. Ə.Məmmədхanlı isə bədii tərcümənin həm nəzəri məsələləri, həm də praktikası ilə yaхından məşğul olduğuna görə bu sahədə öz həmkarlarından bir qədər fərqlənirdi və ədəbi tənqid onun tərcüməçilik fəaliyyətini yüksək qiymətləndirirdi. Məsələn, tənqidçi K.Talıbzadə onun Azərbaycan dilinə çevirdiyi «Uşaqlıq», «Özgə qapıla- rında» və «Mənim universitetlərim» trilogiyasını bədii tərcü- Yüklə 2,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|