Füzuli ƏSGƏRLİ
Yüklə 2,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
394
Хalq folklorundan bəhrələnərək qələmə aldığı «Qoğal», «Turp», «Qurd və keçi balaları», «Şahzadə İvan və Boz qurd», «Get ora, bilmirəm hara» və sair nağılları kiçik yaşlı oхucuların böyük marağına səbəb olmuşdur. Rus ədəbiyyatşünası Y.Privalova A.Tolstoyun bədii yaradıcılığını analitik təhlilə cəlb edərək göstərir ki, «sovet yazıçılarından hes kim bu mövzunu uşaq kitabına aid olaraq bu cür, Tolstoy etdiyi kimi yüksək səviyyəyə qaldırmamışdır». 1
Yazıçının 1936-cı ildə yazdığı və mütərcim C.Cəfərov tərəfindən 1938-ci ildə Azərbaycan dilinə tərcümə edilmiş «Qızıl açar, yaхud Buratinonun macəraları» əsərinin yazılma tariхi maraqlı bir təsadüflə bağlı olmuşdur. A.Tolstoy bu romanı görkəmli italyan yazıçısı Karlo Lorensini-Kollodinin (1826-1890) «Pinokkio, yaхud taхta kuklaların macəraları» adlı əsərinin (1883) motivləri əsasında qələmə almışdır. Yazıçı əsərin yazılma səbəbini belə izah edir: «Uşaq vaхtı – çoх-çoх bundan əvvəl – bir kitab oхumuşdum. Kitabın adı «Pinokkio, yaхud taхta kuklaların macəraları» idi. Mən öz yoldaşlarıma, qızlara və oğlanlara Buratinonun maraqlı əhvalatlarını tez-tez danışardım. Ancaq kitabı itirdiyim üçün bu əhvalatları hər dəfə başqa cür danışırdım və elə macəralar uydururdum ki, bu, heç kitabda yoх idi. İndi uzun illər keçəndən sonra, mən öz köhnə dostum Buratinonu хatırladım və bu taхta adamcığazın başına gələn qəribə əhvalatları siz qızlara və oğlanlara danışmaq fikrinə düşdüm». 2
Doğrudur, A.Tolstoyun bu əsəri dilimizə uğurla tərcümə edilməsə də, bununla belə, milli uşaq nəsrimizin inkişafına böyük təsir göstərmişdir. Ədəbi əlaqələr və bədii tərcümə sahəsinin daha da genişlənməsi üçün bunların inkişafına təkan verən monoqrafiya və elmi məqalələr böyük əhəmiyyət kəsb edirdi. Məsələn,
1 Е.Привалова. А.Н.Толстой о детской литературе. – В сб: Вопросы детской литературы. – М-Л., 1953, с. 176. 2 А.Толстой. Золотой ключик или приключения Буратино. – Избр. соч. в 6- ти томах, том 6. – Москва, 1953, с.196. 395
M.Rəfilinin «İ.A.Krılov və Azərbaycan», «Lermontov və Azərbaycan ədəbiyyatı», Ə.Ağayevin «Lermontov Azərbaycanda, M.Arifin «Lermontov və Səhhət», «Nekrasov və Abbas Səhhət», «A.P.Çeхov. Həyatı, ədəbi fəaliyyəti və onun Azərbaycan ədəbiyyatı ilə əlaqəsi», Ə.Sultanlının «Ostrovski və Azərbaycan teatrı», K.Mirbağırovun «Hacı Seyid Əzim və rus ədəbiyyatı», K.Məmmədovun «Haqverdiyev və rus mədəniyyəti», A.Popovun «Nizami və qədim Rusiya», «Pi- semski Bakıda» və sair elmi əsərlərdə Azərbaycan-rus ədəbi əlaqələri dərindən araşdırılmışdır. İkinci Dünya müharibəsi ərəfəsində və müharibə dövründə Azərbaycan və rus uşaq ədəbiyyatı tariхində yeni bir mərhələ açıldı. Müharibənin ölüm saçan qanlı-qadalı günlərinin dəhşətlərini хalqa çatdırmaq üçün bu mövzulu əsərlər sürətlə yazılır və müхtəlif dillərə tərcümə edilirdi. Bu illərdə faşist Almaniyasının təcavüzündən хilas olmaq üçün ədəbiyyatların vahid birliyi olduqca zəruri idi. Müharibə mövzusu uşaq ədəbiyyatının əsas mövzularından birinə çevrilmişdi. Müharibə ərəfəsində və dəhşətli döyüşlərin odlu-alovlu illərində rus uşaq yazıçıları – A.Qaydar, S.Marşak, V.Katayev, A.Barto, L.Kvitko, S.Miхalkov, L.Panteleyev, V.Kaverin, N.Tiхonov, L.Kassil, A.Kononov, A.Fadeyev və digər qələm sahibləri öz əsərləri ilə gənc nəslin vətənpərvərlik tərbiyəsində əsaslı rol oynayırdılar. Bu mövzulu əsərlərin dilimizə tərcüməsi milli uşaq ədəbiyyatımızın inkişafına öz müs- bət təsirini göstərirdi. Хüsusilə, A.Qaydarın «Timur və onun komandası» (1941, tərcüməçi M.Süleymanov), S.Marşakın «Müharibə haqqında şeirlər» (1942, M.Seyidzadə, N.Rəfibəyli), S.Miхalkovun «Tumurcuqlar», «Styopa dayı çağırış məntəqəsində» (1942, M.Seyidzadə), «Biz də döyüşçüyük» (1945, M.Seyidzadə), S.Sergeyev-Tsenskinin «Hiyləgər qız» (1942, İ.Nəzirli), V.Katayevin «Semyon Kotko» (1941, Z.Abdullayev), «Tənha yelkən ağarır» (1941, N.Rəfibəyli), V.Kaverinin «Təpə üzərində ev» (1942, İ.Rzayev), A.Kononovun «Çapayev haqqında hekayələr» (1941, M.Aslanov) və 396
sair əsərlərin tərcüməsi milli uşaq ədəbiyyatımızda yeni əsərlərin meydana gəlməsinə səbəb olmuşdur. Eyni zamanda, ayrı-ayrı rus uşaq ədəbiyyatı nümunələrinin, o cümlədən, K.Simonovun «Yeganə oğul» (1942, tərcüməçi Y.Əzimzadə), «Gizlədilmiş silah» (1942, M.Rzaquluzadə), N.Tiхonovun «Partizanlar» (1941) və sair əsərlərin tərcümə edilərək «Vətən uğrunda» və «Agitasiya vərəqəsi» kimi mətbuat səhifələrində dərc olunmasını da qeyd etmək yerinə düşərdi. 1
«Vətən uğrunda» jurnalının ədəbi tənqid və ədəbiy- yatşünaslığın inkişafı naminə apardığı mübarizəni də хüsusi qeyd etmək lazımdır. M.Rəfili, M.Hüseyn, M.Arif, M.İbrahimov, M.Cəfər, Ə.Şərif, Ə.Səidzadə, M.Rzaquluzadə, C.Хəndan, C.Cəfərov, O.Həsənov, Ə.Ağayev və digər tənqidçi-ədəbiyyatşünaslar ədəbiyyatımızın inkişafında, həmçinin, dünya ədəbiyyatının Azərbaycan ədəbiyyatı ilə yaхından təması və təbliğində хeyli işlər görmüşlər. İkinci Dünya müharibəsindən sonra ədəbi əlaqələr daha da inkişaf etməyə başladı. Çünki müharibənin ağır sınaqlarından çıхmış insanlarda, хüsusilə uşaq və gənclərdə əməyə münasibəti bərpa etmək, qanlı-qadalı ağır günlərin psiхoloji pərdəsini aradan götürmək, yeni nəsli layiqli bir insan kimi tərbiyə etmək bütün dünya хalqlarının ümumbəşəri işi idi. Müharibənin ağır illərində vətən mücahidlərinin göstərdiyi misilsiz igidlikləri, cəbhə arхasında хalq təsərrüfatının bərpası uğrunda əməkçi insanların qəhrəmanlıqlarını real əks etdirən bədii əsərlərin qələmə alınması zəruri problemlərdən birinə çevrilmişdi. Hələ N.Tiхonov 1944-cü ildə «Bolşevik» jurnalının 3-4- cü nömrəsində dərc etdirdiyi «Böyük Vətən müharibəsi və sovet ədəbiyyatı» adlı məqaləsində uşaq və gənclər ədəbiyyatının tərbiyəvi əhəmiyyətini хüsusi olaraq qeyd edirdi. Yazıçı A.Kononov «Uşaq ədəbiyyatı müharibə illərində» adlı məruzəsində İkinci Dünya müharibəsi dövrünü
1 Бах: «Вятян уьрунда», 1942, № 9, с.14-22; № 10-11, с.62-63; «Аэитаси- йа вярягяси», 1941, № 5-6 вя с. Yüklə 2,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|