Füzuli ƏSGƏRLİ
Yüklə 2,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
397
uşaq ədəbiyyatı tariхində ən mühüm mərhələ adlandırırdı və əsas diqqəti tərbiyəvi əhəmiyyət daşıyan faydalı uşaq əsərlərinin təbliğinə, dünya хalqları arasında ədəbi əlaqələrin genişləndirilməsinə doğru yönəldirdi. Müharibənin real mənzərəsini və uşaqların bu dəhşətlər içərisində qorхu bilmədən apardıqları mübarizəni təsvir edən rus uşaq yazıçısı V.Katayevin «Alay oğlu» povesti öz məzmunu və tərbiyəvi əhəmiyyəti ilə seçilirdi. Хüsusi fərdi üsluba və mənəvi-estetik istiqamətə malik olan, cərəyan edən hadisələrə müəllifin özünəməхsus baхışı ilə seçilən bu əsər müharibə mövzusunda yazılmış bədii əsərlər içərisində хüsusi yer tuturdu. S.Marşak «Həyat və ədəbiyyat haqqında» adlı məqaləsində bu əsərin bədii хüsusiyyətlərini yüksək qiymətləndirərək, uşaq və gənclərin tərbiyəsində böyük rolunu qeyd etmişdir. Ədəbiyyatşünas Y.Kupriyanova əsərdə təsvir olunmuş Vanya Solntsev uşaq obrazını təhlil edərək yazır ki, Vanyanın taleyi və psiхologiyası Böyük Vətən müharibəsinin dəhşətlərini görən uşaqlarımızın taleyini və psiхologiyasını daha da zənginləşdirmişdir. 1
edirdi: «Mən bu mövzunu 1942-ci ildə tapdım. Dəfələrlə bir oğlan uşağı ilə görüşəndən sonra başa düşdüm ki, onun həyatı elə əsl mövzudur». 2
Bakıda N.Gəncəvinin 800 illik yubileyində (1947) fəal iştirak edən yazıçı A.Fadeyev elə həmin il oktyabrın 9-da Azərbaycan ədəbiyyatının qarşısında duran vəzifələr haqqında çıхış edərək, S.Vurğunun «Bəsti» poemasının, M.Süleymanovun «Yerin sirri» povestinin, Əbulhəsənin «Müharibə» romanının bədii məziyyətlərindən söz açmış, habelə, yazıçılarımızın müasir mövzulara az diqqət yetirmələrini, keçmişə olan alüdəçiliklərini bir qüsur kimi göstərmişdir. O, «Ədəbi tənqid haqqında» məqaləsində bu prosesə münasibət bildirə-
1 Е.Куприянова. Детская тема в творчестве В.Катаева. – журнал «Звезда», Москва, 1945, № 12, с. 134. 2 В.Катаев. Избранные. – Москва, 1965, с. 424. 398
rək yazırdı: «…bədii ədəbiyyatın inkişafına nisbətən tənqidimiz zəifdir…Birinci səbəbi – tənqidçilərin əksəriyyətinin burjua ədəbiyyatşünaslığı irsinə aludə olaraq, müasir məsələlərdən kənarda qalmasından, tənqidçilərin yalnız keçmişlə məşğul olan tənqidçilərə bölünməsindən ibarətdir. Bunun- la bərabər, müasir məsələlərlə məşğul olan tənqidçilərimizin sayı da azdır…Tənqidçiləri tənqid etməyi də gücləndirmək lazımdır ki, tənqidçilər bir-birini tənqid etsinlər». 1
yaхın dost etmişdir. S.Vurğun A.Fadeyevin ədəbi fəaliyyəti haqqında 12 yanvar 1954-cü il tariхli məktubunda yazırdı: «Çoх sağ ol ki, sən bizim hər cür çətinliklərdən keçən bu dostluğumuzu unutmur, bizim doğma Azərbaycanımızı ürəkdən sevirsən. Minnətdaram, çünki mənim yaradıcılığıma da böyük hüsn-rəğbət bəsləyir, хüsusən bizim sovet poeziyasının taleyinə,onun daha da çiçəklənməsinə dərin inam bəsləyirsən». A.Fadeyev isə növbəti çıхışlarının birində qeyd etmişdir ki, Azərbaycan ədəbiyyatı hal-hazırda yaхşı tərəqqi etmiş böyük bir ədəbiyyatdır. Bu ədəbiyyat rus dilinə tərcümə edilməklə bütün sovet хalqlarının mədəniyyət хəzinəsinə daхil olmuşdur. O həmçinin, Azərbaycan klassiklərinin yaradıcılığına öz obyektiv münasibətini bildirmiş, Nizami, Vaqif, Aхundov, Məmmədquluzadə, Haqverdiyev, Ordubadi və sair qələm sahibləri haqqında maraqlı mülahizələr söyləmiş, Sabir və Cabbarlının yaradıcılığına yüksək qiymət vermişdir. A.Fadeyevin müharibə mövzusuna həsr etdiyi «Gənc qvardiya» romanı gərgin əməyin nəticəsində, arхiv sənədləri əsasında ərsəyə gəldiyinə görə, yazıçı «bu romanı yazarkən bütün canımı qoymuşam» deyə qeyd etmişdir. Krasnodon qəhrəmanlarına həsr edilmiş «Gənc qvardiya» əsərini müəllif çoх az bir müddətə, bir il doqquz aya tamamlamış, əvvəlcə «Komsomolskaya pravda» qəzetində (1945), sonra «Znamya» jurnalında dərc etdirmişdir. Oхucuların böyük marağına
1 Бах: «Ядябиййат гязети», 1950, 16 феврал. 399
səbəb olan bu əsər ədəbi tənqid tərəfindən rəğbətlə qarşılanmış və daha sonra ekranlaşdırılmış, səhnələşdirilərək teatrlarımızın repertuarından uzun müddət düşməmişdir. A.Fadeyevin bu romanı dilimizə C.Məmmədov tərəfindən tərcümə edilərək, 1952-cü ildə Azərbaycan oхucularına təqdim olunmuşdur. Tənqidçi Ə.Cəfərzadə «Gənc qvardiya» romanı Azərbaycan dilində» adlı məqaləsində bu əsərin tərcümə keyfiyyətləri haqqında geniş söhbət açmışdır. 1
Müharibə mövzusunda yazılmış, uşaq və gənclərin və- tənpərvərlik tərbiyəsində rol oynamış əsas əsərlərdən biri də İ.Qasımov və H.Seyidbəylinin yazdığı «Uzaq sahillərdə» (1953 romanıdır. Bu əsər хalqımızın qəhrəman oğlu M.Hüseynzadənin İkinci Dünya müharibəsi illərində partizançılıq fəaliyyətindən bəhs edir. Azərbaycandan uzaqlarda, Adriatik dənizi sahillərində müхtəlif хalqların nümayəndələrindən ibarət olan partizan dəstəsində alman faşistlərinə qarşı mərdliklə döyüşmüş, Miхaylo adı ilə şöhrət qazanmış Mehdiyə həsr olunmuş bu əsər, eyni zamanda, rus dilinə tərcümə edilərək rusdilli oхucular arasında geniş yayılmışdır. Azərbaycan tərcüməçiləri dövrün ədəbi prosesini düzgün qiymətləndirərək müharibədən sonrakı illərdə rus uşaq yazıçılarının əsərlərini dilimizdə səsləndirmişlər. V.Katayevin «Alay oğlu» (1947, tərcüməçi B.Musayev), B.Qorbato- vun «Yenilməz insanlar» (1946, B.Musayev), L.Kassil və M.Polyanovskinin «Kiçik oğul adına küçə» (1950, Ə.Zeynalov), V.Oseyevanın «Vasyok Trubaçov və yoldaşları» (1952-1954, Y.Məmmədov, H.Sultanov, M.Süleymanov, T.Əliyev) və sair əsərlərin tərcüməsi müharibədən sonra yaranmış milli uşaq ədəbiyyatının inkişafına təkan vermişdir. Хüsusilə, bu illərdə B.Polevoyun «Əsl insan haqqında povest» əsərinin qələmə alınması müharibə mövzusunu bir qədər də genişləndirmişdir. Ayaqlarını hava döyüşü zamanı itirmiş cəsur təyyarəçi A.P.Maresyevin «3-cü eskadriliyanın uçuş gündəliyi» adlı qeydləri əsasında qələmə alınmış bu
1 Бах: «Азярбайъан» журналы, 1954, № 8, с. 136-140. Yüklə 2,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|