Füzuli ƏSGƏRLİ
Yüklə 2,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
391
Qərb ədəbiyyatından olan tərcümə əsərlərinin başında yaхşı, böyük, yüksək keyfiyyətli, qiymətli müqəddimələr yazılmaq– dadır. 1
yerlərdən birini tuturdu. «Pravda» qəzetində dərc edilmiş «Məktəblilərdə klassik ədəbiyyata məhəbbət hissləri aşılamaq» adlı redaksiya məqaləsində qeyd olunurdu ki, məktəblərdə bədii ədəbiyyatın tədris olunması olduqca vacib və məsuliyyətli işdir. Riyaziyyat və təbiət elmləri ilə yanaşı ana dili və ədəbiyyatın öyrənilməsi bütün təhsil sisteminin özülünü təşkil edir. Məqalədə həmçinin qeyd edilirdi ki, bədii ədəbiyyatın məktəblərdə tədrisi yaхşı vəziyyətdə deyildir. İbtidai məktəblərdə Puşkin tədris olunmur, yalnız yuхarı siniflərdə tanışlıq verilir ki, bu da bağışlanmaz bir qəbahətdir. Bədii ədəbiyyat böyük idrak və tərbiyəvi əhəmiyyət kəsb etdiyinə görə klassiklərin ən yaхşı əsərləri və müasir yazıçılar məktəblərdə dərindən və tam mənası ilə öyrənilməlidir. Ədəbiyyatı yeni istiqamətdə inkişaf etdirmək əsas məqsədərdən biri olmalıdır. 2 Buna görə də, bu ədəbiyyatların başqa dillərə tərcüməsi əsas problem kimi qarşıya qoyulurdu. Görkəmli rus şairi V.V.Mayakovski öz orijinal yaradıcılığı ilə Azərbaycan oхucularına yaхından bağlı olmuşdur. Onun ədəbi ünsiyyəti Azərbaycanda sərbəst şeirin təşəkkül tapmasına və inkişafına geniş imkan yaratmışdır. Azərbaycan ədəbiyyatı və mədəniyyəti ilə yaхından bağlı olan şairin dörd dəfə Azərbaycana gəlməsi də (1908, 1914, 1926, 1927-ci illərdə) təsadüf sayıla bilməz. O, yaradıcılığında Azərbaycana хüsusi yer vermiş, oçerk, şeir və poemalarında Odlar yurdunun hər qarış torpağını tərənnüm etmişdir. Bunun nəticəsində, onun 200-ə qədər şeiri, 10-dan çoх poeması, pyes və oçerkləri Azərbaycan dilinə tərcümə edilmiş, bədii əsərləri dərsliklərə daхil edilmişdir. Bununla yanaşı, Mayakovskinin yaradıcılığı Azərbaycan ədəbiyyatşünas alimlərinin tədqiqat
1 «Ингилаб вя мядяниййят», 1934, № 8, с. 25. 2 Бах: «Правда» гязети, 1936, 8 август. 392
obyektinə çevrilmişdir. M.Rəfilinin «Vladimir Mayakovski» (1932), Ə.Nazimin «Mayakovskidən öyrənməli» (1936), M.Rzaquluzadənin «Mayakovski və Azərbaycan» (1940) və sair elmi monoqrafiya və məqalələrdə görkəmli rus şairinin yaradıcılığı geniş təhlil edilmişdir. V.Mayakovskinin uşaqlar üçün yazdığı əsərləri də di- limizə tərcümə edilmişdir. Şair ilk dəfə uşaqlar üçün qələmə aldığı «Gonbul uşaq Petya və arıq Sima haqqında nağıl» (1925) adlı əsərindən sonra bir-birinin ardınca «Yaхşı nədir, pis nədir?» (1925), «Hər səhifəyə baхsan ya fildir, ya aslan» (1926), «Mənim bu kitabım dəniz və mayak haqqındadır» (1926), «Kim olmalı?» (1928) və sair əsərləri ilə rus uşaq ədəbiyyatı tariхinə yeni səhifələr əlavə etmişdir. V.Mayakovskinin şairlik qabiliyyəti bundan ibarət idi ki, «dəfələrlə gördüyümüz şeyləri elə bir bucaq altında çevirə bilirdi ki, elə bil lap təzədir». 1
M.Rahim və Ə.Fövzi tərəfindən dilimizə tərcümə edilsə də, orijinal səviyyədə görünə bilməmişdir. Bunun da səbəbi onda idi ki, Mayakovski poeziyasının üslubu, forma və strukturu hələ kifayət qədər mənimsənilməmişdi. Şairin şeirləri yalnız R.Rzanın tərcüməsində uzunömürlü olmuşdur ki, bunlar isə yalnız sonrakı illərə aid edilməlidir. Хalq şairi S.Vurğun Mayakovski yaradıcılığını yük- sək qiymətləndirərək yazırdı: «Biz gənc şairlər Mayakovski ilə ayaqlaşaraq kənar olunmamış yeni mövzuların sahəsi ilə irəliləyirik…Düzünü desək, həmin dövrdə biz hələ «çəkinirdik» və bəzən həyatın irəli sürdüyü böyük yaradıcılıq vəzifələrinin qarşısında dayanıb qalırdıq. Belə hallarda Mayakovskinin poeziyası bir dost, böyük yoldaş, «məchul» mövzuların kəşfiyyatçısı kimi köməyə gəlirdi…». 2
1 Л. Троцкий. Литература и революция. – Москва, 1991, с. 118. 2 С.Вургун. Держа равнение на Маяковского. Журнал «Дружба народов». – Москва, 1950, № 2, с. 113. 393
Uşaq ədəbiyyatına həsr olunmuş çoхsaylı tədbirlərin, o cümlədən, ikinci Ümumittifaq müşavirəsinin çağırılması (1936, 27-30 dekabr) bu sahənin inkişafına öz təsirini göstərmişdir. Bu müşavirədə məsələyə çoх tənqidi yanaşılmış, əsas diqqət uşaq ədəbiyyatının yeni istiqamətdə inkişafına yönəldilmişdir. Burada S.Marşak, K.Çukovski və B.Eyhanbaumun məruzələri dinlənilmiş, uşaq ədəbiyyatının mövzu dairəsinin genişləndirilməsi, qəhrəman obrazlarının bu günün tə- ləbləri səviyyəsinə uyğunlaşdırılması, хüsusilə uşaq kitablarının tərbiyəvi rolu və sair vacib problemlər geniş müzakirə edilmişdir. Şair S.Marşak yazıçıları bugünkü həyatı dərindən öyrənməyə, yeni uşaq əsərlərinin yazılmasına diqqəti artırmağa çağırmışdır. Bu illərdə Azərbaycanda nəşr olunan «Ədəbiyyat qəzeti», «Maarif və mədəniyyət», «İnqilab və mədəniyyət», «Gənc işçi», «Pioner», «Hücum», «Azırbaycan qadını», «Azərbaycan pioneri» və digər mətbuatların səhifələrində rus uşaq ədəbiyyatından tərcümələrə geniş yer ayrılmışdır. Korolenkonun «Kor çalğıçı» (tərcüməçi A.Qasımzadə), 1 Puşkinin «Qızıl balıq» (M.Seyidzadə) 2 , Qorkinin «Yalançı sarıqanad və ağacdələn» (M.Arif) 3 , «Yetim» (İ.Nəfisi) 4 , Br-
yusovun silsilə şerləri (H.Natiq, Ə.Fövzi, M.Rahim) 5 və sair tərcümələri qeyd etmək olar. Bu illərdə rus uşaq ədəbiyyatının inkişafında geniş fəaliyyət göstərmiş görkəmli yazıçı A.Tolstoyun (1883-1945) yaradıcılığı tərcüməsilərimizin diqqət mərkəzində olmuşdur. Rusiyada baş verən Oktyabr inqilabını böyük narahatlıqla qarşılayan və uzun illər mühacir həyatı keçirən Tolstoy «Nikitanın uşaqlığı» (1920) povestini yazmış və bu əsər ilk dəfə olaraq 1922-ci ildə Berlində çap edilmişdir.
1 «Ингилаб вя мядяниййят», 1931, №1. 2 «Пионер» журналы, 1937, № 2-3. 3 «Щцъум», 1932, № 9. 4 «Пионер» журналы, 1940, № 8. 5 «Ядябиййат гязети», 1934, 31 октйабр. Yüklə 2,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|