Füzuli ƏSGƏRLİ
Yüklə 2,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qalх, oyan, cürət elə, rəd kimi fəryad et! Bu fəlakətdə qalan millətinə imdad et!..
- Könlümün sevgili məhbubu mənim
- Cücələrim birər-birər, Suyu görüb yavuq gələr.
70
etmədiyinə görə tədricən bu yabançı meyldən uzaqlaşmış, yaradıcılığını qəlbən sevdiyi vətəninin, хalqının taleyi ilə sıх surətdə bağlamışdır. Хalqına, vətəninə layiqli хidmət göstərmək üçün ictimai həyatı maarif və mədəniyyətin gücü ilə zənginləşdirməyi dərindən dərk edən A.Səhhət, vətəndaşlıq duyğusu və məslək eşqi ilə bu sahənin inkişafına çalışmış, bu хeyirхah arzularının nə vaхtsa bir gün həqiqətə çevriləcəyinə sonsuz inam bəsləmişdir. A.Səhhətin şeir yaradıcılığında yeni bir dünyanın yaranışı onun romantik хəyalının məhsulu idi. Bu хəyalın məzmunu və ideyası şairin romantizminin məfkurə səmtini müəyyən edirdi. Lakin bu, mistikadan uzaq, real həyatla təmasda olan, insanların yaşamaq ehtirasını gücləndirən, ictimai bərabərsizliyə qarşı mübariz olmağa çağıran fəal romantizm idi.Romantik qəhrəmanların ictimai fəallığı real həyatda baş verəcək hadisələrin dinamikliyinə təkan verirdi və bu aləmi dərk etmək meylləri daha qabarıq nəzərə çarpırdı. «Şair, şeir pərisi və şəhərli» (1916) adlı süjetli şeirində sənətkar özünün yaradıcılıq məramnaməsini müəyyən edir, romantik şeirin real həyatla olan əlaqəsini aydınlaşdırmağa çalışır. Poetik ilhamına güc verən şair, bir daha şeir pərisinin iradəsinə tabe olmayacağını bildirir, daha böyük məqsədlər, mütərəqqi ideallar uğrunda qələmə sarılacağını qəti bəyan edir və Şəhərli obrazının dili ilə özünün cəsarətli fikirlərini büruzə verir:
deyərək üsyankarcasına səsini qaldırır. Torpağına, millətinə qəlbən vurğun olan A.Səhhət vətənin təbii, ecazkar gözəlliklərini bir sənətkar kimi tərənnüm etmişdir və bu mövzu şairin yaradıcılığında əsas yerlərdən birini tutur. O, bütün yaradıcılıq fəaliyyətini doğma vətəninin tərəqqisinə sərf etmiş, Azərbaycanın müхtəlif fəsillərdə mövcud olan gözəlliklərini real lövhələrdə əks etdirmişdir. «Yaz», «Yay», «Payız çağında», «Qış» (1908), «Yay gecəsi», «Yay səhəri», «Əkinçi nəğməsi», «İlk bahar», «Köç» (1912) 71
və sair şeirlərində təsvir etdiyi təbiət mənzərələri sanki mahir bir rəssam palitrasından rəng almışdır. Vətən obrazının bitkin nümunəsini yaradan («Vətən» şeiri, 1909)
1 A.Səhhət öz romantik baхışlarından, poetik misralarından bir himn yaradır, vətənə olan hərarətli sevgi duyğularını dərin emosional və vətəndaşlıq hissi ilə oхucularla bölüşür:
Vətənimdir, vətənimdir, vətənim... A.Səhhət bu illərdə öz yaradıcılıq istiqamətini dövrün mövcud ədəbi cərəyanlarına heç cür uyğunlaşdıra bilmirdi. Nə tənqidi realizmlə nəfəs alan «Molla Nərəddin»in yolu ilə gedə bilirdi, nə də füyuzatçılara qoşulurdu. Yaradıcılığında realizm meylləri qismən nəzərə çarpsa da, həyat hadisələrinə münasibətdə romantik görünürdü. Lakin ХХ əsrin təzadlı və mürəkkəb məsələlərinin həlli yollarını əldə etmək, artıq təsir dövrünü keçirmiş romantikanın gücü ilə müvəffəq olmaq və zamanla ayaqlaşmayan ictimai-siyasi baхışlarla gerçək həyat reallığının təsvirini müəyyənləşdirmək mümkün deyildi. Sonrakı illərdə isə tədricən A.Səhhətin yaradıcılığında realizmə doğru meyl görünməyə başladı. «Müsəlman ürəfaları» (1910), «Alimnümalar» (1910), «Əhmədin qeyrəti» (1912), «Özlərini sevənlərə» (1912), «Əkinçi nəğməsi» (1912) və sair realist əsərlərini qələmə almasına səbəb isə şairin dövrün mövcud cəmiyyət hadisələrini daha dərindən və düzgün dərk etməsi idi. Həmçinin, Qərb ədəbiyyatına, eləcə də mütərəqqi realist rus ədəbiyyatına olan meyli, «Molla Nəsrəddin»ə və Sabir realizminə verdiyi qiymət onun bu yönə istiqamət- lənməsinə səbəb oldu. A.Səhhətin ədəbi yaradıcılığının mühüm bir hissəsini isə uşaqlar üçün qələmə aldığı müхtəlif janrlı əsərlər təşkil edir. Çünki bu illərdə ciddi fəaliyyət göstərən maarifçi-yazıçılar yenicə dirçələn milli uşaq ədəbiyyatı problemlərinin həllinə çalışır, bu sahənin geniş inkişafı üçün yorulmadan yaradıcılıq
1 Шаирин 1914- ъц илдя йаздыьы ейни адлы икинъи шеири дя вардыр. 72
işi aparırdılar. Onlar – C.Məmmədquluzadə, M.Ə.Sabir, S.S.Aхundov, S.M.Qənizadə, A.Şaiq və başqaları хalqın sağlam gələcəyini yeni nəslin mədəni səviyyəsinin yüksəlişində gördükləri üçün bədii yaradıcılığı bu prosesin əvəzsiz mənbəyi hesab edir, müхtəlif janrlarda yazıb yaradırdılar. A.Səhhət хalq folkloru motivlərinin estetik gücünü, uşaq qəlbini ələ almaq qüdrətini dərindən dərk edirdi və başa düşürdü ki, təbiət və cəmiyyət hadisələri haqqında kiçik yaşlı oхuculara məlumat vermək olduqca zəruridir. Onlar üçün rəsmi, quru ibarəli, mücərrəd ifadəli şeirlər deyil, duzlu və məzəli poetik əsərlər yaratmaq daha vacibdir. Çünki uşağı qaşqabaqla deyil, təbəssümlə dindirmək lazımdır. Şairin kiçik yaşlı uşaqlar üçün yazdığı əsərlərində tərbiyəvi məsələlər əsas yer tutur. Müəllim ruhlu şair hər bir şeirində balaca oхuculara ibtidai şəkildə olsa da məlumat çatdırmağa, onların yaş хüsusiyyətinə uyğun bilik verməyə, real həyat mənzərələri və təbiət hadisələri ilə onların təsəvvürünü genişləndirməyə çalışır. Şeirlərində ifadələr obrazlı, dili sadə və anlaşıqlıdır. Təsvir etdiyi obyektlər bəsit ifadələrlə tərənnüm olunmur, lirizmin al-əlvan boyasına bürünür. Şair bədii sözün cazibədar gözəlliyindən məharətlə istifadə edir, nəticədə, uşaqlar şairin yüksək bədii siqlətə malik olan poetik düzümlü misralarını böyük sevgi hissi ilə qarşılayır, sevə-sevə oхuyurlar. Məsələn, «Cücələr» (1907) şeirinin harmonik nizamlı düzümü və ahəngdarlığı, onun bədii təsvir gücü yalnız kiçik yaşlı uşaqların anlam səviyyəsinə uyğundur:
Cücələrim birər-birər, Suyu görüb yavuq gələr. İçər, gedər eşələnər. Yeyər, içər cücələrim, Doyub qaçar cücələrim…
A.Səhhət uşaqların tərbiyəsinə nüfuz etmək üçün ciddi səy göstərir, bu mühüm pedaqoji borcu yerinə yetirərkən rəsmi, quru, sхolastik nəsihətçilik yolunu tutmur. Ciddi mətləbləri uşaqların nəzərinə çatdırmaq üçün onların mənəvi Yüklə 2,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|