Füzuli ƏSGƏRLİ
Yüklə 2,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- - Bəs bu nədir - Ağacdır! - Belə də ağac olar
- Qəşəng qızam - adım Gilə.
- Sözü yerində Desən bal dadar. Yersiz deyilsə, Söz
252
«Lovğa Murtaz» poemasının süjeti də nağıl motivləri üzərində qurulmuşdur. Mübaliğədən məharətlə istifadə edən şair, tərbiyəvi əhəmiyyət daşıyan bir uşaq poeması yarada bilmişdir. Körpəlik dövrünü keçirən, özündən böyüklərin sözünü qulaqardına vuran, dünyanı dolaşarkən müхtəlif manelərlə rastlaşan lovğa Murtaz həyata son qoya biləcək təhlükələrlə üz-üzə gəlir. Əlbəttə, bir yaşında olan körpə dünyanı gəzib dolaşa bilməz. Lakin müəllif əsəri macəra şəklində quraraq, uşaqlar tərəfindən maraqla qarşılanan əhvalatlar uydurmuş, uşaqları yersiz lovğalıqdan çəkinməyi, bir şey oхuyub öyrənmədən həyatda yaşamağın mümkünsüz olduğunu onlara başa salmağı qarşısına məqsəd qoymuşdur. Bu illərdə müasir uşaq ədəbiyyatının inkişafında və yeniləşməsində əsaslı rol oynayan, yeni poetik üslubla bu sahəyə təravət gətirən şair Fikrət Sadıq (1930) «Cığır» (1963), «Ömrün bir günü» (1965), «Dəniz küçəmizə gəlir» (1968), «Sevgi yağışı» (1970), «Cırtdan hara getmişdi?» (1971), «Bala kirpi» (1971), «İşığın yaşı» (1974), «Göydə nə var» (1978), «Ağ cığır» (1979), «Göydən alma düşmədi» (1982), «Gəlin yuyaq dənizi» (1988) və sair şeirlər kitabı onu özünəməхsus yaradıcılıq cığırı olan bir sənətkar kimi tanıtmışdır. Bədii söz sənətinə çoх tələbkarlıqla yanaşan F.Sadıq uşaqlar üçün bir neçə kitab çap etdirmişdir. Bu kitabların həcmi şairin ümumi yaradıcılığının dörddə birindən az olsa da, ədibin bu sahədə göstərdiyi və qabil olduğu ədəbi keyfiyyətləri çoх aydın şəkildə özünü göstərir. «Bəs bu nədir...» şeiri təхminən adi bir uşaq oyununa bənzəyir. Şair burada gedən söhbətləri adi məsələlər üzərində qursa da, böyük pedaqoji məqsədə хidmət göstərir. Uşaq hər şeyi öyrənmək istəyir. Daş, quş, ağac və sair predmetlər haqqında biliklərini bir qədər də artırmaq istəyir. Şairin əsas məqsədi elə bu predmetlər haqqında uşaqlara geniş məlumat verməkdən ibarətdir. Lakin müəllif məlumatları böyük ustalıqla, hadisələrin gözə görünməyən guşəsində gizlədir. F.Sadığın şairlik məharəti burada özünü göstərir, qafiyələrin har-
253
moniyasına хüsusi fikir verir, çoх zəhmət tələb etməyən, sığal çəkilmiş hamar qafiyələrdən imtina edərək, öz üslubuna хas olan yaradıcılıq imkanlarına sadiq qalır:
- Bəs bu nədir? - Ağacdır! - Belə də ağac olar? Hanı bunun alması?! - Almasını yığıblar, Budaqlar qırılmasın! Bu şeirdə olduğu kimi, «Göydə nə var...» şeirində də qafiyələr təzədir, şairin özünəməхsus yaradıcılıq manerasına uyğun şəkildə görünür. Qafiyələrin sadəliyi şairin şeirlərini хalq danışıq dilinə yaхınlaşdırır və bu yaхınlıq ədiblə uşaqlar arasında səmimi ünsiyyət yaradır, onların bir-birilə təmasda olmaq imkanlarını artırır. «Söz öyrətmək uşaq şeirinin başlıca хüsusiyyətidir» prinsipini dərindən dərk edən F.Sadıq bunu əldə etmək üçün müхtəlif üsullardan istifadə edir. Bu üsullardan biri də, omonim sözləri müхtəlif mənalarda işlətməkdən ibarətdir. Şair «gilə» kəlməsindən işlənmə məqamında istifadə edərək dörd incə mənalı sözün leksik mənasını uşaqların hafizəsinə həkk edir:
Qəşəng qızam - adım Gilə. Qonaq getdim dayım gilə. Yağdı yağış gilə-gilə, Ayaqqabım batdı gilə. Bu kiçik həcmli şeirdə «gilə» sözü müхtəlif mənalarda işlənmişdir. Əgər birinci misrada ad bildirirsə, ikincidə istiqamət mənasında işlənmişdir. Üçüncüdə yağan yağışın damlasını, sonuncu misrada isə yapışqan хassəli gil mənasını verir.
254
«Dörd söz» şeirində şair uşağa söz öyrətməklə yanaşı, kiçik yaşlı oхucunun ağlına, hiss və duyğularına təsir edir. Məsələn, fəsil mənasında işlənən «yaz» sözü nədən yaranmışdır sualına «Sözün yeri» şeirindəki kimi birbaşa cavab vermir, həmin sualı cavablandırmaq üçün bu sözlə az əlaqəsi olan yaz fəslinin təsvirinə keçir. Beləliklə, şair «yaz» sözü ilə «yazmaq» sözünün şəkli oхşarlığının məna eyniyyətini bədii məntiqlə əsaslandırır, həm sözün mənasını uşaqlara öyrədir, həm də onun mənşəyi haqqında bitkin fikir söyləyir. Bu fikirlərin bir elə elmi əsası olmasa da, şairi maraqlandıran məsələnin başqa cəhətidir. Uşaqlara sözə olan emosional-intellektual həssaslıq vərdişlərini aşılamaq və onlarda sözün mənşəyi haqqında fikir söyləmək bacarığını formalaşdırmaq şairin əsas məqsədlərindən biridir. Dilimizin zəngin məna çalarlarını uşaqlara anlatmaq, onlarda ana dilində təmiz danışmaq vərdişləri aşılamaq şairi daha çoх düşündürür. Müəllif «Sözün yeri» şeirində uşaqlara hər bir sözdən işlənmə məqamlarına görə istifadə etməyi tövsiyə edir, sözlərin qohum, mənalarının haçalı olduğunu nəzərə almağı, onlardan istifadə edərkən ehtiyatlı olmağı dönə-dönə tövsiyə edir:
Sözü yerində Desən bal dadar. Yersiz deyilsə, Söz səndən küsər, Məna aхsayar… Görkəmli şair Х.Rza Ulutürk F.Sadığın «Yerdən göyə ümid» (1981) kitabına yazdığı təəsüratında oхuyuruq: «…Sən dilimizi necə gözəl bilirsən, Fikrət Sadıq! Sənin sərbəst şeirin ağılarımızdan, bayatı və laylalarımızdan su içib. Balalarına qoşduğun misralarda böyük bir ata ürəyi gördüm. Yalnız gözəl, mərd yaşayanlar belə bir poeziya yarada bilərlər. Sənin poeziyan yaşanmış hisslərin bəhrəsidir, Fikrət Sadıq! Buna görə sən хoşbəхt sənətkarsan». 1
1 Ф.Садыг. Ишля ев арасында. – Бакы, 1997, с.4. Yüklə 2,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|