sharlariga refiektor ta ’sir etadi. Hissiyotda miya yarim sharlarining
peshona qismi asosiy rol o'ynaydi.
Ruhiy jarayonlar ham vegetativ, ham harakat reaksiyalarini keltirib
chiqaradi. Masalan, qo'llarni bukish haqida o'ylash garchi qo'l bukilmasa
ham qo'l muskullari qon tomirlarining kengayishiga olib keladi. His-
xayajonda limb sistemasining roli muhimdir. Uning ayrim tuzilmalarining
q o 'z g 'a lis h i o d am lard a yoqim li
sezgini vujudga k eltirsa, boshqa
tuzilmalarining qo'zg'alishi yoqimsiz sezgini vujudga keltiradi. Simpatik
nerv sistemasi qo'zg'alganda harakat faolligi ortadi, parasimpatik nerv
sistemasi qo'zg'alganda esa aksincha pasayadi.
Odam hissiyotga berilganda b a ’zan imo-ishora muskullari,
tana va
qo'1-oyoqlar muskullari o'ziga xos ravishda qisqaradi. Simpatik nerv
sistemasining lco'zg'alishi muskullarga trofik ta ’sir etib, qon bosimi ortishi
hisobiga m uskullar kuchi va chidamliligini oshirib yuboradi. Ayrim
hollarda muskullar bo'shashishi ham mumkin. His-hayajon bolalik davrida
o'ziga xos ravishda namoyon bo'ladi. Bu davrda bolalar yangilikka o'ch
b o 'lad ilar. Y angilikni anglash, unga intilish, erishish, o'zlashtirish
bolalarda musbat hissiyotni yuzaga chiqaradi.
Bu esa markaziy nerv
sistemasi faoliyatini kuchaytiradi.
B olalarda m arkaziy nerv sistem asi yuqori b o'lim larin in g to 'liq
mukammallashmaganligi ularda hissiyotning beqarorlashuviga sababchi
bo'ladi. Bolalarning tez yig'lab, tez ovunishi, yig'i bilan kulguning tez
almashinuvi, bola xursand bo'lganda baland ovozda kulishi, qiyqirishi
bunga misol bo'la oladi. Boshlang'ich maktab yoshiga kelib miya po'stloq
bo'lim larining rivojlanishi natijasida asta-sekinlik bilan bolalar o'z
hissiyotlarini boshqarishni o'rgana boshlaydilar.
Bu yosh ortishi bilan
rivojlanib boradi va bunda albatta, ichki tormozlanishga yo'naltirilgan
tarb iy an in g roli lcattadir. B olalar his-hayajo nlarin i boshqarishni
k attalard an o'rgan adilar. M usbat hissiyot bolalarda m arkazy nerv
sistemasi faoliyatini oshiradi. T a’lim-tarbiya jarayonida bolalarda musbat
hissiyotni hosil qilishga alohida e’tibor berish kerak
Dostları ilə paylaş: