[]
Yüklə 483,18 Kb. Pdf görüntüsü
|
11
Azərbaycan poeziyasının görkəmli nümayəndələrindən olan Fikrət Qocanın 80 illik yubileyi ilə bağlı F.Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasında keçirilən tədbirlərdən biri də ədəbi-bədii gecədir. Ədəbi-bədii gecə iki hissədən ibarət olur. Tədbirə tanınmış şair və yazıçılarla yanaşı, ədəbiyyat müəllimlərini, kitabxanaçıları və şair Fikrət Qocanı dəvət etmək olar. Birinci hissə çıxış və məruzələrlə başlayır, ikinci hissədə isə şairin şeir və poemalarından parcalar səsləndirilir. Ən əvvəl səhnə gül dəstələri ilə bəzədilir. Səhnənin divarından şairin şəkli asılır. Şeirlərindən bir parça və ya sitatlarından biri səhnənin divarında yer alır.
Hər insanın üzündə Bir roman cildi var. Amma açmaq olmayır, Sehri var, kilidi var. Fikrət Qoca
I Aparıcı: Hər hansı şairin poeziyasından söz açanda öncə onun şəxsiyyəti barədə düşünürsən. Fikrət Qocanın şəxsiyyəti-insan səciyyəsi bizə gün kimi aydındır. Onun poeziyasında onun şəxsiyyətini görürük, bu şəxsiyyəti formalaşdıran mühiti, insanları görürük. Şəxsiyyətin özülü, başlanğıcı atadan, anadan, onun doğulduğu torpaqdan başlayır. Fikrət Qoca Ağdaş rayonunun Kotanarxı kəndində, ziyalı ailəsində dünyaya göz açmışdır. Kotanarxı kəndi Azərbaycanın adi və kiçik kəndlərindən biridir. Lakin Fikrət Qoca 12
doğma kəndinə həsr etdiyi şeirlərində kəndin kiçikliyinə, adi olduğuna işarə vurmayıb. O, kəndinin ağacını, quşunu, arxını, çəmənini ana vətənin bir parçası kimi təqdim edib. Ana yurdun çinar kimi torpağından UcalmıĢıq Yarpaq-yarpaq tökülmüĢük, qocalmıĢıq. Yarpaq-yarpaq bir an, bir gün, bir xatirə, Bir əbədi yaĢamaqçün qarıĢırıq Ana yurda, doğma yerə. Fikrət Qoca vətən və torpaq haqqında düşüncələrini qələmə alanda çox vaxt tərənnümdən, mədhdən qaçır, çalışır ki, fikrini orijinal bədii vasitələrlə ifadə etsin. II Aparıcı: F. Qoca elə bir dövrdə ədəbiyyata gəlib ki, həmin dövrdə ya gərək tənqidçilik yolunu tutaydın, ya da təzə, orijinal ruhlu şeirlər yazıb tanınaydın. Şeirə gəlmək, poeziya aləminə qədəm qoymaq asan idisə, orada tanınmaq çətin idi. Bütün dövrlərdə olduğu kimi, 50-ci illərin sonu, 60-cı illərin əvvəllərində də şeirimizdə anormal
hallar-şablonçuluq, təqlidçilik, məzmunçuluq davam edirdi. İstedadsızlar üçün bu mənada “şair” olmaq asan idi. Fikrət Qoca elə ilk şeirlərindən heç kimə bənzəməməyə çalışırdı. O elə ilk şeirlərindən fərdi dəst-xətti və yazı manerası ilə yaşıdlarından seçilməyə, fərqlənməyə başladı. İlk şeirlərində o da ənənəvi mövzularda qələmini sinayırdı. Amma elə bu şeirlərdə özünəməxsusluğu nəzərə çarpırdı. “Hamıya borcluyam” şeirinə müraciət edək:
13
Məktubumu daĢıyan, Adını bilmədiyim Adi bir vətəndaĢa Nə qədər borcluyam mən. I Aparıcı: Bu şeir öz səmimiyyətilə diqqəti daha çox cəlb edir. Şeirdə təblig olunan ideya didaktik məna daşısa da, bütün dövrlər üçün müasirdir. Bu şeiri yazanda Fikrət Qoca haqqında xoş sözlər deyənlər çox oldu, tənqid edənlər də. Həmin dövrdə 60-cı illərdə istedadlı ədəbi gəncliyin bir hamisi vardı o da Rəsul Rza idi. Məhz Rəsul Rza 60-cı illərdə ədəbiyyata gələn bir sıra istedadlı cənclərin, o cümlədən Fikrət Qocanın şeirlərindəki yenilik hissini vaxtında duya bildi. O, “ Fikrət Qoca haqqında” adlı məqaləsində yazırdı: “Son illər Azərbaycan poeziyasına bir dəstə təzə nəfəsli, istedadlı gənc şair gəlib. Bu şeir pöhrələri arasında Fikrət Qoca ilk yerlərdən birini tutur. Bir neçə il əvvəl onun dövri mətbuatda çap olunmuş şeirləri orijinal dəst-xətti, özünəməxsus üsulu olan narahat bir şairin gəlişindən xəbər verirdi. ...Fikrəti, bir şair kimi daha çox çağdaş dünyanın ən mühüm problemləri, insanların taleyi düşündürür. Onun “Anam yaman fikirlidir”, “Sinaqlar”, “Pəncərə”, “İnsan arzuları”, “Balıqçıyam” və bir sıra başqa şeirlərində sadə insanların taleyi üçün güclü bir şair narahatlığı var. II Aparıcı: Fikrət Qoca inkişafda olan istedadlı şairdir. O, qədim və zəngin Azərbaycan poeziyasının ənənələrindən bəhrələnərək, çağdaş dünyanın poeziyasından öyrənərək öz yolunu, öz ifadə tərzini, öz poetik dəsti-xəttini arayır. Bu cəhətdən Fikrət öz yaşına görə çox şeylərə nail olub. Və onun elədikləri əsas verir inamla deyəsən ki, Fikrət öz yaradıcı zəhməti ilə böyük uğurlar qazanacaq və Azərbaycan poeziyasında öz görkəmli yerini tutacaq”.
14
Çünkü cəzam ömürlükdü. DaĢ divarlar arasında bir əsirəm Bu dünyaya gəldiyimə müqəssirəm. HeĢ özüm də düĢünmürəm Acam, toxam. Yəqin heç kəs soruĢmur ki, Varam, yoxam. Gündə yüz yol ölçürəm mən Bu otağın uzunluğu dörd addımdı. Enini də çox ölçmüĢəm dörd addımdı. Burda yalnız ikimizik Bir özüməm, bir adımdı. Fikrət Qoca müasir şeirimizin qüdrətli yaradıcılarındandır. Bu danılmaz həqiqətdir. Bəli, bütün yaradıcılığı boyu Fikrət Qoca üçün heç bir mövzu qıtlığı və məhdudiyyəti olmayıb. O, hər şeydən yazıb: atadan, anadan, övlad məhəbbətindən, onu sevindirən kiçik bir uğurdan, bir qələbədən, ürəyinə dəyən bir sözdən, öz kəndindən-o kəndin suyundan, çinarından, arxından, qarış-qarış gəzdiyi Azərbaycanın gözəl təbiət mənzərələrindən, tanıdığı və dostluq etdiyi adamlardan, sevgidən, məhəbbətdən, gəzdiyi, səfərdə olduğu ölkələrdən, tariximizin şanlı və qaranlıq səhifələrindən və s. hisslərdən yazıb. Bu şeirlərin çoxu zamanla səsləşib, yazıldığı dövrdə oxucular tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. Onların çoxu indi də bir ədəbi nümunə kimi öz bədii təravətini itirməmişdir. Belə şeirlər həm poetik nümunə kimi, həm də müasirlik mənasında həmişə yaşayacaqdır.
Fikrət Qoca son dərəcə həssas şairdir. Onun həssaslığı dünyanın çox-çox uzaq nöqtələrində baş verən hadisələr, olaylar, inqilablar, müharibələr zamanında neçə-neçə şeirə, poemaya çevrilib. Nikbin adlandırdığımız Fikrət Qoca çöldə ağacların ağlamasını görəndə, onların niyə qurumasının, yarpaqlarını 15
niyə tərk etməsinin səbəbləri haqda düşünəndə bizə daha kövrək insan təsiri bağışlayır. Belə bir kövrək insanın “SeçilmiĢ əsərlər” kitabındakı etirafıni oxucularımıza bir daha çatdırmaq istəyirəm. Əziz oxucularım! Unutmayın ki, mən sizin hər biriniz yaşda olmuşam. Hər birinizin keçirdiyi hissləri keçirmişəm, düşdüyünüz vəziyyətlərə düşmüşəm. Eynilə həmin vəziyyət olmasa da, ona bənzər vəziyyətlərdən keçmişəm. Mən dərdimi danışmaqdan xoşlanıram. Yerli-yersiz dərdini danışan adamları da xoşlamıram. Amma düşdüyüm vəziyyətləri, keçirdiyim hissləri yarızarafat-yarıgerçək şeirlərə döndərirəm. Onların bir qismi bu kitabda toplanıbdır. Bu kitabda ömrümün çox illərindən, bütün fəsillərindən anlar var. Siz də həmin o hisslərin bəzisindən keçmisiniz, bəzisini də indi keçirirsiniz, bəzi şeirlərdəki duyğularsa hələ irəlidə sizi gözləyir. Mən çox enişli-yoxuşlu, kədərli-sevincli, gərgin, amma olduqca zəngin bir ömür yaşamışam. Siz kitab dediyim ömrün anlarını vərəqlədikcə güman edirəm ki, özünüzə bu sətirlər arxasından ümid, təsəlli tapacaqsınız. Sevincinizə, uyğun sevincin, kədərinizə bənzər kədərin ifadəsini oxuyacaqsınız. Əgər belə olarsa, yazdıqlarım sizi bir an da olsun ovundurursa, sizə iynənin ucu boyda ümid verərsə ruhum dincələcək. Elə biləcəyəm, mən bu uzun ömrü hədər yaşamamışam. Əziz oxucu, arzu edirəm, bir zaman ömrünün günbatanında oturub “İlahi, mənə rahatsız və zəngin bir ömür verdiyin üçün sənə təşəkkür edirəm. Bu təşəkkürdən biri də hüzurunda hesabat verən şair Fikrət Qocanın əvəzinə olsun”-deyəsən. O zaman mən onu eşidib xoşbəxt olacağam”. Həyatın mənə verdiyi əzabları da, sevincləri də, taleyin qisməti bilib yaşamışam. Səhər günəşin doğmağından böyük möcüzə yoxdur, axşam günəşin batan çağından dərin və gözəl mənzərə yox. Dünyada insan ömründən şirin və mənalı hələ heç nə kəşf edilməyib.
16
Fikrət Qoca küləyin, yarpağın, suyun nəğməsini dilimizin ən zərif, ən həzin sözləriylə ifadə etməyi bacaran şairdir.
Buludlar getdi dənizə, Dəniz çiməcək bu gecə. Dənizə düĢən damcını Balıq əməcək bu gecə. Buludlar gedir dənizə, Hər damlası bir sözüdür. Buludların ağlamağa Xəlvət yeri dənizidir.
Buludun, damlanın, dənizin, yarpaqların, küləyin, suyun insanı əhatə edən dünyanın və insanın özünün ən xəfif, ən gizli duyuğularını, ən dərin, ən qəliz fikirlərini Şeirə, nəğməyə, sözə çevirmək məharəti şairin həm Allah vergisi, həm də yer üzündə vəzifəsi, həm də təsəllisidir.
Dünya Sözdən və Sözlə yarandığı kimi Sözlə də yaşayır. Deməli, Sözü deyənlər də, eşidənlər də fanı deyil, əbədidirlər, baqidirlər. II Aparıcı: Fikrət Qocanın müxtəlif illərdə yazdığı “Özümə bir ağız layla”, “Gecə yaman uzundur”, “Papiros çəkirəm”, “Nərgiz”, “Ərkəc”, “Babalarım”, “Yazıq adam yoxdur” şeirləri F.Qoca oxucusunun ürəyinə yaxın şeirlərdir. Fikrət Qoca fikir və düşüncə şairidir. Fikrət Qoca çoxəsirlik Azərbaycan poeziyası ənənələrinə hədsiz dərəcədə sədaqətli olan, eyni zamanda, ən modern poeziya nümunələrinə də biganə qalmayan yenilikçi şairdir. Fikrət Qoca səksən yaşına çox gümrah və əvvəlki nikbinliyi ilə gəlib çatıb. Onun belə bir misrası var: “Adamı qocaldan tənhalıq olur”. Amma belə bir tənhalıq heç bir vaxt Fikrət 17
Qocanın qapısını döyməyib və döyməyəcək də. Çünki F. Qocanın şeirləri qədər dostları var. Son dövr Fikrət Qoca poeziyasının əvvəlki dövrlərindən fərqi ondadır ki, indi o qocalıq, dünyayla vidalaşmaq, həyatın faniliyi haqqında daha çox düşünür və yazır. Amma əvvəlki dünyaduyumuyla eyni cəhəti ondan ibarətdir ki, ilk gəncliyində oldugu kimi mərd yaşayır və həyatın amansız gərdişini də mərd- mərdanə qəbul edir. Yəni bu qədər kədərli və ciddi mövzulardan yazanda da zarafatından qalmır.
ĠĢim hamısı miyanadı, Hər an bir addım yanadı, Gilə-gilə qocalıram. Yamanca tərsdi qocalıq, Yolumu kəsdi qocalıq, Bilirəm pisdi qocalıq, Bilə-bilə qocalıram. Oxucular “Dayanacaqda GörüĢ” adlı kitabından bir Ģeir səsləndirirlər.
Görürsən orda-burda Hərdən adım çəkilir. Adım tez də qayıdır Bostanına, tağına, Quru can otağına. “Quru” dedim haqsızam Burda nəm bəs qədərdi. 18
Əridər qəmi, dərdi. Dərdim burda qalacaq Məhbus gəldi-gedərdi. Mən ruhuma qəfəsəm, Qəfəs içində qəfəs. Məni bura gətirdi Böyük eĢq, böyük həvəs. Seçilmək istəyənlər Bilsinlər ki mənim tək Bir gün seçilə bilər. Uzun bir ömür yolun, Dörd addımlıq otaqda Qalıb, keçilə bilər. Bu boyda, bu biçimdə, Bu daĢ qəfəs içində Ömrün yüz ili yaĢar, Ġlin dörd fəsli yaĢar. Dünyanın dörd cəhəti Bu kiçik otaqda var; ġimal, cənub, qərb və Ģərq. Mənim kimi yaĢayır Dünyada bütün bəĢər. Dörd addımlıq otaqda Haqq, nahaq, xeyir və Ģər. 19
Bu kiçik qəfəsimə Bütün dünya yerləĢər. Bir Ģeytan ürəyimin Ġçini qurdalayır. Bir Ģeytanın sözləri Qulağımı dalayır. Deyəsən yer üzündə Ġnsandan çoxdu Ģeytan. Hara diqqətlə baxsan, Hər yerdən və hər Ģeydən Üzünə baxır Ģeytan. Evdə qanmaz uĢagım, Çöldə qəzəbli Ģahım, Ac qarnım, dinc qulağım. Zindanımın daĢları Yastıqdan yumĢağım, BaĢ qoyub yatmalıdı... Məni ağır yuxumdan Ölüm oyatmalıdı, Ömürlük məhkumam mən... Düzü hələ bilmirəm Nəçiyəm mən, kiməm mən? Mən anamın bətnində Doqquz ay məhkum oldum. 20
Bu dünyaya doğuldum! Doğuldum, bəs kim oldum? Fikrət Qoca Sözün yardıcısı, keşişçisi, qoruyucusu və yeniləciyisi kimi öhdəsinə düşən vəzifəni şərəflə yerinə yetirir. Gənc yaşlarınadan özünə Qoca təxəllüsü seçən Fikrət yeni əsərləriylə bir daha sübut edir ki, bu gün də şeirimizdə cavanların cavanıdır. Və bu yalnız Fikrət müəllimin yox, hamımızın təsəllisidir. Son Ədəbiyyat siyahısı: Ġnternetdə: www. Vikipediya.az 1. Fikrət Qoca. SeçilmiĢ əsərləri. B.: “ġərq-Qərb”, 2004.-248 s. 2. Fikrət Qoca. SeçilmiĢ əsərləri. B.: AzərnəĢr, 1988.-374 s. 3. Fikrət Qoca. Adi həqiqətlər. B.: AzərnəĢr, 2000.-219 s. 4. Fikrət Qoca. Dayanacaqda görüĢ. B.: “Nurlan”, 2009.- 140 s. 5. Fikrət Qoca. Dənizdə ay çiməndə. B.: AzərnəĢr, 1967.-111 s. 6. Fikrət Qoca. Gül ömrü. B.: Gənclik, 1976.-166 s. 7. Fiktət Qoca. Hələlik qiyamətəcən...B.: Yurd, 2001.-394 s. 8. Fikrət Qoca. Ġnsanların arasinda. B.: Gənclik, 1974.-133 s. 9. Fikrət Qoca. Ġnsan xasiyyəti. B.: Gənclik, 1980.-197 s. 10. Fikrət Qoca. Könlümdən keçənlər. B.: AzərnəĢr, 2009.- 192 s. 11. Fikrət Qoca. Ömürdən səhifələr. B.: Yazıçı, 1984.-504 s. 12. Fikrət Qoca. Özümə məktub. B.: Yazıçı, 1983.-223 s. 13. Fikrət Qoca. Taleyin ağır taleyi. B.: Gənclik, 1993.-248 s. 14. Fiktət Qoca. Yatmadığım gecələrdə. B.: Gənclik, 1970.-191 s. 15. Fikrət Qoca. Ulduzlu düĢüncələr. B.: Yazıçı, 1978.-135 s. Yüklə 483,18 Kb. Dostları ilə paylaş:
|