[]
Yüklə 20,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
448
dövlət xadimi Nəsib bəy Yusifbəylinin həyat yoldaĢı. MənĢəcə Kazan tatarlarındandır. Sankt-Peterburq a li q a d ı n kursların ın fizika -riyaziyyat fakültəsini bitirmiĢdir (1910). A ilə həyatı qurduqdan sonra Gəncəyə köç müĢ (1912), buradakı müqəddəs Nina qadın gimnaziyasında (1912-18) dərs de miĢdir. A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti dövründə maarif sahəsində çalıĢmıĢ, Bakıdakı müqəddəs Nina qadın gimnaziyasında, Bakı realnı məktəbində riyaziyyat müəllimi, maa rif nazirliyin in inspektoru olmuĢdur. Bu illə rdə xeyriyyəçilik fəa liyyəti də göstərmiĢ, kimsəsiz uĢaqların cinayətkar aləmdən uzaq laĢdırılmasında, onların yenidən tərb iyələndirilməsində, cəmiyyət üçün faydalı vətəndaĢlar yetiĢdirilməsində mühü m xid mət i olmuĢdur (ba x Uşaqları
Ģöbəsinin müdiri (1921-27), daha sonra assistent, ali riyaziyyat kafedrasının privat-dosenti (1927- 36) və zifəsində iĢlə miĢdir. Kütləvi repressiyalar dövründə (1936-37) iĢdən kənarlaĢdırıld ıqda, DaĢkəndə bacısının yanına qaçmıĢ, burada maliyyə-iqtisad institutunda müəllim iĢləmiĢ, 1944 ildə Bakıya qayıdıb, A zərbaycan Qiyabi Pedaqoji Ġnstitutunda müəllimlik etmiĢdir. Ço x keçmədən yenidən təqiblərə məru z qalmıĢ, iĢdən qovularaq Moskvaya, sonra Tatarıstana getmiĢ, 1952 ildə yenidən Bakıya qayıtmıĢ, ö mrünü burada baĢa vurmuĢdur. Əd.: Gə n c ə li S., Qadın, gözəllik və ülv iyyət (ensiklopedik toplu), B., 2001. YUS ĠFBƏYLĠ ( Y u s if b ə y o v , U s u b b ə y o v ) Nəsib bəy Yusif oğlu (1881, Gəncə - 31.5.1920) - Azərbaycanın görkəmli dövlət və siyasi xad imi; Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin banilərindən və Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin höku mət baĢçılarından biri. Ziyalı ailəsində doğulmuĢdur. Gəncə klassik gimnaziyasını
bitirmiĢ, 1902 ildə Odessa Universitetinin hüquq fakültəsinə da xil olmuĢdur. Tələbələrin inqilabi mübaizəsindən qorxuya düĢ ən çar höku universiteti müvəqqəti olaraq ağ ladıqdan (1907) sonra, Nəsib bəy Bağçasaray Ģəhərinə (Krım) getmiĢ, burada Ġsmayıl bəy Qaspralının nəĢr etdiyi "Tərcü man" qəzetində əməkdaĢlıq etmiĢdir. Qaspralının q ızı ġəfiqə Soltan xan ımla evlənərək, bir müddət orada yaĢamıĢdır. Krım tatarla rın ın ədəbi-mədəni həyatında fəal iĢtirak etmiĢ, Ə.Haqverdiyevin teatr həvəskarları tərəfındən tamaĢaya qoyulmuĢ "Dağılan tifaq" dra mında Nəcəf bəy rolunu oynamıĢdır. Ehtiyac ü zündən təhsilini baĢa çatdıra bilməyən Nəsib bəy çar xə fıyyələ rin in təqibindən ya xa qurtarmaq üçün 1908 ildə Türkiyəyə mühacirət etmiĢdir. 1909 ildə Gəncəyə qayıdaraq, Ģəhər bələdiyyəsində çalıĢan və tez-tez Bakıya gələn Yusifbəyli burada "Açıq söz" qəzeti redaksiyasında onun redaktoru Məhəmməd Əmin Rəsulzadə ilə tanıĢ olmuĢdur. Fevral inqilabından (1917) dərhal sonra Yusifbəyli Gəncədə Türk Ədəmi-Mərkəziyyət Partiyasını yaratmıĢ (1917, ma rt), 1917 ilin apre lində Ba kıda keçirilən Qafqa z və hə min ilin mayında Moskvada keçirilən Rusiya müs əlman ları qurultaylarında iĢtirak etmiĢdir. 1917 ilin iyununda Türk Ədəmi-Mərkəziyyət partiyası M.Ə.Rəsulzadənin rəhbərlik etdiy i "Müsavat" partiyası ilə birləĢmiĢ, yeni partiya "Türk Ədəmi-Mərkəziyyət firqəsi Müsavat" adlanmıĢdır. Yusifbəyli bu partiyamn oktyabrın 26-31-də Bakıda keçirilən və A zərbaycanın siyasi həyatında böyük hadisəyə çevrilən 1-ci qurultayının hazırlan masında və keçirilməsində fəal iĢtirak etmiĢ, partiya proqramının müəlliflərindən biri olmuĢ, onun mərkəzi ko mitəsinin üzvü seçilmiĢ, Gəncə Ģöbəsinə rəhbərlik et miĢdir. Rusiya Müəssislər məclisinə nümayəndə seçilən, lakin Oktyabr çevrilişi (1917) baĢ verdiyi üçün
Petroqrada gedə bilməyən Yusifbəyli Zaqafqaziya seyminin yaradılmasında fəa l iĢtira k et miĢ, 1918 il apre lin 22-də elan o lunan Zaqaf- qaziya De mo krat ik Federativ Respublikası höku mətində maarif na ziri və zifəsini tutmuĢ, milli siyas ətin ən çətin və ən məsul və zifə lərini ic ra et miĢdir. "Azərbaycan ideyasını siyasi bir tələb maddəsi şək lində formula etmək şərəfi mərhum
Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti qurulduqdan sonra F.x.Xoyskinin təĢkil etdiyi 1-c i hökumət kabinəsində Yusifbəyli ma liyyə və xa lq maa rifi naziri vəzifəsin i, Xoyskinin 2-ci və 3-cü höku mət kabinələrində də xalq maa rifı və dini etiqad naziri vəzifələrini tutmuĢdur. Xalq maarifi nazirliyinin həyata keçirdiyi ilk tədbirlərdən biri Azərbaycan dilinin dövlət dili e lan edilməsi idi. Bu vəzifəni həyata keçirrnək üçün isə təhsil sistemini milli zə min üzərində tamamilə yenidən qurmaq və Azərbaycan dilini mükə mməl bilən ixtisaslı milli kadrlar yetiĢdirmək tələb olunurdu. Məhz buna görə N.Yusifbəylinin təqdimatı ilə höku mət 1918 il avqustun 28-də Azərbaycan məktəblərinin milliləĢdirilməsi haqqında qərar qəbul etdi. Xalq Maarifı Nazirliyinin səyləri nəticəsində artıq 1919 ilin əvvəllərində Azərbaycanda dövlət hesabına 637 ibtidai və 23 orta ixt isas təhsili mə ktəbi fəaliyyət göstərirdi. 1919 ildə 4-cü höku mət kabinetinin təĢkili Yusifbəyliyə tapĢırıld ı və aprelin 14-də elan olunan tərkibdə o, baĢ nazir və zifəsindən əlavə, da xili iĢlə r naziri vəzifəsin i də tutdu. Parla mentdə daxili və xa ric i siyasət haqqında hökumət proqra mı ilə ç ıxıĢ edən N.Yusifbəyli bildirmiĢdi ki, höku mətin xarici siyasət sahəsində baĢlıca məqsəd və vəzifəsi böyük dövlətlərin Azərbaycanın istiqla liyyətin i tanınasına nail olmaq, ölkənin əra zi bütövlüyünü qoruyub sax- la maq, da xili siyasət sahəsində isə iqtisadiyyatı dirçəlt mə k. əhalinin sosial rifahın ı yaxĢılaĢdırmaq, de mokratik azad lıqla rı, o cü mlədən söz, mətbuat. Yığ ıncaq və s. a zadlıq ları təmin ctməkdir. Yusifbəylinin baĢçılıq etdiyi hökumət Denikin qüvvələrinin xaricdən, bolĢeviklərin isə daxildən törət- Yüklə 20,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|