1. CİLt mart 2018, kocaeli kartepe zirvesi 2017 uluslararasi 15 temmuz

128

w w w . k a r t e p e z i r v e s i . c o m

nın, tarafsızlık ilkesine sadık kalıp kalmadığını, söylemlerinden ziyade icraatları-

na bakarak anlamak gerekir. Yeni hükümet modeliyle Türkiye’de partili cumhur-

başkanlığına geçilmekle birlikte, cumhurbaşkanının şahsında toplanan yürütme-

nin, siyaseten TBMM’nce daha etkin şekilde denetimine kapı açılmıştır. Şöyle ki; 

bütçe dışında hiçbir konuda kanun teklif yetkisi olmayan, bütçesi de gerektiğin-

de Meclisçe reddedilebilen, Meclisin bir erken seçim kararı almasıyla kendisinin 

de görevi bitecek olan ve ayrıca işlediği iddia edilen herhangi bir suçtan dolayı, 

eskisinden daha düşük bir Meclis çoğunluğuyla (3/4’ten 2/3’e indi) yargılanmak 

için Yüce Divan’a sevk edilebilen ve bu soruşturma esnasında Meclis seçimlerini 

yenileme yetkisi de yasaklanan bir cumhurbaşkanının, tarafgirane ve partizanca 

icraatlara kolay kolay yönelemeyeceği gayet açık bir realitedir. Buna ilaveten, 

kanun  hükmünde  olmadığı  için  kanunu  değiştirip  kaldıramayan  ‘Cumhurbaş-

kanlığı Kararnamesi’nin, gerektiğinde Anayasa Mahkemesi’nce iptal edilebildiği, 

partizanca amaçlarla çıkarılan yönetmeliklerin idari yargı denetimine tabi oldu-

ğu, önceden yürütmenin bir düzenleyici işlemi olarak var olan tüzük çıkarma 

yetkisinin ise tümüyle kaldırıldığı bir hukuki ve siyasal düzlemde, yürütmenin güç 

ve etkisinin, öncesine göre zayıfladığı ve mevcut güç ve yetkileri bakımından 

da siyasal ve yargısal yönden etkili bir denetime tabi tutulduğu söylenebilir. So-

nuç olarak, başkanlık sisteminde tarafsızlığın ihlali durumunda, anayasal açıdan 

öngörülen hukuki ve siyasi denetim ve kontrol mekanizmalarıyla, ilgili siyasal 

aktörün partizanca icraatlarını kısmen veya tamamen frenlemek mümkündür. Bu 

açıdan Türk cumhurbaşkanlığı sistemi de, cumhurbaşkanının partili olmasına, 

sistem gereği kapı açsa da, onun partizanca davranmasını önleyici ve bastırıcı 

kurallara da yer vermektedir.

3.5. Cumhurbaşkanının Kararname Çıkarma Yetkisinin Hukuki Analizi

Anayasa Değişiklik Paketinin 8. maddesinde Cumhurbaşkanına, ‘Cumhurbaş-

kanlığı Kararnamesi’ çıkarma yetkisi verilmektedir. İlgili madde çerçevesinde görü-

leceği üzere, temel haklar, kişi hakları ve siyasal haklar alanında ve kanunda açıkça 

düzenlenen  konularda  çıkarılamayan  kararnameyle,  sadece  yürütmeye  ve  sos-

yal-ekonomik haklar alanına ilişkin konular düzenlenebilecektir. Bu alanlarda da ya-

sama organı, bir aykırılık gördüğü takdirde, çıkaracağı bir kanunla kararnameyi et-

kisiz hale getirebilecektir. Yani kararname ile kanun hükmü çatıştığında, kararname 

ilga edilmiş sayılacak ve asla uygulanamayacaktır. Bundan da şu anlaşılmaktadır 

ki, kararnamenin bir kanunu değiştirme veya yürürlükten kaldırma gücü kesinlikle 

söz konusu değildir (Küçük, 2017b; Kütahyalı, 2017). O halde mevcut sistemde, 

KHK’lerle bir kanun hükmü değiştirilip ilga edilebilirken, yeni hükümet modelinde 

Cumhurbaşkanına verilen kararname yetkisiyle bir kanun etkisiz hale getirilemiyor-

---

129

w w w . k a r t e p e z i r v e s i . c o m

sa, bunun, bir güç artışı mı, yoksa güç kaybı mı olduğunu sormak gerekir. AY deği-

şikliğinde kararname çıkarma yetkisi verilmesiyle, Cumhurbaşkanının otoriterleşme 

eğilimine gireceği ifade edilmekle birlikte, işin aslının öyle olmadığı hukuki bir realite 

olarak ortada durmaktadır (Fendoğlu, 2017: 97 vd; Gülener, 2017; Küçük, 2017a). 

ABD ve Fransa gibi pek çok ülkede olan bu başkanlık kararnamesi (Executive order)

(Küçük, 2017c; Gülener, 2017) çıkarma yetkisinin, başkanlık sistemine geçilmesiyle 

Türkiye’de de Cumhurbaşkanına tanınmak istenince aşırı reaksiyonların gösteril-

mesi, Türk siyasal kültüründe olaylara kurumsal ve yapısal olmaktan çok, kişisel 

perspektifinden bakıldığının da en bariz bir örneğidir. 

Hâlihazırda 1982 Anayasası m. 107’de, yürütmenin iki özerk düzenleme yet-

kisinden biri olan “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”nden zaten bahsedilmektedir. 

Bunun alanı Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği ile sınırlı da olsa, tüm yürütme 

yetkilerinin kendisinde toplandığı başkan veya cumhurbaşkanının, kendi sevk ve 

idaresi altındaki bakanlıklarla ilgili kararname çıkarma yetkisinin abartılacak bir yönü 

bulunmamaktadır (Küçük, 2017a; Aksi yönde bir görüş için bkz. Tezkan, 2017b 

). Şöyle ki, çıkaracağı kararnameyle yasamanın tasarrufu olan kanunu değiştire-

meyen, kaldıramayan ve hatta kanuna aykırı ise kararnamesi hükümsüz bırakılan 

bir Cumhurbaşkanının, otoriterleşerek tek adamlık rejimine yönelmesine,  öncelikle 

pozitif hukukun ve daha da önemlisi Türk toplumunun sosyo-politik basiret ve vic-

danının izin vermeyeceği açık bir realitedir.

4.  TÜRKİYE’DE  BAĞIMSIZLIK  VE  TARAFSIZLIK  EKSENİNDE  YARGININ 

YENİ KONUMU 

Hakkın ne olduğu, haklının kim olduğu ve ihtilaflı bir konuda hukukun ne de-

diğini tayin ve tespit hususunda kesin olarak hükme bağlama yetkisine sahip 

olan devletin yargı organı bünyesindeki unsurlarının yapısal ve fonksiyonel açı-

dan  ne  konumda  bulundukları  veya  bulunması  gerektikleri,  hukukun  üstünlü-

ğünü hedefleyen bir devlet için büyük önem taşımaktadır. Türkiye’nin de içinde 

bulunduğu Kara Avrupası Hukuk Sisteminde “hukuk devleti” biçiminde ifadesini 

bulan, Anglo-Sakson Kültüründe ise “hukukun üstünlüğü (rule of law)” olarak 

bilinen bu kavramın özünde, dayanılacak temel kıstasın kişi, kurum veya olaylar 

değil de, bunlara uygulanacak hukuk kurallarının olduğu açık bir realitedir. (Ro-

senfeld, 2008: s. 217-218; Selznick, 2005-2006: s. 30 vd). Devletin ve devlet 

mekanizması içerisindeki güç ve iktidarın meşruiyetinin temel dayanağının adil 

hukuk kuralları dışında aranması, tarihi boyunca insanlığı ne tür kaos ve ıstırap-

lara maruz bıraktığı şüphesizdir. Hukuk devleti veya daha köklü ifadesiyle huku-

kun üstünlüğünün hayata geçebilmesi noktasında aranan pek çok şartın hede-

finde, birey ve toplumun hukuk güvenliğinin sağlanması bulunmaktadır. (Soysal, 

---