8-mavzu. Xorazmshohlar davlati Reja: «Xorazmshox»

Oqsoqollar
– qishloq, qasaba, urug‘-qabila boshliqlari. 
6. 
Amaldorlar va sipohiylar
– hukmdorlarning joylardagi noiblari qo‘li ostida xizmat 
qiluvchi shaxslar. 
7. 
G‘oziylar
– islom dini uchun kurashuvlar. 
Xorazmshohlar davlati o‘zining paydo bo‘lgan davridan boshlab to inqiroziga qadar 
doimiy qo‘shinlariga ega bo‘lgan. Manbalarning ma’lumot berishicha, Xorazmshohlar o‘z 
davlatida majburiy umumxalq harbiy ta’lim tizimini joriy qilganlar. Davlatdagi qo‘shinlar soni 
hukmdorlar harbiy yurishlarining ko‘lamiga qarab o‘zgarib turgan. Manbalardan ma’lum 
bo‘lishicha, 1218 yilda Muhammad xorazmshoh yalpi qo‘shinlar ko‘rigi o‘tkazib, unda «150 
mingga yaqin otliq, 100 ming piyoda askar qatnashdi». 
Xorazmshohlar davlatining eng oliy harbiy boshqaruv idorasi 
devon-al arz
(yoki 
devon-
al jaysh
) deb nomlangan bo‘lib, uning boshlig‘i 
sohib devon-al arz 
(yoki 
sohibi devon-al 
jaysh
, yoki 
ariz-al jaysh)
hisoblanar edi. Devon-al arz harbiylarga tegishli bo‘lgan yer-suvlar, 

---

ularga beriladigan maosh va har xil to‘lovlar, shuningdek, askarlarni ro‘yxatga olish, ular va ular 
qo‘lidagi qurol-aslahalarni tekshirib kurish ishlari bilan shug‘ullanardi. Bu devon hamma 
harbiylarga belgilangan maoshlarini (mavajib, arzak) hamisha ma’lum vaqtda berib turar va 
harbiy boshliqlarning maoshini o‘z qo‘l ostidagilarga to‘g‘ri taqsimlanishini nazorat qilar edi.
Xorazmshohlar qo‘shinlarining qo‘mondoniga
qo’id 
yoki 
muqaddam
degan unvon 
tavsiya etilardi. Xorazmshohlar yangi zabt etilgan o‘lka yoki viloyat yerlarini amirlarga iqto 
tariqasida taqsimlab berar, mahalliy amirlar orasidan eng qobiliyatlisini ularga boshliq qilib 
tayinlab unga