Aparan yol kimi

Kulturologiva effcktlvli hayal ta faallvvata aparan  vol
ZAMAN
Məqsəd:  ruhi  kamillik və maddi  rifah
*  İnkişaf vasitəsi  : mədəniyyət
Ä  İnkişafın  baza  göstəriciləri:  məqsədin  məzmunu,  dəyərlər, 
texnologiyalar,  hərəkət sürəti, yol, zaman.
*  İnkişafın  effektivlik  göstəriciləri: 
intellektual  mədəniyyət,
siyasi  mədəniyyət,  idarəetmə  mədəniyyəti,  istehsal  mədənkiyyəti, 
innovativ fəaliyyət.
&  Sosial  mədəniyyətin  göstəriciləri: 
etik  mədəniyyət,  hüquqi
mədəniyyət,  paylama  münasibətləri  mədəniyyəti, 
istehlak 
mədəniyyəti,  ekoloji  mədəniyyət,  tibbi  mədəniyyət,  beynəlxalq 
münasibətlər mədəniyyəti.
§   Şəxsiyyət 
mədəniyyətinin 
göstəriciləri: 
bilik, 
təcrübə,
mütəşəkkillik,  iradə,  müstəqilılik,  enetji,  mənəviyyat,  yaradıcı 
fəaliyyət.
AZƏRBAYCANDA  MƏDƏNİYYƏTİN 
MODERNLƏŞDİRİLMƏSİ  ÜZRƏ  TÖVSİYƏLƏR
Qloballaşma 
şəraitində 
Azərbaycanın 
inkişaf 
tələbatları 
azərbaycan  cəmiyyətinin  modernləşməsini  təmin  edən  respublika 
mədəniyyətinin  sistem  və  strukturunda  effektiv  islahatların  həyata 
keçirilməsinin  zəruriliyini göstərir.
Bu  islahat  çərçivəsində 
mədəni  inkişafın 
idarə  edilməsində 
məşğul olan  kadrların seçilməsi, yerləşdirilməsi  və  tədris sisteminin 
təkmilləşdirilməsi, 
eləcə  də 
demokratik  Azərbaycanın  milli 
maraqlarına  və zamanın  tələblərinə  cavab  verən  mövcud  hüquqi  və 
idarəetmə  təminatlarının  yenidən  qurulması,  eyni  zamanda 
yeni 
strukturların  yaradılması  tələb olunur.  Daha dəqiq desək:
l.  Azərbaycan  Respublikasının 
qanunvericiliyinə 
aşağıdakı 
təminatları verən  əlavə və dəyişikliklər  daxil edilsin:
•  Azərbaycanın  ruhi  mədəniyyəti  sistemində  intellektual,  etik, 
idarəetmə və hüquqi  mədəniyyətin  prioritet inkişafi;
190
Fuad  Mamtnado»
Kulturologiva effektivli havat ta faalivvala aparan  vol
•  Ölkənin  sosial-siyasi  mədəniyyətinə  demokratiyanın  prioritet 
mədəni  dəyərləri  olan  şəxsiyyətə hörmət,  məsuliyyət  mədəniyyəti 
və dürüstlüyün daxil edilməsi;
•   Ziyalıların, ən əvvəl alim, müəllim və həkimlərin  sosial  təminat 
və ictimai statusunun  yüksəldilməsi;
•   Azərbaycanda  kulturologiyanın  elm  və  tədris  fənni  kimi 
institutlaşdınlması,  bütün  təhsil  pillələrində,  ümumi  və  xüsusi 
kulturoloji  təhsilin  inkişafı  üçün  hüquqi  şərait  və  prioritetlərin 
yaradılması;
•  İntellektual  mədəniyyətin  -   elm  və  təhsilin  hərtərəfli  inkişafa 
istiqamətlənən  dövlət  kulturoloji  proqramının  hazırlanıb  həyata 
keçirilməsi, 
kütlələr  arasında  elmi  bilikləringenişləndirilməsi, 
təhsilin 
keyfiyyətinin 
yüksəldilməsi, 
əhalinin 
kulturoloji 
maariflənməsi 
üzrə  dövlət  sisteminin  yaradılması,  eləcə  də 
Azərbaycan  vətəndaşlarının 
maraq  və  mədəniyyətlərinin 
harmonizasiyası;
•  Respublikanın  məmur  və  siyasətçiləri  arasında  vətəndaş 
məsuliyyəti  mədəniyyətinin  inkişaf  etdirilməsi,  onlann  milli  və 
dünya  mədəniyyətinin 
tarixi  və  nəzəriyyəsi  sahəsində  elmi 
biliklərinin  artırılması,  demokratik 
idarəetmə  mədəniyyəti 
texnologiyalarına yiyələnməsinə yardım etmək;
•   Monopolizm  və  korrupsiyanın  aradan  qaldırılması,  yoxsulluqla 
mübarizədə  dövlət  siyasətini  dəstəkləmək,  rəhbər  işçilərin 
reytinqini  keçirməyə  imkan  verən, onlann  fəaliyyətinin  şəffaflığını 
təmin  edən,  ölkədə  sosial-siyasi  stabilliyin  əldə  edilməsi 
maraqlanna cavab  verən  demokratik  idarəetmə sisteminin  ictimai 
monitorinqinin  həyata keçirilməsi;
•   Yüksək  mədəni  potensiala  (peşəkar  və  etik), 
demokratik 
idarəetmə  mədəniyyəti  sahəsində  zəruri  biliklərə  və 
dövlət 
quruculuğunun  müxtəlif  sahələrində  onu  geniş  təbliğ  etmək 
bacanğına  malik  rəhbərlərin  demokratik  seçilməsi  təcrübəsinin 
genişləndirilməsi.
2.  Azərbaycan  mədəniyyətinin  modemləşməsinəm  və  daha  yaxşı 
gələcəyinə 
istiqamətlənən 
tədbirlər  sisteminin 
həyata 
keçirilməsini:
191

---

Fuad  Mammadov
Kulturiilogiva cffeklivli havat va faalivvala aparan vol
•   Hökumət,  Milli  məclis,  qeyri-hökumət  təşkilatlan,  yaradıcı  və 
həmkarlar  ittifaqlan,  bələdiyyə  və  azad  ekspert-kulturoloqlann 
nümayəndələrindən  ibarət 
Mədəniyyət  üzrə  Dövlət  Şurasının 
yaradılması.
•  Bakıda 
Beynəlxalq  Dünya  Mədəniyyəti  Universitetinin 
açılması.
•  Milli 
Elmlər 
Akademiyası 
tərkibində 
Kulturologiya 
İnstitutunun yaradılması.
•   Bakıda 
kulturologiya  üzrə 
namizədlik 
və 
doktorluq
dissertasiyalannın 
müdafiəsi  üçün 
elmlərarası 
Dissertasiya
Şurasının  yaradılması.
•  Mədəniyyət  inkişafının  Milli  Onilliyinin  hazırlanması  və 
keçirilməsi.
•  Ölkənin  ali  məktəblərinə  qəbul  imtahanları 
proqramına
kulturologiyanın tarixi  və nəzəriyyəsi üzrə  testlərin daxil edilməsi.
•  Azərbaycanın  bütün  ali  təhsil  müəssisələrinin proqramlarına 72
saat 
həcmində 
“Kulturologiyanın 
tarixi 
və  nəzəriyyəsi”
(Kulturologiya) fənninin daxil edilməsi.
•  Respublikanın  ali  təhsil  müəssisələrində 
milli  və  dünya 
mədəniyyətinin  tarixi  və  nəzəriyyəsi  kabineti,  laboratoriyası  və 
kafedrasının  açılması.
•  Mədəniyyətşünaslıq  fənninin  orta  və ibtidai təhsil  sistemi  tədris 
proqramlarına daxil edilməsi.
•  Azərbaycan  rayonları  və  Bakıda 
xüsusi  kulturologiya
Məktəblərinin  yaradılması.
•  Bütün 
səviyyəli 
məmurlar 
üçün 
demokratik 
idarəetmə 
mədəniyyəti üzrə  kulturoloji treninqlərin  təşkili.
•  Respublikanın təşkilat  və müəssisələri  üçün  dünya mədəniyyəti 
və  sivilizasiyasının  tarixi-nəzəri  problemləri  üzrə  daim  fəaliyyət 
göstərən  kulturoloji  lektoriyalann təşkili.
•   Azərbaycanda  mədəniyyətin  demokratikləşdirilməsinə, yeksək
məişət,  istehsal,  hüquqi,  millətlərarası,  siyasi,  sosial  mədəniyyət 
standartlarının  formalaşmasına  istiqamətlənən,  əhalinin  mədəni 
maariflənməsinin 
xüsusi 
proqramının 
işlənməsi 
və
reallaşdırılması.
192
Fuad  Mammadov
Kulturologiya effektivli haya! va faalivvata aparan vol
•  Respublika 
televiziyasında 
əhalinin 
ümumi 
mədəni
səviyyəsinin 
yüksəlməsinə, 
milli  və  dünya  mədəniyyətinin 
nəzəriyyəsi,  təcrübəsi  və  tarixi  sahəsində 
cəmiyyətin  elmi
biliklərinin 
dərinləşdirilməsinə  yönəlmiş  “Mədəniyyət  və 
cəmiyyət”  adlı 
xüsusi  kulturoloji 
maarifləndirici 
proqramın 
açılması.
•  Azərbaycan rayonlarında  demokratik mədəniyyət mərkəzlərinin 
yaradılması.
•   Təhsil  və  mədəniyyət  üzrə  milli  hesabatların  surətlərinin 
fəaliyyətlərin  koordinasiyası  və  dövlət  strukturları  ilə 
qeyri- 
hökumət  mədəniyyət  təşkilatlarının  ümumi  milli  maraqlar  üzrə 
məhsuldar  əməkdaşlığının  həyata  keçməsi  üçün  kulturologiya  və 
mədəni  siyasət 
problemləri  ilə  məşğul  olan 
Azərbaycan 
Mədəniyyət  fondu,  “Simurq”Azərbaycan  Mədəniyyət assosiasiyası 
və digər aparıcı qeyri-hökumət təşkilatlanna  göndərilməsi.
•  Azərbaycan 
mədəniyyətinin 
demokratikləşdirilməsi 
və 
modernləşdirilməsi  proseslərinin  kulturoloji  ekspertizası  və  milli 
monitorinqinin  keçirilməsi.
2000-2005-ci  illərdə  tövsiyələr  ABŞ,  Rusiya,  Norveç,  Fransa, 
Yaponiya 
və  bir  sıra 
respublika 
və  beynəlxalq  kulturoloji 
semionar və konfranslarda ,  Milli  Elmlər Akademiyasının  ictimai 
elmlər  şöbəsinin  və  rəyasət  heyətinin  ,  Azərbaycan  kulturoloqlar 
cəmiyyəti 
və  beynəlxalq  vətəndaş  cəmiyyəti 
mədəniyyəti 
forumunun  yığıncaqlarında  müzakirə edilib bəyənilmişdir.
•  
Azerbaycanda vətəndaş cəmiyyətinin idarə edilməsi
AZƏRBAYCANDA VƏTƏNDAŞ CƏMİYYƏTİ
Azərbaycanda 
vətəndaş 
cəmiyyəti 
mədəniyyətinin
formalaşdırılması 
inkişaf  üçün  aşağıdakı 
yeni  imkanların 
yaradılmasını nəzərdə tutur.
Ф  demokratiya,  hüquqi,  dövlət  və  bazar  iqtisadiyyatının  siyasi 
mədəniyyəti;
Ф  əqli  və mənəvi mədəniyyətin  prioritet inkişafına istiqamətlənən 
yeni sosial-mədəni siyasət;
193

---