61
toranlaşmış bir parça səmaya ilişib qalmışdı... Sol əli aşağı sallanmışdı. Sağ əlində isə bir papaq
vardı - Rəşid Behbudovun Pələngə bağışladığı papaq...
Və muştuluğa qaçanlardan heç biri Pələngin Anasından muştuluq ala bilmədi...
***
Dünyanın ən şirin şeyi olan azadlığın elə bir şirinliyini, dadını-tamını duymadı, bu
azadlığın heç o qədər də həsrətini çəkməmişdi. Bir azadlığın ki elə bir şirinliyi yox idi, bir
azadlıqda ki onu heç kim, heç harda gözləmirdi və o heç kimə lazım deyildi - heç belə dadsız-
duzsuz azadlıq da ona lazım deyildi.
Və dəmir qapılar arxasınca bağlanan kimi bu altı milyardlıq dünyada özünü içəridəkindən
daha tənha və daha yalqız hiss elədi. Hara getsin, kimə getsin. Hansı üzlə Dünyanın Ən Varlı
Şəhərinin çöllərə səpələnmiş camaatının üzünə çıxsın. Müharibə Allahın ona verə biləcəyi,
amma vaxt tapıb verə bilmədiyi bütün şeyləri əlindən almışdı, əvəzində ağarmış saçlar və bir də
hər an qopub düşə biləcək bir dünya ağrı-acını güc-bəla ilə daşıyan bir ürək vermişdi, bir az da
çoxdan unudularaq yalnız saralmış qəzet səhifələrində qalmış nə özünə, nə də heç kimə lazım
olmayan şöhrət. Və bu on ildə heç kim onun adını məhz onun adı olduğuna görə oğluna
qoymamışdı, hətta xilas elədiyi insanlar belə.
Qarabağ camaatının yorğan davası bitmiş və dünya qayıdıb öz əvvəlki məhvərinə
düşmüşdü və dünya yenə 24 saat öz ətrafında, 365 gün 12 saat isə Günəşin ətrafına fırlanaraq öz
kefindəydi və bir şouya çevrilmişdi. Bu şounun qəhrəmanları onun kimi müharibə
qəhrəmanlarını çoxdan unutdurmuşdu. Həm baldızı ilə, həm qaynı arvadıyla yaşayan,
qayınanasının sevgisinə isə biganə qalan Xose Antuan Rodrigesin qayınanasının iztirabları bir
tərəfdən, aşnası ilə qəzaya düşmüş Diananın ölümünün acısı bir tərəfdən, “Aşka sürgün”dəki
qızın göz yaşları bir tərəfdən - adamları elə təsirləndirib üzmüşdü ki... Adamın adamlara yazığı
gəlir, lap ürəyi ağrıyırdı...
Vaxtilə atdan salıb çayxanadan qovduqları indi yenə at belində idilər.”Yiquli” həsrətində
olanlar xarici maşınlarda, cangüdənlərin əhatəsində gəzirdilər. Şəkilləri qəzetlərdən düşmürdü.
Ən məşhur müğənnilərdən də məşhur idilər və ilboyu qastrollardaydılar. Böyük-böyük
dövlətlərin padşahları ilə oturub-dururdular, qəşəng-qəşəng şəkillər çəkdirirdilər. Tuthatut
başlayanda birinin də burnu qanamamışdı, arada onun kimi kasıblarınkı qırılmışdı.
Özünü tamamilə unudulmuş bildiyi halda...
... O adamlar ki, milyonları yediyinə görə həbs olunan, dünənədək demokratiyaya, elə
onların da üzünə tüpürən dövlət məmurlarının müdafiə komitələrini yaradırdılar, adlarını siyasi
məhbus siyahılarına salıb Avropanın qapılarını sındırırdılar, amma bu uzun illərdə bircə dəfə də
onu yadlarına salmamışdılar...
... elçi elçi dalınca düzüldü...
- Bəy...
... Bəy sözündən heç əvvəldən xoşu gəlmirdi. Onu “bəy” deyə müraciət edəndə
əsəbləşirdi:
- Ə, nə bəy-bəy salmısınız? Bəyin ya anası bəylə yatar, ya da atası bəy qızıyla. Mənim nə
anam bəylə yatıb, nə də atam bəy qızıyla. Kasıb itinin adını Gümüş qoyan kimi hamınız adınızı
bəy qoymusunuz. Bəylərin torpağında düşmən tank oynatmaz.
Bir dəfə Bakıdan telefon açmışdılar:
- Bəyin köməkçisidi, Bəy deyir ki...
O da köməkçinin sözünü ağzında qoymuşdu:
- Dostum, bəyin köməkçisi olmur, nökəri olur! - deyib dəstəyi asmışdı...
... - Bəy, bizim partiyaya gəl, bu gün-sabah iqtidarıq...
- Bəy, bu dəqiqə ölkədə iki partiya var, biri YAP-dı, biri də bizimki, başqan müavinlik
təklif edir...
- Bəy, Etibar bəy axşam yeməyinə dəvət edir...
- Bəy, Rəsul bəy Nyu-Yorkdan zəng edib səni soruşurdu...
- Bəy, başqan deyir gəlsin Qarabağ Azadlıq Təşkilatını verim ona...
Lit.az
62
... Bəy, bəy, bəy...
Ev sahibi qorxmağa başlamışdı:
- İncimə, oğul, bəlkə başqa bir ev tapasan? Uçastkovı bütün günü məhlədən çıxmır.
Uşağın bir balaca budkası var, birtəhər başımızı saxlayırıq. Sən Allah, incimə.
- Yaxşı, xala, bir-iki günə çıxaram.
Gecə otaq ona Şeytanın özünün yatdığı, Şeytanın əmri ilə Məmməd Əminin döyüldüyü,
Şairin işgəncə verildiyi, Avropadan gələn insan haqlarınu qoruyan deputatları şahmatda yıxıb-
sürüdüyü kameradan da soyuq, qaranlıq və dar gəldi. Heç Əzrayılın çürümüş almasını iyləmədən
canını tapşıran Ayna Sultanovaya edilən vəhşətlərə dözməyib çatlayan divarların arasında özünü
bu qədər pis hiss eləməmişdi, canı sıxıldı.
Yüzlərlə oğlanı bir işarəsi ilə ölümə aparan, ayağını yerə vuranda Dünyanın Ən Varlı
Şəhəri kimi bir şəhəri silkələyən, nazirlərin boğazından quş boğazı kimi yapışan bir oğula indi bu
boyda ölkədə - yolunda hər şeyini qurban verdiyi bu boyda ölkədə Allahın bir kirəkeş otağını da
çox görürdülər. Amma onu bundan da çox ağrıdan başqa şey idi. Yaralardan axan qanlar
qurumamış insanlar hər şeyini unutmuşdular. Sanki bu dünyada heç nə olmamışdı - nə Dünyanın
Ən Varlı Şəhəri, nə Qarabağ, nə şəhid, nə də qucaqlarda “əmi, qoyma ölüm” deyib can verən qız
görməmiş cavanlar - hər kəs öz işindəydi.
Və onu da başa düşürdü ki, qapıya gələn elçilərin təklifləri heç də onların ağalarının onun
keçmiş xidmətlərini qiymətləndirməsi deyil,yenidən ondan öz məqsədləri üçün istifadə etməkdi,
vəssalam.
Elçilərin heç birinə acı söz deyib qapıdan qovmamışdı. İstehza ilə, bu istehzanı gələn
elçilər də hiss edirdilər, amma üstün vurmurdular, qulaq asmışdı, hamısına da demişdi ki,
fikirləşərəm.
Amma biri onu hövsələdən çıxartdı. İgid oğlanıydı, vaxtilə bir şəhəri qoruyurdu,
müharibənin yorğunluğunu və havasını çıxarmaq üçün onu da Bayıldakı bahalı otelin bahalı
nömrələrinin birinə dincəlməyə göndərmişdilər. Canından müharibə havası çıxanadək
dincəlmişdi, sonra Prezident əfv eləmişdi.
- Utanmırsan?
- Nədən?
- Bir şəhəri qoruyan oğlan indi bir adamı qoruyursan. Yəni bu adam o qoruduğun
şəhərdən çox bahalıdı? Özün də qəzetdə bəyanat verirsən ki, ona bir söz deyən mənim meyitimin
üstündən keçməlidir. Sənin meyitin qoruduğun şəhərdə qalmalıydı ey. İkimiz də xəcalət
çəkməliyik ki, meyidimiz oralarda qalmayıb. Başımı qaldırıb camaatın üzünə baxa bilmirəm. Elə
bilirəm üzümə tüpürəcəklər ki, şəhərin öləndə sən niyə ölmədin. İndi də ölüb yerə girmək
əvəzinə durub gəlmisən üstümə, utanıb-qızarmadan mənə də təklif edirsən ki, mən də sənin kimi
gedib iti-qurdu qoruyum. Ayıbdı ey! Ondansa gəl gedək boğazımıza bir çatı salaq.
Bu sözlər elçiyə güllə kimi dəymişdi, başını aşağı salıb qıpqırmızı qızarmışdı və bir söz
demədən durub getmişdi. Səhər qəzetlər bəyanatını yaymışdılar ki, partiyasından istefa verib.
Səhəri beləcə heç vaxt çıxa bilmədiyi və çıxa bilməyəcəyi fikirlər burulğanında açdı.
Geyinib evdən çıxdı. Həbsxanadan çıxandan sonra neçə dəfə istəmişdi bir doğma yerlərə getsin,
ürəyi gəlməmişdi. Elçiyə dediyi kimi, qorxmuşdu, qorxmuşdu ki, camaat üzünə tüpürər.
Dünyanın Ən Varlı Şəhərinin ölümündə ən böyük günahı özündə görürdü. Neçə ildi çəkə
bilmədiyi bu yükün altında əzilirdi. Və onu da bilirdi ki, bu yük onu ömrünün axırına qədər öz
altında əzəcək və elə bu yükün altında da öləcək. Onun fikrincə, Komandir çoxdan ölmüşdü, indi
yaşayan Komandir deyildi, kimiydi heç özü də bilmirdi.
Çıxanda ev sahibi:
- Hə oğul, nə deyirsən?
- Narahat olma xala, gedirəm rayona, iki-üç günə qayıdıb şey-şüyümü aparacam.
- İncimə, oğul! Özün başa düşürsən də.
- İncimirəm!