63
Düşdü “Şamaxinka” deyilən yerə, dünya binə olandan rayonlara gedən maşınlar burda
müştəri gözləyirdi:
- Yevlağa iki nəfər...
- Gəncəyə, Gəncəyə...
- Göyçaya bir nəfər...
Onu görən kimi müştəri gözləyən maşın sahibləri başına yığışdılar:
- Hara, qardaş?
- Dünyanın Ən Varlı Şəhərinə.
- Hara?!
- Eşitdiyiniz yerə.
Bir-birlərinə baxdılar:
- Bu nə deyir, ə?!
Əynində köhnə əsgər köynəyi olan sütül bir sürücü dedi:
- Əmi, mən o tərəfə gedirəm. Sən, budey bağın içindəki çayxanada çay iç, beş-on
dəqiqəyə bir-iki nəfər də tapım gedək.
Çayxanada sakitlik idi. Bir stolda iki ahıl adam başlarını əllərinin arasına alıb şahmat
oynayırdı, bir nəfər də sanki şahmata deyil, futbola azarkeşlik edirmiş kimi yerində otura
bilmirdi. Şahmatı dəli kimi sevdiyindən bir az onlara yaxın oturdu, gözü qalmışdı şahmatda.
Azarkeşlik edən oynayanlara aman vermirdi, gah birinə gediş göstərirdi, gah o birisinə.
Oynayanlar da onun dediyi gedişləri etmirdilər.
O da əsəbləşirdi:
- Ə, vallah, siz bunu bilmirsiniz.
- Ə, qoy bu zəhrimarı oynayaq də!
Şahmat oynayanda dünyanı da unudurdu, özünü də, hətta Dünyanın Ən Varlı Şəhərini də.
Ağlı-qaralı 64 xanalı bir taxta parçasını, ağlı-qaralı 32 daşı insan ağlının hələ sonunadək gedib
çıxa bilmədiyi bir möcüzə adlandırırdı. Bu daşlardan 16-sı ona tabe idi, hətta Tanrının yerdəki
kölgəsi olan padşahı da. Həmişə deyirdi ki, şahmatı insan yaratmayıb, çünki insanda belə bir
möcüzəni kəşf edə biləcək bir ağıl yoxdu. Deyirdi ki, yeri-göyü yaratdığı kimi şahmatı da Allah
yaradıb və özü üçün yaradıb. Allah onun itaətindən çıxmış bu dünyanı yaratdığına peşman
olduğu, amma məhv eləyib məhşər ayağına çəkmək istəmədiyi insanlardan, insanların canını
almaqdan yorulub əldən düşmüş neçə milyon ildi əlində istefa ərizəsi dərgahının ağzında
dayanmış Əzrayıldan usanıb yorulanda bir anlıq özünə çəkilib hər şeyi unutmaq və
yorğunluğunu çıxarmaq üçün özü-özü ilə şahmat oynayır.
Və onu da deyirdi ki, Fişer Tanrının işinə qarışıb bu möcüzənin sonuna çıxmaq istədiyi
üçün Tanrı onun ağlını əlindən aldı ki, şahmat elə sirr olaraq qalsın. Və həmişə şahmatla bağlı
düşündüklərini deyəndə şahmatın möcüzəsindən xəbərsiz olan dostları:
- Ə, vallah, sən xəstəsən.
Bir az kitab oxumuş dostları da deyirdi:
- Marks deyib ki, dünyada ən səfeh oyun şahmatdı.
Və dünya Tanrının iradəsindən çıxanda dostları:
- Deyəsən, Allahın başı şahmat oynamağa qarışıb.
Həbsxanada məhbuslar da görmüşdülər ki, o şahmat oynayanda bütün ağrısını-acısını
unudur, 6-cı kalona xəbər göndərmişdilər və ordan da məxsusi bir şahmat düzəldib yollamışdılar
Komandirə.
Həbsxana rəisindən daha çox ədəbiyyat müəlliminə oxşayan, məhbuslara, xüsusilə də
cavanlara öyüd-nəsihət verməkdən yorulmayan Rəis də şahmat xəstəsi olduğundan az-çox
şahmat bilənləri onunlar bir kameraya saldırırdı. Hərdən özü də bir bəhanə ilə gəlirdi onun
kamerasına, ləzzətlə bir-iki partiya oynayırdı, həmişə də uduzurdu. Hər dəfə uduzanda da başını
yelləyib deyirdi:
- Komandir, vallah, sən bu şahmatın dalınca düşsəydin çoxdan dünya çempionuydun.
Lit.az
64
Rəisin Komandirlə köhnə tanışlığından və ona xüsusi hörmət bəsləməsindən hamının
xəbəri vardı, hətta yuxarıların da. Rəis bir neçə dəfə Böyük Rəisə demişdi:
- Avropada türmələr arasında müxtəlif idman yarışları keçirilir. Bəlkə, biz də bir şahmat
yarışı keçirək?
Böyük Rəis:
- Deyəsən başına at təpib. Bəlkə yeni ulduz müsabiqəsi keçirəsən?!
Bir dəfə Rəis Avropadan gələn hüquq müdafiəçilərini hərləyib-fırlayıb onun kamerasına
gətirmişdi ki, bəlkə onu da siyasi məhbuslar siyahısına salalar. Hüquq müdafiəçilərinə
əvvəlcədən də demişdi ki, bu ən məşhur cəbhəçilərdəndi. Ona da işarə eləmişdi ki, ürəyini
boşalt.
- Hansısa bir şikayətiniz var?
- Xeyr.
- Nə üstə həbs olunmusunuz?
- Adamı nə üstə tutarlar? Cinayət eləmişəm.
- Nə cinayət?
- Adam öldürmüşəm.
- Siz keçmişdə cəbhəçi olmusunuz?
- Xeyr.
- Özünüzü siyasi məhbus sayırsınız?
- Xeyr, mən siyasətçi deyiləm.
Rəis də dilxor-dilxor başını bulayıb yavaşca onun qulağına pıçıldamışdı:
- Rəhmətliyin oğlu, bu boyda adamları gətirmişəm ayağına, sən də deyirsən adam
öldürmüşəm.
- Yalan danışım?
Hüquq müdafiəçiləri stolun üstündən muzey əşyasına oxşayan qeyri-adi şahmatın
gözəlliyinə heyran qalmışdılar. Daşları götürüb çox maraqla bir-bir tamaşa edib demişdilər ki,
dünyada bu gözəllikdə şahmat görməyiblər.
Rəis də fors eləmişdi:
- Bunu məhbuslar özləri düzəldib.
Avropalı qonaqlar inanmamışdılar:
- Doğrudan bunu məhbuslar düzəldib?
- Bəli.
- Bunu kim oynayır?
Rəis Komandiri göstərmişdi.
- Bizimlə oynayarmı?
Rəis:
- Komandir, bu avropalılara bir dərs ver. İt uşağı elə bilirlər ki, bunlardan ağıllı insan
yoxdu.
Komandir gülümsəmişdi:
- Sənin xətrinə.
Və Komandir bu hüquq müdafiəçilərinin ikisini də şahmat taxtasının üstünə yıxıb elədən-
elə sürümüşdü, belədən-belə.
Komandirə dalbadal bir neçə dəfə məğlub olan və bundan heyrətə gələn qonaqlardan biri
maddım-maddım Komandirə baxıb çiyinlərini çəkmişdi:
- Bu ki möcüzədi! Mən professional şahmatçıyam, vaxtilə dünya çempionatlarında da
iştirak eləmişəm, belə şey görməmişəm. Bu adam Fişer kimi oynayır.
Rəis:
- Komandir, gördün,
bunlar da m
ən deyəni deyir.
Qonaqlar ayrılanda öz vizit vərəqələrini ona verib xahiş etmişdilər ki, Avropaya yola
düşsə onların qonağı olsunlar, sonra da əlini möhkəm-möhkəm sıxıb demişdilər: