Avtomobil texnikasi

 
81 
burada 
y
m
 – yanacaq buxarlarının molekul kütləsidir 




kmol
kq
. 
Avtomobil benzinləri üçün yanacaq buxarlarının molekul kütləsi 
120
110 

y
m
kmol
kq
, dizel 
yanacaqları  üçün 
200
180 

y
m
kmol
kq
,  sıxılmış  təbii  qaz  (STQ)  üçün 
16

y
m
mol
q
, 
mayeləşdirilmiş neft qazı (MNQ) üçün isə 
53
50 

y
m
mol
q
 hədlərində qəbul edilir. 
Dizel mühərriklərində silindrdəki təmiz havanın həcminə nisbətən yanacaq buxarlarının çox az 
və  onun  molekul  kütləsinin  isə  böyük  olduğu  üçün  yanacaq  buxarlarının    miqdarını  nəzərə 
almamaq  olar.  Belə  olduqda  dizel  mühərriklərində  yanıcı  qarışığın  mol  miqdarı  aşağıdakı  kimi 
təyin edilir: 
                                                   
0
1
L
М


 






yanacaq
.
kq
.
qar
.
yan
.
kmol
.                                             (10.6) 
Qaz yanacaqla işləyən mühərriklər üçün:  
                                                  
0
1
L
М



 






yanacaq
m
.
qar
.
yan
m
3
3
.                                                  (10.7) 
Bütün mühərriklər üçün yanıcı qarışığın kütlə ilə miqdarı (
1
m ) aşağıdakı düsturla hesablanır: 
                                                  
1
0
1

 l
m

 






yanacaq
.
kq
.
qar
.
yan
.
kq
.                                              (10.8) 
Yanacaq  tam  yandıqda,  yəni 
1


  olduqda  yanma  məhsullarının  tərkibi  karbon  qazından 
(CO
2
), su buxarından (H
2
O), yanmada iştirak etməyən izafi oksigendən (O
2
) və azotdan (N
2
) ibarət 
olur. 
1


  olduqda  yanma  məhsullarının  bu  komponentlərinin  mol  miqdarları  aşağıdakı  kimi 
hesablana bilər: 
                                                   
12
2
C
M
CO

 






yanacaq
.
kq
kmolCO
2
,                                               (10.9) 
                                                  
2
2
H
M
O
H

 






yanacaq
.
kq
O
kmolH
2
,                                             (10.10) 
                                                 


0
1
208
0
2
L
.
M
O



 






yanacaq
.
kq
kmolO
2
,                              (10.11) 
                                                 
0
792
.
0
2
L
M
N


 






yanacaq
.
kq
kmolN
2
.                                      (10.12) 
Bu zaman yanma məhsullarının ümumi miqdarı: 
       


0
2
208
.
0
2
12
2
2
2
2
L
H
C
M
M
M
M
M
N
O
O
H
CO









 






yanacaq
.
kq
mehsulları
.
y
.
kmol
.   (10.13) 
Qaz  yanacaqla  işləyən  mühərriklərdə 
1


  olduqda  yanma  məhsullarının  ayrı-ayrı 
komponentlərinin miqdarı: 
                                    





r
m
n
CO
O
H
C
n
M
2
 






yanacaq
.
mol
molCO
2
                                         (10.14) 
                                   



)
(
2
2
r
m
n
O
H
О
H
C
m
М
 






yanacaq
.
mol
O
molH
2
,                                      (10.15) 
                                   


0
1
208
.
0
2
L
M
O





 






yanacaq
.
mol
molO
2
,                                          (10.16) 

---